Chuyên đề nâng cao Quy luật tương tác gen - Sinh học 9

QUY LUẬT TƯƠNG TÁC GEN

I. QUY LUẬT DI TRUYỀN TƯƠNG TÁC NHIỀU GEN QUI ĐỊNH MỘT TÍNH TRẠNG

• Nội dung: Là hiện tượng các cặp gen không alen nằm trên các cặp NST tương đồng khác nhau cùng tương tác qui định một cặp tính trạng.
• Tương tác tạo nhiều biến dị tổ hợp có ý nghĩa đối với chọn giống và tiến hoá
• Sơ đồ lai chung:

            F₁                   AaBb                  x                      AaBb

            G          AB, Ab, aB, ab                           AB, Ab, aB, ab

            F₂         1AABB :  2AABb :  2AaBB : 4AaBb : 1 AAbb :  2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb

a. Kiểu tương tác bổ trợ: Tương tác bổ trợ giữa 2  gen trội không alen hoặc 2 gen lặn không alen làm xuất hiện các tỉ lệ:

   + Tỉ lệ 9 : 7

• VD: Cho F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình thân cao tự thụ phấn, F₂ cho tỉ lệ 9 cao : 7 thấp
• Giải thích: KG 9 (A-B-) qui định thân cao

                  KG 3(A-bb), 3(aaB-), 1 aabb qui định thân thấp

   + Tỉ lệ 9 : 6 : 1

• VD: Cho bí F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình quả dẹt tự thụ phấn, F₂ cho tỉ lệ 9 dẹt : 6 tròn : 1 dài
• Giải thích: KG 9 (A-B-) qui định quả dẹt

                  KG 3(A-bb), 3(aaB-) qui định quả tròn

                  KG 1 aabb qui định thân thấp

   + Tỉ lệ 9 : 3 : 4

• VD: Cho thỏ F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình lông trắng tạp giao, F₂ cho tỉ lệ 9 trắng: 3 nâu : 4 xám
• Giải thích: KG 9 (A-B-) qui định lông trắng

                  KG 3(A-bb) qui định lông nâu

                  KG 3(aaB-), 1 aabb qui định lông xám

   + Tỉ lệ 9 : 3 : 3 : 1

• VD: Cho gà F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình mào quả đào tạp giao, F₂ cho tỉ lệ 9 mào quả đào: 3 mào hoa hồng: 3 mào quả đậu : 1 mào hình lá
• Giải thích: KG 9 (A-B-) qui định mào quả đào

                  KG 3(A-bb) qui định mào hoa hồng

                  KG 3(aaB-) qui định mào quả đậu

                  KG 1 aabb qui định mào hình lá

b. Kiểu tương tác át chế: bao gồm át chế do gen trội hoặc gen lặn này át chế biểu hiện kiểu hình của gen lặn trội và gen lặn không alen khác làm xuất hiện các tỉ lệ:

   + Tỉ lệ 13 : 3

• VD: Cho chuột F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình lông trắng tạp giao, F₂ cho tỉ lệ 13 trắng : 3 nâu
• Giải thích: Qui ước: A át chế      a không át chế       B lông nâu     b lông trắng

                  KG 9 (A-B-) , 3(A-bb) , 1 aabb qui định lông trắng

                  KG 3(aaB-) qui định lông nâu

   + Tỉ lệ 12 : 3 : 1

• VD: Cho thỏ F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình lông trắng tạp giao, F₂ cho tỉ lệ 12 trắng : 3 nâu : 1 xám
• Giải thích: Qui ước: A át chế đồng thời qui định lông trắng

                                 a không át chế       B lông nâu     b lông xám

                  KG 9 (A-B-) , 3(A-bb) qui định lông trắng

                  KG 3(aaB-) qui định lông nâu

                  KG 1 aabb qui định lông xám

c. Kiểu tương tác cộng gộp: Xảy ra giữa các gen trội alen hoặc không alen cho tỉ lệ 15 : 1

• VD: Cho lúa F₁  dị hợp 2 cặp gen, kiểu hình hạt đỏ tự thụ phấn, F₂ cho tỉ lệ 15 đỏ :  1 trắng
• Giải thích: Đây là kiểu tác động trong đó các gen đống góp 1 phần như nhau vào sự biểu hiện của tính trạng trong 15 cây hạt độ thì độ dậm nhạt của màu phụ thuộc vào số gen trội có trong kiểu gen

                  KG 9 (A-B-) , 3(A-bb)  3(aaB-) qui định hạt màu đỏ

                  KG 1 aabb qui định hạt màu trắng

II. CÂU HỎI LÝ THUYẾT

1. Trình bày các kiểu tác động qua lại giữa 2 gen không alen?MôI kiểu tác đọng cho một ví dụ ?

2. So sánh quy luật tương tác gen với quy luật phân li độc lập?

3. So sánh kiểu tương tác bổ trợ 9 : 6 : 1 và kiểu tương tác át chế 12 : 3 : 1giữa 2 gen không alen?

III. PHƯƠNG PHÁP GIẢI BÀI TẬP

1. Nhận dạng bài toán thuộc quy luật tương tác gen

• Nếu đề bài đã cho biết hoặc từ dữ liệu của bài toán cho phép xác định được có một cặp tính trạng nào đó do hai cặp gen trở lên qui định

2. Cách giải

• Nếu cho lai một cặp tính trạng thì thực hiện qua 3 bước:
  • Phân tích tỉ lệ kiểu hình con lai từ đó xác định kiểu tương tác rồi qui ước gen
  • Biện luận xác định kiểu gen của P
  • Lập sơ đồ lai
• Nếu cho lai hai hay nhiều cặp tính trạng cũng thực hiện qua 3 bước:
  • Qui ước gen: Phân tích từng tính trạng ở con lai để xác định tỉ lệ phân li của từng tính trạng
  • Xác định kiểu gen của bố mẹ: phân tích xem ngoài tương tác gen conf có quy luật di truyền nào tham gia chio phối phép lai
  • Lập sơ đồ lai, giảI quyết yêu cầu của đề bài

3, Bài tập vận dụng

* Bài tâp 1: ở một loài thực vật gồm 4 thứ hoa: 3 thứ hoa trắng, 1 hoa đỏ

• TH 1: hoa đỏ   x    hoa trắng, được F₁ có tỉ lệ 36 hoa đỏ : 60 hoa trắng
• TH 2: hoa trắng   x   hoa trắng, được F₁ toàn hoa đỏ. Tiếp tục cho F₁ tự thụ phấn được F₂ gồm 225 hoa trắng và 175 hoa đỏ
• H 3: cho hai cây giao phấn với nhau được F₁ có tỉ lệ 75% hoa trắng và 25% hoa đỏ

Biện luận và viết sơ đồ lai cho mỗi trường hợp. Cho biết gen nằm trên NST thường

Giải:

1. Xét TH 2:

• F₂ có tỉ lệ 225 hoa đỏ : 175 hoa trắng = 9 : 7 , là tỉ lệ của tương tác gen kểu bổ trợ
• F₂ có 16 tổ hợp giao tử suy ra F₁ dị hợp hai cặp gen AaBb
• Sơ đồ lai

            F₁                   AaBb                  x                      AaBb

            G          AB, Ab, aB, ab                           AB, Ab, aB, ab

            F₂         1AABB :  2AABb :  2AaBB : 4AaBb

                         : 1 AAbb :  2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb

                  KG: 9(A-B-)   : 3 (A-bb)   : 3 (aaB-)  : 1 aabb

                  KH    9 đỏ      :     7 trắng

→ Suy ra: KG (A-B-) quy định hoa đỏ

            KG (A-bb)   : 3 (aaB-)  : 1 aabb qui định hoa trắng

→ Vậy sơ đồ lai từ P đến F₁ là

           P                   AAbb  (trắng)   x                aaBB (Trắng)

           G                     Ab                                          aB

           F₁                                             AaBb 100% hoa đỏ

2. Xét TH 1:

• F₁ cho tỉ lệ 36 hoa đỏ : 60 hoa trắng = 3 : 5 = 8 tổ hợp = 4 x 2 giao tử suy ra cơ thể P tạo ra 4 loại giao tử có kiểu gen AaBb còn cơ thể P còn lại tạo ra 2 loại giao tử có KG Aabb hoặc aaBb
• Sơ đồ lai 1

            P                   AaBb                  x               Aabb

            G          AB, Ab, aB, ab                            Ab, ab

            F₁    KG      AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb

                    KH    3 đỏ : 5 trắng

• Sơ đồ lai 2

            P                   AaBb                  x               aaBb

            G          AB, Ab, aB, ab                            aB, ab

            F₁    KG     AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb

                    KH    3 đỏ : 5 trắng

3. Xét TH 3

• F₁ có tỉ lệ 75% trắng : 25 % đỏ = 3 : 1 = 4 tổ hợp
• Nếu F₁ = 4 tổ hợp = 2 x 2 suy ra cơ  thể dem lai đều dị hợp 1 cặp gen. sơ đồ lai phù hợp:

            P                   aaBb                  x               Aabb

            G                  aB, ab                                 Ab, ab

            F₁    KG      AaBb : aaBb : Aabb : aabb

                    KH    3 trắng : 1 đỏ

• Nếu F₁ = 4 tổ hợp = 4 x 1 suy ra cơ  thể dem lai một bên dị hợp 2 cặp gen, một bên đồng hợp tủ. sơ đồ lai phù hợp:

            P                   AaBb                  x               aabb

            G          AB, Ab, aB, ab                               ab

            F₁    KG     AaBb : Aabb : aaBb :  aabb

                    KH    3 trắng : 1 đỏ

 

* Bài tập 2: Cho F₁ lai với 3 các thể khác để xét hình dạng quả thu được:

• Với cá thể 1: thu được 24 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 8 cây có quả dài
• Với cá thể 2: thu được 16 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 16 cây có quả dài
• Với cá thể3: thu được 36 cây có quả dẹt : 24 cây có quả tròn : 4 cây có quả dài

Biện luận và lập sơ đồ lai cho mỗi phép lai trên.

Giải:

1. Xét TH 3:

• F₂ có tỉ lệ 36 cây có quả dẹt : 24 cây có quả tròn : 4 cây có quả dài = 9 : 6 : 1 , là tỉ lệ của tương tác gen kểu bổ trợ
• F₂ có 16 tổ hợp giao tử suy ra F₁ dị hợp hai cặp gen AaBb
• Sơ đồ lai

            F₁                   AaBb                  x                      AaBb

            G          AB, Ab, aB, ab                           AB, Ab, aB, ab

            F₂         1AABB :  2AABb :  2AaBB : 4AaBb

                         : 1 AAbb :  2Aabb : 1 aaBB : 2aaBb : 1aabb

                  KG: 9(A-B-)   : 3 (A-bb)   : 3 (aaB-)  : 1 aabb

                  KH    9 dẹt      :     6 tròn                    : 1 dài

→ Suy ra: KG (A-B-) quy định quả dẹt

            KG (A-bb)   :  (aaB-)  qui định quả tròn

            KG        aabb qui định quả dài

2. Xét TH 1:

• F₂ cho tỉ lệ 24 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 8 cây có quả dài = 3 : 4 : 1 = 8 tổ hợp = 4 x 2 giao tử suy ra cơ thể P tạo ra 4 loại giao tử có kiểu gen AaBb còn cơ thể P còn lại tạo ra 2 loại giao tử có KG Aabb hoặc aaBb
• Sơ đồ lai 1

            P                   AaBb                  x               Aabb (quả tròn)

            G          AB, Ab, aB, ab                            Ab, ab

            F₁    KG      AABb : AaBb : AAbb : Aabb : AaBb : aaBb : Aabb : aabb

                    KH    3 dẹt : 4 tròn  : 1 dài

• Sơ đồ lai 2

            P                   AaBb                  x               aaBb (quả tròn)

            G          AB, Ab, aB, ab                            aB, ab

            F₁    KG     AaBB : AaBb : AaBb : Aabb : aaBB: aaBb : aaBb : aabb

                    KH    3 dẹt : 4 tròn  : 1 dài

3. Xét TH 2:

• F₂ cho tỉ lệ 16 cây có quả dẹt : 32 cây có quả tròn : 16 cây có quả dài = 1 : 2 : 1 = 4 tổ hợp suy ra cơ thể đem lai với F₁ chỉ tạo ra 1 loại giao tử. Sơ đồ lai phù hợp

            P                   AaBb                  x               aabb

            G          AB, Ab, aB, ab                               ab

            F₁    KG     AaBb : Aabb : aaBb :  aabb

                    KH    1 dẹt : 2 tròn  : 1 dài

{-- xem đầy đủ nội dung ở phần xem online hoặc tải về --}

Trên đây là một phần trích đoạn nội dung Chuyên đề Quy luật tương tác gen. Để xem toàn bộ nội dung các em chọn chức năng xem online hoặc đăng nhập vào trang hoc247.net để tải tài liệu về máy tính.