Em có thắc mắc cây xanh sẽ lấy chất dinh dưỡng như thế nào để bản thân chế tạo tinh bột không? Nội dung bài giảng của Bài 30: Trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật trong chương trình Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức do ban biên tập HỌC247 biên soạn sẽ giúp các em tìm hiểu về quá trình vận chuyển các chất trong cây và quá trình thoát hơi nước ở là một trong những động lực giúp cây vận chuyển chất dinh dưỡng. Mời các em cùng tham khảo!
1.1. Sự hấp thụ nước và chất khoáng ở môi trường ngoài vào rễ
1.2. Sự vận chuyển các chất trong cây
1.3. Quá trình thoát hơi nước ở lá
1.4. Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật
1.5. Vận dụng hiểu biết vào thực tiễn
3.1. Trắc nghiệm Bài 30 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Sự hấp thụ nước và chất khoáng ở môi trường ngoài vào rễ
- Ở đa số thực vật, sự hấp thụ nước và chất khoáng của cây diễn ra ở các tế bào lông hút (lá tế bào biểu bì biến dạng). Nước và chất khoáng hoà tan trong đất được hấp thụ vào rễ rồi tiếp tục được vận chuyển theo mạch gỗ lên các bộ phận khác của cây (dòng đi lên).
.jpg)
Hình 30.1. Con đường hấp thụ nước và chất khoáng từ đất vào mạch gỗ của rễ
- Sự phát triển của bộ rễ có ảnh hưởng lớn tới quá trình hấp thụ nước và chất khoáng.
1.2. Sự vận chuyển các chất trong cây
- Rễ hấp thụ nước và muối khoáng vào cây, tiếp tục được vận chuyển lên thân và lá cây theo mạch gỗ.
- Chất hữu cơ tổng hợp ở lá được vận chuyển theo mạch rây trong thân và cành đến các nơi cần sử dụng hoặc bộ phận dự trữ của cây (hạt, củ, quả).
Sự vận chuyển các chất trong cây
| Nước và chất khoáng hoà tan trong đất được các tế bào lông hút hấp thụ vào rễ rồi vận chuyển lên thân cây và lá nhờ mạch gỗ (dòng đi lên). Chất hữu cơ do lá tổng hợp được vận chuyển đến nơi cần dùng hoặc nơi dự trữ nhờ mạch rây (dòng đi xuống). |
|---|
1.3. Quá trình thoát hơi nước ở lá
a. Hoạt động đóng, mở khí khổng
Thoát hơi nước diễn ra chủ yếu qua khí khổng ở lá. Cơ chế điều chỉnh sự thoát hơi nước chính là cơ chế điều tiết độ đóng, mở của khí khổng.
+ Khi cây đủ nước, tế bào khí khổng trương nước, căng ra làm khí khổng mở rộng khiến hơi nước thoát ra ngoài nhiều.
+ Khi cây thiếu nước, tế bào khí khổng sẽ xẹp xuống, khí khổng khép bớt lại khiến hàm lượng hơi nước thoát ra ngoài giảm đi.
b. Ý nghĩa của sự thoát hơi nước ở lá
- Thoát hơi nước là động lực đầu trên của dòng đi lên, đóng vai trò như lực kéo giúp vận chuyển dòng nước và các chất khoáng từ rễ lên lá và đến các bộ phận khác của cây trên mặt đất.
Vận chuyển các chất trong cây và thóat hơi nước ở lá
- Khí khổng mở rộng trong quá trình thoát hơi nước tạo điều kiện cho khí CO2 đi vào bên trong tế bào lá, cung cấp nguyên liệu cho quá trình quang hợp và giải phóng O2 ra ngoài không khí như hình 30.4
Hình 30.4. Khí khổng mở giúp hơi nước, O2 được giải phóng ra ngoài không khí và CO2 khuếch tán vào tế bào lá
- Ngoài ra, hơi nước thoát ra ngoài mang theo một lượng nhiệt nhất định giúp hạ nhiệt độ của lá cây bảo vệ lá vào những ngày nắng nóng, đảm bảo cho các quá trình sinh lí diễn ra bình thường.
|
- Thoát hơi nước ở lá góp phần vận chuyển nước và chất khoáng trong cây, điều hoà nhiệt độ cơ thể, giúp khí CO2 đi vào bên trong lá và giải phóng khó O2 ra ngoài môi trường. - Quá trình thoát hơi nước ở lá phụ thuộc vào sự đóng, mở khí khổng. |
|---|
1.4. Một số yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật
- Độ ẩm, hàm lượng khí O2 trong đất, ... ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng ở rễ cây.
- Ánh sáng chủ yếu ảnh hưởng đến quá trình thoát hơi nước ở lá với vai trò là tác nhân gây mở khí khổng.
- Nhiệt độ ảnh hưởng đến cả sự hấp thụ nước ở rễ, vận chuyển nước trong thân và thoát hơi nước ở lá.
- Độ ẩm không khí liên quan chặt chẽ đến quá trình thoát hơi nước ở lá, độ ẩm không khí thấp thoát hơi nước diễn ra mạnh.
| Các yếu tố bên ngoài như ánh sáng, nhiệt độ, độ ẩm đất và không khí, ... có ảnh hưởng đến sự trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật. |
|---|
1.5. Vận dụng hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng ở thực vật vào thực tiễn
- Ở thực vật, nhu cầu về nước, ánh sáng, chất dinh dưỡng, ... khác nhau tuỳ loài, giai đoạn phát triển và điều kiện thời tiết. Vì vậy, để cây trồng sinh trưởng và phát triển tốt, cho năng suất cao cần căn cứ vào những nhu cầu này để tưới nước, bón phân hợp lí.
- Ví dụ: Những ngày trời khô hanh, có gió mạnh cần phải bổ sung nhiều nước cho cây; Những loại rau sử dụng thân, lá làm thức ăn như rau cải, rau muống cần nhiều nitrogen (N).
- Các đặc điểm của đất như độ ẩm, hàm lượng khí O2 trong đất, ... có ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hấp thụ nước và chất dinh dưỡng ở rễ cây. Đất tơi xốp, thóng khí sẽ làm tăng khả năng hấp thụ nước của cây.
- Ví dụ: Đất đỏ bazan (Hình 30.5) có tầng đất dày, tơi xốp, nhiều chất dinh dưỡng, thuận lợi cho quá trình hút nước và chất dinh dưỡng của cây trồng. Cây chỉ hút được các chất khoáng khi chúng được hoà tan trong nước, vì vậy, cần đảm bảo độ ẩm cho đất để nâng cao khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cây.
Hình 30.5. Đất đỏ bazan
| Để cây trồng phát triển tốt, cho năng suất cao cần bón phân và tưới nước hợp lí cho cây. |
|---|
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Sau những trận mưa lớn kéo dài, hầu hết cây trong vườn bị ngập úng lâu và bị chết. Theo em, tại sao khi bị ngập nước cây lại chết mặc dù nước có vai trò rất quan trọng đối với sự sống của cây?
Hướng dẫn giải:
Do ngập nước lâu ngày, rễ cây bị thiếu oxygen nên quá trình hô hấp ở rễ bị ngừng trệ, điều này khiến cho tế bào rễ nói chung và tế bào lông hút nói riêng bị huỷ hoại, mất đi khả năng hút nước và chất khoáng. Cây sẽ bị chết vì thiếu nước trong tế bào mặc dù rễ cây ngập trong nước.
Bài tập 2: Sau khi học về quá trình thoát hơi nước ở cây xanh, bạn Mai băn khoăn muốn biết xem nếu sự thoát hơi nước ở lá không diễn ra thì điều gì sẽ xảy ra, còn Khôi thì không biết tưới nước hợp lí cho cây trồng là như thế nào. Em hãy giúp Mại và Khôi giải đáp các băn khoăn trên.
Hướng dẫn giải:
- Tưới nước hợp lí cho cây trồng nghĩa là cần phải dựa vào nhu cầu nước của loài, giai đoạn sinh trưởng và phát triển của cây, đặc điểm của đất cũng như thời tiết để quyết định lượng nước và thời gian tưới nước cho cây.
- Giải thích băn khoăn của Mai: Nếu thoát hơi nước ở lá không diễn ra thì sự vận chuyển nước và muối khoáng từ rễ lên thân sẽ bị chậm hoặc có thể ngừng lại; khí khổng không mở hoặc mở nhỏ nên CO2 không khuếch tán vào trong lá để cung cấp cho quang hợp, dẫn đến không đảm bảo cung cấp nước và chất dinh dưỡng cho hoạt động sống của tế bào. Bên cạnh đó, khi nhiệt độ môi trường cao, lá cây sẽ bị đốt nóng nếu không có sự thoát hơi nước. Nếu quá trình thoát hơi nước không diễn ra trong thời gian dài, sự sinh trưởng và phát triển của cây bị chậm lại, cây có thể chết.
Luyện tập Bài 30 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Học xong bài học này, em có thể:
- Dựa vào sơ đồ đơn giản mô tả được con đường hấp thụ, vận chuyển nước và chất khoáng từ môi trường ngoài vào miến lông hút, vào rễ, lên thân và lá cây.
- Dựa vào sơ đồ, hình ảnh phân biệt được sự vận chuyển các chất trong mạch gỗ từ rễ lên lá cây và từ lá xuống các cơ quan trong mạch rây.
- Nêu được vai trò của thoát hơi nước ở lá và hoạt động đóng, mở khí khổng.
- Nêu được một số yếu tố ảnh hưởng đến sự trao đổi nước và chất dinh dưỡng ở thực vật.
- Vận dụng được những hiểu biết về trao đổi chất và chuyển hoá năng lượng ở thực vật vào thực tiễn (ví dụ: giải thích việc tưới nước và bón phân hợp lí cho cây).
3.1. Trắc nghiệm Bài 30 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Chương 7 Bài 30 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
Câu 1:
Trước khi vào mạch gỗ của rễ, nước và chất khoáng hòa tan trong đất phải đi qua tế bào nào đầu tiên?
- A. Khí khổng
- B. Tế bào nội bì
- C. Tế bào lông hút
- D. Tế bào biểu bì
-
- A. Lực liên kết trong dung dịch keo của chất nguyên sinh
- B. Lực hút của lá do quá trình thoát hơi nước
- C. Lực đẩy của rễ do áp suất rễ
- D. Lực hút của lá do quá trình thoát hơi nước và lực đẩy của rễ do áp suất rễ
-
- A. 1-3-5
- B. 1-2-4
- C. 1-2-3
- D. 1-3-4
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 30 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức Chương 7 Bài 30 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 127 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục I trang 127 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục II trang 128 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục III trang 128 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục III.2 trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Câu hỏi mục IV trang 129 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Hoạt động trang 130 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Em có thể trang 130 SGK Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.1 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.2 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.3 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.4 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.5 trang 68 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.6 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.7 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.8 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.9 trang 69 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.10 trang 70 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.11 trang 70 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 30.12 trang 70 SBT Khoa học tự nhiên 7 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 30 Khoa học tự nhiên 7 KNTT
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Khoa học tự nhiên HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
