Chứng minh câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”

2.1. Mở bài

Giới thiệu vấn đề cần nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”.

Lưu ý: Học sinh tự lựa chọn cách dẫn trực tiếp hoặc gián tiếp tùy thuộc vào khả năng của mình.

2.2. Thân bài

a. Giải thích

Câu nói mang ý nghĩa khuyên nhủ con người hãy tích cực lao động, làm việc chăm chỉ để thực hiện những ước mơ, mục tiêu mà bản thân mình đề ra. Có lao động, con người ta mới có niềm vui, thúc đẩy sự sáng tạo và có của cải, vật chất để nuôi sống bản thân → đề cao vai trò, tầm quan trọng của lao động.

b. Phân tích

Con người không thể sống mà cứ ngồi im một chỗ và không làm gì. Chỉ khi chúng ta làm việc, lao động mới tạo ra tiền của phục vụ đời sống và những nhu cầu của bản thân.

Lao động còn giúp cho xã hội này phát triển hơn, hiện đại hơn và đời sống của con người trở nên dễ dàng và nhàn hạ hơn.

Khi lao động, con người sẽ rút ra được những bài học cho riêng bản thân mình từ đó sẽ có sự sáng tạo, tư duy mới mẻ hơn, mở mang tầm hiểu biết.

Việc tích cực lao động sẽ tạo ra thành quả riêng cho mỗi con người đồng thời cũng là thước đo đánh giá con người vô cùng chính xác.

c. Chứng minh

Học sinh tự lấy dẫn chứng về tấm gương chăm chỉ lao động để minh họa cho bài làm văn của mình.

Lưu ý: dẫn chứng phải nổi bật, tiêu biểu và xác thực, được nhiều người biết đến.

d. Phản đề

Trong xã hội vẫn còn những người lười biếng, chỉ biết dựa dẫm, ỷ lại vào người khác mà không tích cực lao động, hoặc có những người quá an phận với công việc của mình mà không biết phấn đấu vươn lên,… những người này đáng bị chỉ trích, phê phán.

2.3. Kết bài

Khái quát lại vấn đề nghị luận: câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”, đồng thời rút ra bài học, liên hệ đến bản thân mình.

Đề bài: Chứng minh câu tục ngữ “Có làm thì mới có ăn, không dưng ai dễ mang phần đến cho”

Gợi ý làm bài

Từ xưa đến nay dân tộc Việt Nam luôn luôn có truyền thống yêu lao động, luôn hăng say trong sản xuất và chiến đấu, chính vì thế, lao động trở thành một thứ không thể thiếu trong cuộc sống của nhân dân, chính vì vậy mới có câu tục ngữ:  

“ Có làm thì mới có ăn,

Không dưng ai dễ đem phần đến cho”.

Câu tục ngữ trên nghĩa đen của nó muốn nói đến những người yêu lao động, phải làm, phải lao động mới có cái để ăn, chứ không dưng, không ai đem phần đến cho ăn hết. Và đặc biệt nghĩa bóng của câu nói này là đề cập đến tinh thần hăng say trong lao động, phải biết yêu lao động, không lao động chúng ta sẽ không thể trở thành những con người có ích cho xã hội được. Như ngạn ngữ trung quốc cũng có câu” nhàn cư bất thiện” chính sự hăng say mới tạo nên một con người có ích. 

Và phải có lao động mới có cái để ăn, mới tạo ra được của cải vật chất, không ai có thể đem thức ăn, hay vật chất đến cho những người lười lao động. Tinh thần lao động luôn phải được nâng cao, hăng say trong lao động, cần phải lao động để tạo nên những giá trị có ích cho cuộc sống, mới tạo thành một con người có ích cho cuộc sống. Chăm chỉ lao động, chúng ta sẽ có được một cuộc sống sung túc, luôn ấm no, đầy đủ.

Không dưng không lao động mà có cái để ăn được, không lao động dễ dẫn đến những suy nghĩ sai lệch, như trong cuộc sống chúng ta đều thấy những con người lười lao động đều là những con người hư hỏng và là thành phần xấu trong xã hội, khi họ lười lao động, họ sẽ nghĩ đến việc xấu như ăn cắp, ăn trộm để có được thứ mà ăn, để tồn tại, lười lao động chỉ nghĩ đến những hành vi xấu trong xã hội, không tạo nên những điều tốt đẹp được.

Dân tộc ta nói quả không sai” có làm thì mới có ăn” quả là đúng, từ xưa chúng ta đều thấy những con người chăm chỉ lao động đều là những con người thành công, có điều kiện sống sung túc, chăm chỉ, hăng say trong lao động, họ là những con người luôn yêu lao động. Lao động sẽ tạo ra vật chất, tạo ra cơm áo gạo tiền cho họ tồn tại và hơn nữa cho họ giá trị về cuộc sống, về giá trị của đồng tiền, họ sẽ biết cách sử dụng nó hiệu quả hơn.

Câu tục ngữ này đã để lại cho dân tộc Việt Nam rất nhiều những suy tư sâu sắc về cuộc sống, nó để lại cho chúng ta những bài học có giá trị hơn về cuộc sống, những trải nghiệm sâu sắc hơn về cuộc sống này. Chúng ta cần phải luôn có tinh thần phê và và tự phê trong cuộc sống vì chính điều đó để lại cho chúng ta những trải nghiệm mới mẻ hơn về cuộc sống, những hiểu biết sâu sắc hơn về giá trị của cuộc sống này.

Cần phải biết lao động, yêu lao động từ đó chúng ta mới trở thành những con người có ích cho xã hội, biết lao động chúng ta sẽ hiểu được sự vất vả, những khó khăn khi kiếm ra được đồng tiền để mưu sinh, sự vất vả đó được đánh giá bằng những giọt mồ hôi của những người nông dân, hay sự toan tính của những người lao động bằng đầu óc. Tất cả đều để cho họ những trải nghiệm, đó là những trải nghiệm riêng, cảm nhận sâu sắc hơn về cuộc sống này, biết sống đúng đắn, chúng ta sẽ cảm nhận được rất nhiều từ cuộc sống này.

Tuy nhiên như chúng ta đều thấy trong xã hội cũng xuất hiện rất nhiều người lười lao động, họ chỉ muốn “ăn không ngồi dồi”, không muốn lao động, những người nhàn dỗi, không có việc gì làm thì thường có những suy nghĩ sai lệch, họ thường làm những điều trái pháp luật, nghĩ ra để có cái ăn, nhưng không chịu làm. Họ sợ vất vả, không muốn lao động, hầu hết những người lười lao động thì đều trở thành gánh nặng cho xã hội và cho gia đình của họ.

Câu tục ngữ của chúng ta sẽ vẫn sống mãi với thời gian, luôn nhắc nhở mỗi chúng ta cần phải biết quý trọng lao động, luôn yêu lao động, quý trọng những giá trị mà dân tộc đã để lại cho mỗi con người chúng ta. Phải biết làm nên những giá trị sống to lớn, từ đó chúng ta sẽ thấy cuộc đời có rất nhiều điều đáng suy ngẫm, và đáng được trân trọng hơn rất nhiều.

Câu tục ngữ đã để lại cho mỗi chúng ta những bài học, những cảm nghĩ sâu sắc hơn về lao động, sự chăm chỉ, sẽ giúp chúng ta có được những điều tốt nhất cho cuộc sống, trở thành những người có ích cho xã hội này. Luôn yêu lao động, cần cù thì mọi điều tốt đẹp sẽ đến với mỗi chúng ta.

Trong xã hội phong kiến xưa kia, phần lớn của cải do người dân lao động làm ra rơi vào tay giai cấp bóc lột. Bọn chúng sống xa hoa, phè phỡn trên mồ hôi nước mắt dân nghèo. Thằng còng làm cho thằng ngay ăn, Ngồi mát ăn bát vàng là những sự thực phũ phàng diễn ra hằng ngày. Bởi thế, ông cha ta đã thể hiện rõ ràng quan điểm của mình về lao động và hưởng thụ; qua đó phản ánh mơ ước, khát khao có dược sự công bằng, hợp lí trong xã hội:

Có làm thì mới có ăn

Không dưng ai dễ đem phần đến cho.

Câu tục ngữ trên đúc kết một nguyên tắc sống bất di bất dịch dưới hình thức mộc mạc, giản dị như lời ăn tiếng nói hằng ngày của quần chúng. Có làm thì mới có ăn – đó là một thực tế hiển nhiên ai cũng thấy rõ. Có lao động mới làm ra của cải vật chất và tinh thần để phục vụ đời sống con người. Lao động là niềm vui của mỗi người. Lao động thúc đầy sự phát triển không ngừng của xã hội.

Một trong những quy luật sống cơ bản của con người là phải làm việc, phải tự lập, trước hết là để nuôi sống bản thân, sau đó là góp phần xây dựng cuộc sống chung của cộng đồng. Khác với các sinh vật khác sống dựa vào thức ăn có sẵn kiếm được trong thiên nhiên, con người phải lao động sáng tạo, làm ra mọi của cải phục vụ đời sống. Trên đồng ruộng, nông dân vất vả quanh năm, đổ mồ hôi, sôi nước mắt, làm ra củ khoai, hạt lúa nuôi đời. Trong nhà máy, công xưởng, người thợ ngày đêm miệt mài sản xuất hàng hóa phục vụ nhu cầu thiết yếu của cuộc sống. Đó là những người lao động chân chính. Họ xứng đáng được hưởng thành quả của mình và xứng đáng được xã hội tôn trọng.

Nếu việc phân phối thành quả lao động thực sự dựa trên mức độ cống hiến của mỗi người thì nó sẽ đem lại công bằng, hợp lí. Đồng thời mỗi cá nhân sẽ tự đánh giá được năng lực bản thân, từ đó có tinh thần tự chủ, tự tin, sáng tạo trong lao động. Giá trị con người vì vậy được khẳng định một cách khách quan và đúng đắn hơn. Công bằng, hợp lí là một trong những động lực thúc đẩy quá trình phát triển của mọi lĩnh vực xã hội.

Dưới chế độ cũ, quyền lợi của giai cấp thống trị gắn liền với quyền lợi của giai cấp bóc lột. Vì thế mà nguyên tắc: Có làm thì mới có ăn khó có thể thực hiện được. Vai trò của người lao động không được đánh giá đúng mức. Người làm ra của cải vật chất lại phải sống nghèo khổ, thiếu thốn, trong khi đó, kẻ không làm thì lại được hưởng thụ rất nhiều. Điều đó tạo ra sự bất công, đẩy mâu thuẫn xã hội, mâu thuẫn giai cấp ngày càng gay gắt, khiến nền kinh tế lâm vào tình trạng ngừng trệ và suy thoái.

Câu tục ngữ trên đây vừa là quan niệm đúng đắn của nhân dân ta về cống hiến và hưởng thụ vừa là lời cảnh cáo phê phán những kẻ bóc lột, ăn bám. Qua câu tục ngữ, người xưa còn khẳng định lao động là tiêu chuẩn, là thước đo phẩm giá con người. Kẻ nào không yêu lao động, vô trách nhiệm với bản thân, với cuộc đời thì không xứng đáng làm người.

Ý nghĩa đúng đắn và tích cực của quan niệm này hoàn toàn phù hợp với nguyên tắc phân phối trong xã hội ta ngày nay: làm nhiều hưởng nhiều, làm ít hưởng ít, không làm không hưởng. Tất cả những người trong độ tuổi lao động phải làm việc. Mỗi người cống hiến cho gia đình, xã hội theo năng lực của mình. Nguyên tắc phân phối công bằng sẽ thúc đẩy nền kinh tế không ngừng phát triển, đem đến cho xã hội những thành quả tốt đẹp. Sự công bằng và hợp lí sẽ trả lại giá trị cao quý đích thực cho người lao động, phá vỡ cơ sở của mọi biểu hiện tiêu cực như lười biếng, ỷ lại, tham nhũng.

Trong tình hình đất nước ta đang trên đà đổi mới, ý nghĩa câu tục ngữ trên đây càng được khẳng định là đúng đắn và khoa học. Chúng ta tin tưởng rằng, với sự đóng góp tích cực của mỗi cá nhân vào sự nghiệp dựng xây đất nước, bảo vệ nguyên tắc công bằng xã hội, chẳng bao lâu nữa, đất nước ta sẽ thực sự giàu mạnh, đủ sức sánh vai với các cường quốc trên thế giới, như ước nguyện tha thiết của Bác Hồ kính yêu.

----------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------