Phương pháp giải dạng bài tập về Gen đa alen Sinh học 12

BÀI TẬP VỀ GEN ĐA ALEN

- Alen là những trạng thái khác nhau của 1 gen

- Khi xuất hiện 1 đột biến điểm → 1 alen mới

- Gen đa alen là trường hợp một gen có nhiều alen (từ 3 alen trở lên)

- Gen nào có tính kém bền, dẽ bị đột biến sẽ có nhiều alen

- Trên cặp NST tương đồng các alen tồn tại thành từng đôi (cặp alen) nên các gen càng có nhiều alen thì số kiểu gen càng lớn, số KG được tính theo công thức

                   r + C²r = [r(r + 1)]:2

- Với số KG càng lớn thì số kiểu giao phối càng lớn, số kiểu giao phối được tính theo công thức: [y(y+1)]:2 (với y là số kiểu gen)

→ Do vậy, quần thể thường có tính đa hình về KG và kiểu hình

→ Dạng bài toán về gen có nhiều alen (Đối với trường hợp tính trạng do một gen có nhiều alen quy định):

• Nếu bố mẹ có kiểu hình giống nhau nhưng sinh con có kiểu hình mới thì kiểu hình mới do alen lặn quy định.
• Nếu bố mẹ có kiểu hình khác nhau, sinh con có kiểu hình tổ hợp cả hai tính trạng của bố mẹ thì kiểu hình của con là sự tương tác đồng trội hoặc trội không hoàn toàn.
• Nếu bố mẹ có kiểu hình khác nhau, sinh con có kiểu hình khác bố mẹ nhưng không phải là tổ hợp cả hai tính trạng của bố mẹ thì tính trạng ở kiểu hình của con do alen lặn quy định.

- Một tính trạng do 1 gen có n alen nằm trên NST thường quy định, các alen trội lặn hoàn toàn. Khi lai giữa 2 cá thể bất kì, đời con xuất hiện kiểu hình của trạng thái thứ m thì sẽ có số sơ đồ lai = \(\frac{n}{2}\left( {{n^2} + 1 - m(m - 1)} \right)\)

2. Đa alen và hiện tượng đồng trội

Ví dụ: Ở một loài thú, tính trạng màu lông do một gen có 4 alen nằm trên nhiễm sắc thể thường quy định. Alen A₁ quy định lông đen trội hoàn toàn so với các alen A₂, A₃, A₄; Alen A₂ quy định lông xám trội hoàn toàn so với alen A₃, A₄; Alen A₃ quy định lông vàng trội hoàn toàn so với alen A₄ quy định lông trắng. Thực hiện phép lai giữa hai cá thể khác nhau, thu được F₁. Theo lí thuyết, F₁ sẽ có tối đa bao nhiêu loại kiểu gen, bao nhiêu loại kiểu hình?

Hướng dẫn giải

- Đời F₁ sẽ có nhiều loại kiểu gen nếu bố mẹ đều có kiểu gen dị hợp và có kiểu gen khác nhau.

- Khi bố mẹ có kiểu gen dị hợp và có kiểu gen khác nhau thì đời con sẽ có tối đa 4 loại kiểu gen, 3 loại kiểu hình.

- Ví dụ: Kiểu gen của bố mẹ là: A₁A₃  A₂A₄.

Thì đời con có 4 loại kiểu gen là: 1A₁A₂ : 1A₁A₄ : 1A₂A₃ : 1A₃A₄.

 Có 3 loại kiểu hình là:

lông đen (1A₁A₂ : 1A₁A₄); lông xám (1A₂A₃); lông vàng (1A₃A₄).

3. Đa alen và hiện tượng trội hoàn hoàn

Ví dụ: Ở một loài thực vật, alen A quy định quả đỏ trội không hoàn toàn so với alen a quy định quả xanh; kiểu gen Aa quy định quả vàng. Cho cây quả đỏ giao phấn với cây quả xanh (P), thu được F₁. Tiếp tục cho F₁ giao phấn ngẫu nhiên, thu được F₂. Biết không xảy ra đột biến. Theo lí thuyết, có bao nhiêu phát biểu sau đây đúng?

I. Ở F₂ có 3 loại kiểu gen, 3 loại kiểu hình.

II. Cho 2 cây có kiểu hình khác nhau giao phấn với nhau, thu được F₁ có 2 loại kiểu hình. Sẽ có tối đa 2 phép lai cho kết quả như vậy.

III. Lấy ngẫu nhiên 2 cây ở F₂ cho giao phấn với nhau, thu được F₃ có 1 loại kiểu hình. Có tối đa 3 phép lai cho kết quả như vậy.

IV. Cho cây quả vàng tự thụ phấn thì sẽ thu được đời con có 3 loại kiểu gen và 3 loại kiểu hình.

   A. 1                                   B. 2                                   C. 3                                   D. 4

Hướng dẫn giải

Cả 4 phát biểu đúng.  Đáp án D.

I đúng. Vì sơ đồ lai: P: AA  aa

                                 F₁: 100% Aa

F₁ giao phấn ngẫu nhiên: Aa  Aa. Sẽ cho đời con có 3 kiểu gen; 3 kiểu hình.

II đúng. Vì tính trạng trội không hoàn toàn, đời con có 2 kiểu hình. Chứng tỏ có 2 trường hợp.

- Trường hợp 1 : Đời con có 50% cây quả đỏ : 50% cây quả vàng.

 Kiểu gen của bố mẹ là AA  Aa.

- Trường hợp 2: Đời con có 50% cây quả vàng : 50% cây quả xanh.

 Kiểu gen của bố mẹ là Aa  aa.

 Có 2 phép lai phù hợp.

III đúng. Vì tính trạng trội không hoàn toàn, đời con có 1 loại kiểu hình. Chứng tỏ có 3 trường hợp.

- Trường hợp 1 : Đời con có 100% cây quả đỏ → Kiểu gen của bố mẹ là AA  AA.

- Trường hợp 2: Đời con có 100% cây quả vàng → Kiểu gen của bố mẹ là AA  aa.

- Trường hợp 3: Đời con có 100% cây quả xanh → Kiểu gen của bố mẹ là aa  aa.

 Có 3 phép lai phù hợp.

IV đúng. Vì cây quả vàng có kiểu gen Aa. Cây Aa tự thụ phấn thì đời con có tỉ lệ kiểu gen là

1AA:2Aa: laa  Có 3 kiểu gen, 3 kiểu hình.