Chiếu dời đô - Ngữ văn 8 Tập 1 Cánh Diều

1.1.1. Tác giả

- Lí Công Uẩn: (974 - 1028) tức Lí Thái Tổ, là người châu Cổ Pháp, giải phóng Bắc Giang (nay là đảo Đình Sơn, huyện Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh). Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn và lập nhiều chiến công.

- Cuộc đời:

+ Ông là người thông minh, nhân ái, có chí lớn, lập được nhiều chiến công.

+ Ông là người đã sáng lập vương triều nhà Lí, lấy niên hiệu là Thuận Thiên.

- Phong cách sáng tác: chủ yếu là để ban bố mệnh lệnh, thể hiện tư tưởng chính trị lớn lao, có ảnh hưởng đến vận nước.

Cựu Hoàng đế Đại Cồ Việt Lý Công Uẩn

1.1.2. Tác phẩm

a. Thể loại: 

Văn bản Chiếu dời đô thuộc thể loại chiếu.

b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác: 

Năm 1010, Lí Công Uẩn quyết định dời đô từ Hoa Lư ra Đại La. Nhân dịp này ông đã viết bài chiếu để thông báo rộng rãi cho nhân dân biết.

c. Bố cục:

- Phần 1: (từ đầu… “không thể không dời đổi”): Lí do dời đô.

- Phần 2: (tiếp theo… “đế vương muôn đời”): Lí do chọn Đại La làm kinh đô.

- Phần 3: (Phần còn lại): Quyết định dời đô.

d. Tóm tắt tác phẩm: 

Chiếu dời đô là bài chiếu lịch sử nói về sự kiện Lí Công Uẩn hỏi quân thần, nhân dân về việc dời đô từ Hoa Lư ra thành Đại La. Xưa kia nhà Thương, nhà Chu của Trung Quốc đã có nhiều lần dời đô và điều đó làm cho các triều đại đều hưng thịnh. Ở nước ta, hai nhà Đinh- Lê theo ý mình, khinh thường mệnh trời, không chịu dời đổi nên vận nước ngắn ngủi, nhân dân lầm than. Vì vậy, Lí Công Uẩn rất đau xót về việc đó, muốn dời đô ra Đại La để đất nước hùng mạnh hơn. Xét về địa lí, lịch sử, Đại La là chốn tụ hội trọng yếu của bốn phương đất nước, là nơi kinh đô bậc nhất của đế vương muôn đời.

1.2.1. Lí do dời đô

- Theo Lý Công Uẩn, việc dời đô là hợp lí bởi đóng đô ở nơi trung tâm, dễ dàng mưu toan nghiệp lớn, tính kế muôn đời cho con cháu, đem tới vận nước lâu bền, phong tục phồn thịnh (dẫn chứng về nhà Thương: 5 lần dời đô, nhà Chu: 3 lần dời đô).

- Còn đối với những triều đại cũ như nhà Đinh, nhà Lê đã không nghe theo ý trời nên chỉ đóng đô ở Hoa Lư, bởi vậy mà đã gánh những hậu quả: triều đại không bền, số vận ngắn ngủi, trăm họ hao tốn, cuộc sống, vạn vật không được thích nghi.

=> Dời đô là việc làm chính nghĩa, vì nước, vì dân, nghe theo mệnh trời, thể hiện thực lực và ý chí tự cường dân tộc.

"Chiếu dời đô" của vua Lý Công Uẩn

1.2.2. Lí do chọn Đại La làm kinh đô

- Thành Đại La có lợi thế: là nơi trung tâm trời đất được cái thế rồng cuộn, hổ ngồi. Đây là vùng đất rộng, bằng phẳng, dân cư thuận lợi làm ăn, phát triển kinh tế, muôn vật hết sức tốt tươi, phồn thịnh.

- Luận cứ xác đáng: khẳng định Đại La là nơi đóng đô bền vững, đưa đất nước phát triển phồn thịnh.

1.2.3. Quyết định dời đô

- Kết thúc bài chiếu: tác giả không nêu mệnh lệnh mà đặt câu hỏi mang tính chất đối thoại, trao đổi.

- Thuyết phục người nghe: bằng lí lẽ, tình cảm chân thành,

- Nguyện vọng dời đô của vua: phù hợp với nguyện vọng của dân.

=> Được coi như là một lời tuyên bố, quyết định cũng là lời ngỏ ý gần gũi, rút ngắn khoảng cách giữa dân và vua khiến dân yên lòng, cũng thể hiện được ý nguyện của vua.

1.3.1. Về nội dung

Văn bản đã phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh.

1.3.2. Về nghệ thuật

Là áng văn chính luận đặc sắc, viết theo lối biền ngẫu, các vế đối nhau cân xứng, lập luận chặt chẽ, lí lẽ sắc bén với dẫn chứng thuyết phục, hợp tình, hợp lí.

Hãy viết một đoạn văn (khoảng 8 – 10 dòng) nêu lên ý nghĩa lịch sử của việc Lý Công Uẩn dời đô.

Lời giải chi tiết:

Việc dời đô của Lý Công Uẩn từ Hoa Lư, Ninh Bình về thành Đại La, Hà Nội ngày nay mang một ý nghĩa lịch sử lớn lao. Dời đô và lựa chọn kinh đô mới đã cho thấy tầm nhìn chiến lược, tư tưởng chính trị sáng suốt của Lý Công Uẩn, mở ra một thời kì huy hoàng trong lịch sử dân tộc kinh đô Thăng Long, đem lại cho đất nước một tương lai phát triển rực rỡ, tạo cơ sở cho Đại Việt trở thành một quốc gia hùng mạnh. Việc làm của Lý Công Uẩn chứng tỏ bản lĩnh và sự lớn mạnh, trưởng thành của dân tộc trên bước đường phát triển của mình. Dời đô từ vùng núi Hoa Lư ra vùng đồng bằng đất rộng chứng tỏ triều đình nhà Lý đủ sức chấm dứt nạn phong kiến cát cứ, thế và lực của dân tộc Đại Việt đủ sức sánh ngang hàng phương Bắc. Định đô ở Thăng Long là thực hiện nguyện vọng của nhân dân thu giang sơn về một mối, nguyện vọng xây dựng đất nước độc lập tự cường.

Học xong bài Chiếu dời đô, các em cần nắm:

- Nhận biết và xác định được vai trò của luận điểm, lí lẽ và bằng chứng trong việc thể hiện luận để.

- Phân biệt được lí lẽ và bằng chứng khách quan với ý kiến, đánh giá chủ quan của người viết.

Tác phẩm Chiếu dời đô phản ánh khát vọng của nhân dân về một đất nước độc lập, thống nhất, đồng thời phản ánh ý chí tự cường của dân tộc Đại Việt đang trên đà lớn mạnh. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn dưới đây:

• Soạn văn đầy đủ Chiếu dời đô
• Soạn văn tóm tắt Chiếu dời đô

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua tác phẩm Chiếu dời đô, tác giả đã chứng minh rằng Đại La xứng đáng là kinh đô của nước Việt muôn đời. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: