Quê hương - Tế Hanh - Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả Tế Hanh

Tế Hanh (1921 - 2009)

- Tế Hanh (1921 - 2009) tên khai sinh là Trần Tế Hanh

- Quê quán: Quảng Ngãi

- Phong cách nghệ thuật: Các tác phẩm của ông viết về con người, cuộc sống của làng chài quê hương. Các tác phẩm của ông chân thành mà tinh tế, thiết tha, thời thơ giản dị, giàu hình ảnh, giọng thơ nhẹ nhàng sâu lắng

- Các tác phẩm chính: Hoa Niên (1945), Lòng miền Nam (1956), Hai nửa yêu thương (1963)

1.1.2. Tác phẩm Quê hương

a. Hoàn cảnh sáng tác

Bài thơ viết năm 1939, khi Tế Hanh đang học tại Huế trong nỗi nhớ quê hương tha thiết. Bài thơ được trích trong tập Nghẹn ngào (1939) và được in trong tập Hoa niên (1945).

b. Bố cục 

 - Phần 1: (2 câu đầu) Giới thiệu chung về làng quê

-  Phần 2: (6 câu tiếp) Cảnh đoàn thuyền ra khơi đánh cá

-  Phần 3: (8 câu tiếp) Cảnh đoàn thuyền cá trở về bến

-  Phần 4: (4 câu cuối) nỗi nhớ quê hương của tác giả

c. Thể loại: Thơ 8 chữ

d. Phương thức biểu đạt: Miêu tả, tự sự, biểu cảm

e. Tóm tắt nội dung bài thơ

Bài thơ viết về quê hương của tác giả. Đó là một làng chài lưới, tác giả đã miêu tả cảnh lao động, và hình ảnh của con người nơi đây.

1.2.1. Giới thiệu về quê hương tác giả (2 câu thơ đầu)

 Hai câu đầu tác giả miêu tả về hương mình với những hình ảnh quen thuộc:

- Một làng chài nhỏ

- Làm nghề chài lưới

- Ven biển

- Cách biển nửa ngày sông

1.2.2. Cảnh đoàn thuyền đánh cá ra khơi (6 câu thơ tiếp theo)

- Thời gian: một buổi sáng đẹp trời, thời tiết rất thuận lợi cho việc đi biển

- Không gian: bầu trời cao rộng, trong trẻo, gió mát nhẹ, bình minh nhuốm màu hồng rực rỡ

- Hình ảnh là những chàng trai làm nghề chài lưới căng tràn sức lực, háo hức ra khơi

Đoàn thuyền đánh cá ngoài khơi

- Con thuyền băng mình ra khơi một cách dũng mãnh được so sánh như con tuấn mã đẹp và khỏe mạnh

- Con thuyền: hăng, phăng, mạnh mẽ, vượt

- Khí thế lao động hăng say, sức mạnh khoẻ khoắn của người dân chài

- Những cánh buồm giương cánh ra khơi giống như mảnh hồn làng sáng lên vẻ đẹp lãng mạn

- Hình ảnh cánh buồm căng mình ra đón gió biển thật hùng tráng

1.2.3. Cảnh đoàn thuyền trở về sau một ngày lao động (8 câu thơ tiếp theo)

- Thời gian: ngày hôm sau

- Không gian: Ồn ào, tấp nập trên bến

- Dân làng ra chào đón ghe về

- Niềm vui khi thấy thành phẩm là những tàu đầy ắp cá

Niềm vui hân hoan của dân chài khi đoàn thuyền trở về

- Hình ảnh những con cá tươi, thân bạc trắng

- Hình ảnh những chàng trai lực lưởng khỏa khoắn nhưng đầy thi vị

- Hình ảnh con thuyền được nhân hóa mệt mỏi trở về bến nằm im  sau một ngày dài lao động

1.2.4. Tình cảm của tác giả đối với quê hương (4 câu thơ cuối)

- Tình yêu quê hương đằm thắm, thiết tha, sâu nặng

- Những hình ảnh quen thuộc màu nước, chiếc buồm cá bạc

- Hình ảnh con thuyền rẽ sóng ra khơi

- Vị mặn mòi của biển cả

→ Tất cả thể hiện tình yêu tha thiết của tác giả, cùng nỗi nhớ khôn nguôi với quê hương mình

1.3.1. Về nội dung

Bài thơ đã thể hiện tình yêu quê hương, niềm tự hào sâu sắc, cùng với nỗi nhớ tha thiết của tác giả với miền biển đầy nắng và gió. Qua đó cũng thể hiện được tài năng và tâm hồn tinh tế, óc quan sát nhạy bén và sức sáng tạo của Tế Hanh đã tạo nên bức tranh làng chài vô cùng sinh động và đẹp đẽ.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Giọng thơ mộc mạc, giản dị, ngôn ngữ giàu giá trị biểu cảm

- Hình ảnh so sánh giàu hình ảnh, có giá trị biểu cảm cao, phép nhân hóa

- Phép ẩn dụ, đảo trật tự từ trong câu

- Hàng loạt động từ mạnh, tính từ, phép liệt kê

- Sử dụng phương pháp biểu đạt tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

Bài tập: Trong văn bản Quê hương - Tế Hanh, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức, hình ảnh người dân chài được miêu tả như thế nào? Phân tích những hình ảnh thơ đó?

Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ văn bản Quê hương - Tế Hanh, SGK Ngữ văn 7 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

- Chú ý những hình ảnh miêu tả người dân chài

- Có thể tham khảo tài liệu báo, internet để hiểu rõ hình ảnh người dân chài

- Dựa vào tác phẩm và hiểu biết cá nhân phân tích những hình ảnh về người dân chài trong bài thơ

Lời giải chi tiết:

Hình ảnh người dân chài được miêu tả rất sinh động và độc đáo:

Dân chài lưới làn da ngăm rám nắng
Cả thân hình nồng thở vị xa xăm

Hình ảnh thơ mặn mòi, đậm chất biển, vừa khỏe khoắn, vừa chân chất vừa mộc mạc toát lên được vẻ đẹp của những con người vùng biển quanh năm vất vả. Với lối tả thực, hình ảnh “làn da ngắm rám nắng” hiện lên để lại dấu ấn vô cùng sâu sắc thì ngay câu thơ sau lại tả bằng một cảm nhận rất lãng mạn “Cả thân hình nồng thở vị xa xăm” – Thân hình vạm vỡ của người dân chài thấm đẫm hơi thở của biển cả nồng mặn vị muối của đại dương bao la. Tác giả còn “nhìn”  thấy được cái mùi nồng nàn “vị xa xăm” từ thân hình của người dân làng chài, một biện pháp ẩn dụ thật tinh tế, diễn tả cái mặn mòi, cái hơi thở nồng đượm của biển cả đã thấm đẫm vào thân thể từng người dân chài, mà chỉ cần nhìn bằng mắt thôi tác giả cũng đã thấy được. Từ đó thấy được sự gắn bó mật thiết giữa dân làng chài và biển khơi, biển chính là nguồn sống, là sức mạnh của người dân nơi đây, đồng thời cũng thấy được tình yêu quê hương sâu sắc của tác giả.

- Học xong bài Quê hương - Tế Hanh, các em cần:

+ Phân tích được những chi tiết quê hương làng chài của tác giả

+ Phân tích được cảnh đoàn thuyền ra khơi và trở về sau ngày làm việc

+ Cảm nhận được tình cảm của tác giả đối với quê hương

Bài thơ Quê hương  đã tái hiện cuộc sống của người dân ở làng chài ven biển với công việc hằng ngày đánh bắt cá ngoài khơi của người dân chài và nỗi nhớ quê hương da diết của tác giả Tế Hanh. Nhằm giúp các em hiểu hơn về bài soạn này, các em có thể tham khảo thêm bài soạn dưới đây:

• Soạn bài chi tiết Quê hương - Tế Hanh

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua bài Quê hương, Tế Hanh đã mang đến cho người đọc bức tranh thiên nhiên và con người nơi làng chài quê hương tác giả, qua đó thể hiện tâm trạng nhớ thương da diết về nơi từng gắn bó cả cuộc đời của mình. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: