Kiến nghị với các đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân

 TỔNG HỢP TÌNH HÌNH THỰC HIỆN NGHỊ QUYẾT LIÊN TỊCH SỐ  06/2004/NQLT/UBTVQH11-ĐCTUBTWMTTQVN NGÀY 10/9/2004 CỦA ỦY BAN THƯỜNG VỤ QUỐC HỘI VÀ ĐOÀN CHỦ TỊCH ỦY BAN TRUNG ƯƠNG MẶT TRẬN 
TỔ QUỐC VIỆT NAM HƯỚNG DẪN VỀ VIỆC ĐẠI BIỂU QUỐC HỘI TIẾP XÚC CỬ TRI

 

 

Thực hiện Kế hoạch xây dựng dự thảo Nghị quyết sửa đổi, bổ sung Nghị quyết liên tịch số 06/2004/NQLT/UBTVQH11- ĐCTUBTWMTTQVN ngày 10/9/2004 của Ủy ban thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt nam ban hành hướng dẫn về việc đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri (sau đây viết tắt là Nghị quyết liên tịch); Ban dân nguyện đã gửi công văn đề nghị Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) báo cáo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết liên tịch. Trên cơ sở nghiên cứu các báo cáo tổng kết của Đoàn ĐBQH, Ban soạn thảo xin tổng hợp báo cáo như sau:

I. KẾT QUẢ THỰC HIỆN

1. Công tác tuyên truyền, phổ biến Nghị quyết liên tịch

Theo báo cáo của các Đoàn ĐBQH thì ngay sau khi nhận được Nghị quyết liên tịch, nhiều Đoàn ĐBQH đã tích cực phối hợp với Mặt trận Tổ quốc cấp tỉnh triển khai phổ biến, quán triệt nội dung Nghị quyết liên tịch đến các đại biểu Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc các cấp và các cơ quan hữu quan nhằm tạo sự thống nhất trong nhận thức và triển khai thực hiện. Một số địa phương, Ban thường trực UBMTTQ đã có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn Mặt trận Tổ quốc cấp huyện, xã triển khai nghiên cứu, phổ biến nội dung Nghị quyết liên tịch; đã phối hợp với các cơ quan hữu quan tổ chức các hội nghị quán triệt, sao gửi Nghị quyết đến các cơ quan hữu quan để nghiên cứu, áp dụng. Nhiều địa phương đã làm tốt việc phổ biến nội dung Nghị quyết liên tịch đến cử tri dưới nhiều hình thức như: phổ biến trực tiếp tại các buổi tiếp xúc cử tri; tuyên truyền, phổ biến trên các phương tiện thông tin đại chúng ở địa phương dưới nhiều hình thức.v.v.

Một số Đoàn đại biểu Quốc hội như: Thái Nguyên, Thái Bình, Nam Định, Quảng Ngãi, Bình Phước, Bình Thuận, Kiên Giang... đã tích cực phối hợp với Ban thường trực UBMTTQ, Thường trực HĐND, UBND cùng cấp ban hành quy chế phối hợp thực hiện công tác tổ chức, phục vụ đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri. Đây là hoạt động thiết thực nhằm tăng cường mối quan hệ phối hợp và nâng cao trách nhiệm của các cơ quan hữu quan ở địa phương. 

Qua hơn 7 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch, các đại biểu Quốc hội đã ngày càng nhận thức sâu sắc hơn về trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ tiếp xúc cử tri; Mặt trận Tổ quốc các cấp ở địa phương cũng đã nghiên cứu, áp dụng đúng các quy định của Nghị quyết liên tịch trong quá trình tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri; các cơ quan phối hợp như thường trực HĐND, UBND các cấp đã bám sát yêu cầu của Nghị quyết thực hiện khá tốt trách nhiệm cử đại diện tham dự, tiếp thu, giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri; Văn phòng phục vụ Đoàn ĐBQH cũng đã chủ động tham mưu, phối hợp với các cơ quan hữu quan phục vụ đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri.

Cử tri cũng ngày càng nhận thức rõ hơn về quyền và trách nhiệm tham dự các cuộc tiếp xúc, đề đạt kiến nghị với đại biểu Quốc hội; nhiều cử tri đã tích cực đóng góp nhiều ý kiến, kiến nghị xác đáng, chân thành, tâm huyết ở tầm vĩ mô trên nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội, qua đó đã giúp đại biểu Quốc hội có thêm nhiều thông tin thực tiễn cuộc sống, nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của cử tri; có thêm những kinh nghiệm quý báu trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của mình.

Nhìn chung, qua hơn 7 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch, nhận thức của cá nhân, cơ quan, tổ chức có trách nhiệm thi hành Nghị quyết từng bước được nâng lên. Nhiều đại biểu Quốc hội đã tích cực thực hiện việc tiếp xúc cử tri với nhiều hình thức khác nhau; thu thập, nghiên cứu và chuyển nhiều kiến nghị của cử tri đến các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết. Cử tri cũng ngày càng quan tâm đến hoạt động của đại biểu Quốc hội nói chung, hoạt động tiếp xúc cử tri nói riêng và kiến nghị những vấn đề quốc kế dân sinh với Đảng và Nhà nước. 

 

 

 

Bên cạnh những kết qủa đạt được, việc phổ biến, tuyên truyền Nghị quyết liên tịch ở địa phương còn có những hạn chế nhất định như: hình thức tuyên truyền chưa phong phú, chưa phù hợp với khả năng tiếp cận, nhận thức của cử tri. Việc tuyên truyền, phổ biến các quy định về tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội chưa rộng rãi, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng cao. Sự nhận thức về vai trò, trách nhiệm của cơ quan, tổ chức phối hợp với Đoàn ĐBQH ở một số địa phương còn chưa thật sự đầy đủ nên việc cử đại diện tham gia tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội để tiếp thu và trực tiếp giải quyết các kiến nghị của cử tri chưa được đầy đủ, thường xuyên.  

 

 

2. Kết quả thực hiện các hình thức tiếp xúc cử tri

Nhằm tăng cường các hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội, Nghị quyết liên tịch đã quy định 02 hình thức tiếp xúc cử tri là tiếp xúc cử tri theo hình thức hội nghị và hình thức gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri. Qua thực hiện Nghị quyết liên tịch, các Đoàn đại biểu Quốc hội cơ bản đã phát huy vai trò, chủ động phối hợp với Ban thường trực Mặt trận Tổ quốc cấp tỉnh và các cơ quan hữu quan triển khai kế hoạch tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội. Theo thống kê được của các Đoàn ĐBQH thì từ khi thực hiện Nghị quyết liên tịch đến nay, các đại biểu Quốc hội đã triển khai được 24.446 cuộc tiếp xúc cử tri với nhiều hình thức khác nhau, thu hút được 2.438.283 lượt cử tri tham dự và phát biểu hàng chục ngàn ý kiến, kiến nghị. Theo số liệu thống kê được của các Đoàn ĐBQH, trong 7 năm qua đã có 57.169 ý kiến, kiến nghị của cử tri được tổng hợp thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan nhà nước ở trung ương và các cơ quan, tổ chức ở địa phương, trong đó có 24.216 ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền nghiên cứu, giải quyết của các cơ quan, tổ chức ở Trung ương . 

2.1. Về tiếp xúc cử tri theo chế độ hội nghị

Theo báo cáo của các Đoàn ĐBQH, hình thức tiếp xúc cử tri phổ biến và được thực hiện khá tốt là tiếp xúc cử tri theo định kỳ, trước và sau mỗi kỳ họp Quốc hội. Các Đoàn ĐBQH phối hợp với Ban thường trực UBMTTQ cấp tỉnh và các cơ quan hữu quan triển khai việc tiếp xúc cử tri. Nhiều Đoàn đại biểu Quốc hội tổ chức khá tốt việc phân công đại biểu Quốc hội  tiếp xúc cử tri, nhất là đối với các đại biểu Quốc hội chuyên trách, đại biểu Quốc hội giữ cương vị lãnh đạo chủ chốt ở địa phương đã quan tâm tiếp xúc ở những địa bàn mà cử tri có nhiều vấn đề bức xúc, nổi cộm để thu thập kiến nghị và yêu cầu các cơ quan có thẩm quyền giải quyết, góp phần tháo gỡ kịp thời những khó khăn, vướng mắc của cử tri và nhân dân ở địa phương. Việc tiếp xúc cử tri theo nhóm đại biểu hoặc từng đại biểu Quốc hội, Nghị quyết liên tịch không quy định cụ thể, song ở nhiều Đoàn ĐBQH đã linh hoạt phân công từng đại biểu hoặc nhóm đại biểu thực hiện tiếp xúc cử tri ở những địa bàn nhất định. 

Với cách thức tổ chức cho từng đại biểu Quốc hội thực hiện tiếp xúc cử tri đã giúp đại biểu chủ động hơn trong việc chuẩn bị nội dung tiếp xúc, thu thập thông tin và phát huy vai trò, trách nhiệm cá nhân đại biểu trong việc giải trình, tiếp thu các ý kiến, kiến nghị của cử tri. Đây là hình thức để cử tri có thể thực hiện tốt hơn quyền giám sát của mình đối với hoạt động của từng đại biểu Quốc hội. Tuy nhiên, trở ngại lớn nhất đối với cách tổ chức này là hiệu quả giải trình, tiếp thu kiến nghị của cử tri tại buổi tiếp xúc của một số đại biểu còn ít kinh nghiệm, chưa bắt đầy đủ thông tin về tình hình kinh tế - xã hội ở địa phương để giải trình, tiếp thu kiến nghị của cử tri. Mặt khác, sự tham dự của đại diện các cơ quan phối hợp để trực tiếp tiếp thu  và trả lời các kiến nghị của cử tri không thể đầy đủ do phải phân tán phục vụ ở nhiều điểm tiếp xúc cùng diễn ra, trong khi các cơ quan này cũng rất bận công việc quản lý, điều hành địa phương.

So với cách thức tổ chức để từng đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri thì cách thức tổ chức nhóm đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri được đa số các địa phương triển khai thực hiện. Cách thức này tạo thuận lợi hơn cho đại biểu Quốc hội tiếp thu, giải trình các ý kiến, kiến nghị của cử tri và việc các cơ quan phối hợp cử đại diện tham gia tiếp xúc cử tri cùng đại biểu Quốc hội. Tuy nhiên, cách thức này chưa thật sự phát huy vai trò, trách nhiệm của từng đại biểu; việc giám sát của cử tri đối với hoạt động của mỗi đại biểu Quốc hội hạn chế hơn. Mặt khác, việc tổ chức nhóm đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri cũng khó có thể triển khai được nhiều cuộc tiếp xúc ở nhiều địa bàn khác nhau; kế hoạch tiếp xúc không phải lúc nào cũng thực hiện được do phụ thuộc vào số lượng đại biểu, nhất là đại biểu Quốc hội công tác tại các cơ quan trung ương trong nhóm có tham dự đầy đủ hay không.

- Tiếp xúc cử tri theo định kỳ là hình thức được các Đoàn ĐBQH quan tâm thực hiện nghiêm túc, đầy đử theo quy định. Các Đoàn ĐBQH đã chủ động xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri trước và sau kỳ họp Quốc hội, đồng thời phối hợp với Ban thường trực UBMTTQ cấp tỉnh và các cơ quan hữu quan tạo điều kiện để đại biểu Quốc hội triển khai việc tiếp xúc cử tri. Hình thức tiếp xúc cử tri định kỳ có những thuận lợi nhất định đã được quy định khá cụ thể về thành phần, nội dung, trách nhiệm của từng cơ quan phối hợp tham gia tiếp xúc cử tri trong Nghị quyết liên tịch. Qua 07 thực hiện tiếp xúc cử tri định kỳ, đại biểu Quốc hội đã tiến hành được 23.322 cuộc với 2.394.793 lượt cử tri, thu thập được 56.992 ý kiến, kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết cả ở địa phương và ở trung ương. Nhìn chung, quá trình triển khai tiếp xúc cử tri định kỳ trước và sau kỳ họp Quốc hội đã có sự phối hợp tham gia khá tốt của các cơ quan hữu quan; quy mô và cách thức tổ chức khá chặt chẽ từ tỉnh đến cơ sở. Đại biểu Quốc hội chuẩn bị nội dung tiếp xúc thuận lợi hơn, như thông báo dự kiến chương trình kỳ họp, báo cáo kết quả kỳ họp Quốc hội.v.v.

Tuy nhiên, hình thức tiếp xúc cử tri định kỳ cũng có những khó khăn, hạn chế nhất định, như phụ thuộc vào thời gian nhận nội dung về dự kiến chương trình kỳ họp, tính linh hoạt không cao, số lượng cuộc tiếp xúc không được nhiều, thu thập thông tin chuyên sâu, nhất là ý kiến cử tri về công tác xây dựng pháp luật rất hạn chế; cơ sở vật chất để phục vụ cuộc tiếp xúc đang là trở ngại trước yêu cầu tiếp xúc rộng rãi với các thành phần cử tri. 

Về tiếp xúc cử tri sau kỳ họp Quốc hội, hiện có một số Đoàn ĐBQH không nên duy trì như quy định vì cho rằng, trong thực tế, qua các phương tiện thông tin đại chúng, cử tri cơ bản đã theo dõi, nắm bắt được diễn biến, kết quả chương trình kỳ họp Quốc hội, nên việc báo cáo kết qủa kỳ họp với cử tri là không cần thiết. Đa số các Đoàn ĐBQH khác vẫn duy trì tiếp xúc cử tri sau kỳ họp Quốc hội và cho rằng, đây là dịp để đại biểu Quốc hội thực hiện nhiệm vụ tuyên truyền, vận động cử tri thực hiện chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước. Đại biểu có điều kiện để trao đổi, “nói lại” rõ hơn những vấn đề mà nhiều cử tri có thể hiểu không đúng, hiểu chưa thống nhất. Để tránh nhàm chán khi báo cáo kết quả kỳ họp với cử tri, nhiều đại biểu Quốc hội đã lựa chọn được những thông tin nhằm đáp ứng được nhu cầu của từng nhóm cử tri nhất định.

Tiếp xúc cử tri nơi cư trú nhằm giúp cho đại biểu Quốc hội gần gũi, gắn bó, nắm bắt được tâm tư nguyện vọng của cử tri ở nơi đại biểu đang cư trú, cử tri ở thôn, tổ dân phố cũng là người đã giới thiệu đại biểu ra ứng cử. Qua hơn 07 năm, đại biểu Quốc hội đã tiến hành được 287 cuộc tiếp xúc với 14.135 lượt cử tri, thu thập được 95 ý kiến, kiến nghị. Qua tổng kết cho thấy, hoạt động tiếp xúc cử tri ở nơi cư trú còn lúng túng. Về mặt lý luận và thực tiễn hình thức tiếp xúc cử tri này nhằm tăng cường mối quan hệ giữa đại biểu Quốc hội với cử tri nơi cư trú, song qua thực hiện cho thấy, việc triển khai tiếp xúc cử tri này không đạt được kết quả như mong muốn. Nhận thức về nơi cư trú của đại biểu còn chưa thống nhất là cử tri của phường hay cử tri của tổ dân phố. Trong khi đó, nơi cư trú của đại biểu Quốc hội lại là nơi ứng cử của đại biểu Quốc hội khác; nội dung tiếp xúc cử tri ở nơi cư trú như thế nào cũng chưa có quy định rõ ràng. Một số Đoàn ĐBQH đề nghị xem xét bỏ hình thức tiếp xúc này. Nhiều đại biểu Quốc hội chuyên trách cho rằng, do đặc điểm, đặc thù về tổ chức bộ máy của Đoàn đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân, của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội khó có thể thực hiện được quy định tiếp xúc cử tri nơi làm việc.

Tiếp xúc cử tri nơi làm việc nhằm tạo điều kiện để đại biểu Quốc hội gắn bó, gần gũi với cử tri mà trước hết là cử tri cơ quan, tổ chức đã tham gia giới thiệu đại biểu ra ứng cử. Qua 7 năm, đại biểu Quốc hội đã tiến hành được 142 cuộc với 5.843 lượt cử tri, thu thập được 82 ý kiến, kiến nghị của cử tri. Tuy nhiên, nhận thức về tiếp xúc cử tri nơi làm việc cũng còn khác nhau. Theo báo cáo của một số Đoàn ĐBQH thì việc gặp gỡ, tiếp xúc, quan hệ công tác thường xuyên giữa đại biểu Quốc hội với cán bộ, công chức của cơ quan, đơn vị nơi đại biểu đang công tác chính là một hình thức tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội ở nơi làm việc. Chưa có sự phân định rõ ràng về mối quan hệ công tác của đại biểu Quốc hội và quan hệ giữa đại biểu Quốc hội với cử tri ở nơi làm việc. Chính vì vậy, đại biểu Quốc hội thực hiện tiếp xúc cử tri ở nơi làm việc chưa được chú trọng và còn nhiều hạn chế. Một số Đoàn ĐBQH cũng đề nghị xem xét bỏ hình thức tiếp xúc này. 

- Tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực mà đại biểu Quốc hội quan tâm đã giúp đại biểu Quốc hội có điều kiện nắm bắt những ý kiến, kiến nghị, thông tin cụ thể hơn về cơ chế, chính sách thuộc nhiều lĩnh vực. Qua 7 năm, đại biểu Quốc hội đã tiến hành được 417 cuộc với 20.389 lượt cử tri, thu thập được 148 ý kiến, kiến nghị của cử tri. Qua hình thức tiếp xúc này, đại biểu Quốc hội nắm bắt được nhiều thông tin có tính chuyên sâu về ngành, lĩnh vực của đời sống, góp phần củng cố thông tin, bổ sung kinh nghiệm trong việc tham gia xây dựng pháp luật, quyết định các vấn đề tại các kỳ họp Quốc hội. Theo ý kiến của nhiều Đoàn ĐBQH thì đây là hình thức tiếp xúc cử tri rất thiết thực, nhằm giúp đại biểu có những thông tin thực tiễn khi thực hiện nhiệm vụ đại biểu dân cử, nhưng trên thực tế thì triển khai thực hiện chưa được nhiều so với yêu cầu nắm bắt thông tin thực tiễn chuyên đề, lĩnh vực của đại biểu Quốc hội ngày càng nhiều.

2.2. Gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri 

Đây là hình thức đòi hỏi tính chủ động của đại biểu Quốc hội từ khâu chuẩn bị thời gian, nội dung, đối tượng, địa bàn tiếp xúc. Là hình thức mà đại biểu có thể thực hiện một cách linh hoạt, bất kỳ ở đâu, lúc nào và không cần huy động sự tham gia của bất cứ cơ quan phối hợp nào. Tuy nhiên, trên thực tế việc triển khai tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri còn hạn chế cả về số cuộc và số cử tri , còn lúng túng trong việc xác định cũng như thống kê cuộc gặp gỡ nào là tiếp xúc cử tri theo hình thức này. Ở chừng mực nhất định, đại biểu Quốc hội còn trông chờ vào việc thực hiện trách nhiệm tiếp xúc cử tri theo định kỳ, do Văn phòng Đoàn ĐBQH và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam ở địa phương tổ chức .  

3. Thực hiện trách nhiệm của đại biểu Quốc hội, của cử tri, của Đoàn ĐBQH

3.1. Về việc thực hiện trách nhiệm của đại biểu Quốc hội

Hầu hết đại biểu Quốc hội đã tích cực thực hiện nhiệm vụ tiếp xúc cử tri để lắng nghe, ghi nhận, tiếp thu ý kiến, kiến nghị của cử tri. Nhiều đại biểu Quốc hội, nhất là đại biểu Quốc hội chuyên trách đã chủ động và sáng tạo, bằng nhiều hình thức, liên hệ thường xuyên với cử tri, đi sâu vào những vấn đề, lĩnh vực mà cử tri quan tâm, cùng với các cơ quan chức năng tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri. Đại biểu Quốc hội đã tích cực thu thập và phản ánh trung thực ý kiến, kiến nghị của cử tri đến các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm và đôn đốc việc giải quyết kiến nghị của cử tri. 

Qua hoạt động tiếp xúc cử tri, đại biểu Quốc hội đã bổ sung thêm nhiều kinh nghiệm thực tiễn, đóng góp thiết thực vào các hoạt động: lập pháp, giám sát tối cao và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước của Quốc hội. Điều đó thể hiện chất lượng hoạt động của đại biểu Quốc hội ngày càng tăng lên qua các năm. Nhiều ý kiến của đại biểu có chất lượng cao, bám sát yêu cầu của cử tri và thực tiễn đời sống xã hội. Đại biểu Quốc hội đã thực hiện tốt việc phổ biến, tuyên truyền chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước đến cử tri, góp phần nâng cao nhận thức và ý thức chấp hành pháp luật trong nhân dân; đồng thời, góp phần quan trọng vào việc phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, tạo điều kiện thuận lợi để cử tri thực hiện các quyền giám sát, quyền tham gia hoạt động quản lý nhà nước thông qua cơ quan đại diện.  

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội còn có những hạn chế nhất định như: các đại biểu Quốc hội mới dành thời gian triển khai khá tốt hình thức tiếp xúc cử tri định kỳ trước và sau kỳ họp Quốc hội; chưa thật sự chủ động, chưa đầu tư thích đáng về thời gian, công sức cho việc tiếp xúc cử tri nơi cư trú, nơi làm việc, tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực hoặc gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân, nhóm cử tri. Việc theo dõi, đôn đốc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri ở nhiều địa phương chưa thường xuyên, chưa quyết liệt nên hiệu quả công tác tiếp xúc cử tri còn hạn chế, phần nào đó ảnh hưởng đến vai trò của đại biểu và lòng tin của cử tri đối với đại biểu Quốc hội.

Vai trò, trách nhiệm cá nhân đại biểu Quốc hội trong hoạt động tiếp xúc cử tri chưa được phát huy mạnh mẽ, việc tiếp xúc cử tri chủ yếu vẫn là do Đoàn ĐBQH chủ động phối hợp với Ban thường trực UBMTTQ cấp tỉnh và các cơ quan hữu quan triển khai kế hoạch tiếp xúc cử tri. Việc đề xuất kế hoạch tiếp xúc cử tri do Văn phòng gúp việc tham mưu trên cơ sở chỉ đạo của Trưởng hoặc Phó Trưởng đoàn ĐBQH. Đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm, đại biểu Quốc hội trung ương ứng cử ở địa phương thực hiện tiếp xúc cử tri nơi cử trú, nơi làm việc, theo chuyên đề, lĩnh vực chưa nhiều. Nhiều đại biểu Quốc hội chưa thực hiện được nhiệm vụ báo cáo với cử tri ở đơn vị bầu ra mình về việc thực hiện nhiệm vụ hàng năm và thực hiện chương trình hành động đã hứa trước cử tri. Nguyên nhân là do đại biểu Quốc hội kiêm nhiệm phải dành nhiều thời gian cho công việc chuyên môn được giao; chưa chú ý dành thời gian cho hoạt động với tư cách thực hiện trách nhiệm của đại biểu Quốc hội. Bên cạnh đó, kỹ năng, kinh nghiệm tiếp xúc cử tri của một số đại biểu Quốc hội còn hạn chế nên còn tâm lý e ngại, chưa thật sự tự tin khi thực hiện tiếp xúc với cử tri.  

3.2. Về việc thực hiện quyền và trách nhiệm của cử tri

Theo đánh giá của các Đoàn đại biểu Quốc hội thì nhiều cử tri ở địa phương có tinh thần trách nhiệm cao, có ý thức chấp hành nội quy của hội nghị tiếp xúc. Nhiều cử tri tâm huyết đã dành thời gian theo dõi hoạt động của Quốc hội và đại biểu Quốc hội, tích cực đóng góp nhiều kiến nghị đối với công tác lập pháp, giám sát và quyết định chính sách vĩ mô của Quốc hội. Nhiều ý kiến, kiến nghị để xuất về cải cách hành chính, tăng cường trách nhiệm của các cơ quan quản lý kinh tế, văn hóa- xã hội, quốc phòng-an ninh, đối ngoại, tổ chức thi hành pháp luật thực sự có giá trị...Nhiều cử tri nêu lên những bức xúc, bất cập trong quản lý, điều hành ở địa phương cơ sở, kiến nghị làm tốt công tác phòng chống tham nhũng, giải quyết vấn đề an sinh xã hội, bảo vệ quyền lợi ích của công dân...Nhờ vào sự đóng góp chân thành và trách nhiệm của cử tri đã góp phần cung cấp thông tin thực tiễn quý báu giúp các đại biểu Quốc hội thực hiện tốt hơn việc hoạch định các chính sách vĩ mô, giám sát tối cao, đồng thời kiến nghị kịp thời với Chính phủ và các Bộ, ngành, các cơ quan tư pháp tích cực giải quyết, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, bất cập trong quản lý điều hành đất nước và tổ chức thi hành pháp luật...

Qua đánh giá, khảo sát thực tiễn về công tác tiếp xúc cử tri của Đoàn đại biểu Quốc hội, việc thực hiện quyền, trách nhiệm của cử tri cũng còn những hạn chế, bất cập. Nhiều cử tri, nhất là cử tri ở vùng sâu, vùng xa do còn khó khăn trong việc tiếp cận thông tin nên chưa hiểu rõ về quyền và trách nhiệm của mình khi tiếp xúc với đại biểu Quốc hội. Nội dung kiến nghị chủ yếu là các vấn đề liên quan đến thẩm quyền, trách nhiệm giải quyết của chính quyền địa phương về điện, đường giao thông, trường học, trạm y tế.v.v. Cá biệt có một số cử tri, vì những lý do cá nhân nên khi tiếp xúc với đại biểu Quốc hội, không chấp hành nội quy tiếp xúc, phát biểu thiếu tính thần xây dựng, gây không khí căng thẳng, làm ảnh hưởng đến hiệu quả của cuộc tiếp xúc. Một bộ phận cử tri chưa hiểu rõ mục đích, ý nghĩa của hoạt động tiếp xúc cử tri nên khi tiếp xúc với đại biểu Quốc hội chủ yếu trình bày vụ việc khiếu nại, tố cáo, làm mất khá nhiều thời gian, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc tiếp xúc.

Hầu hết các tỉnh, thành phố khi tổ chức tiếp xúc cử tri theo chế độ hội nghị chủ yếu gửi giấy mời một số cử tri đến dự, ít thông báo rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng để các cử tri có điều kiện tham gia. Trường hợp có thông báo trên đài truyền thanh địa phương thì cũng ít cử tri tiếp cận được. Chính vì vậy, đại biểu Quốc hội tiếp xúc chủ yếu là “đại biểu cử tri” đại diện cho các tổ chức, đoàn thể, cơ quan, đơn vị đóng chân trên địa bàn địa phương. Cử tri là nông dân, công nhân, sinh viên, cán bộ, công chức...ít có thời gian, điều kiện tiếp xúc đại biểu Quốc hội.  

3. 3. Về việc thực hiện trách nhiệm của Đoàn đại biểu Quốc hội

Trong 7 năm qua, các Đoàn ĐBQH đã chủ động xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri, phối hợp chặt chẽ với Ban thường trực UBMTTQ, Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh triển khai để các đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri. Các Đoàn ĐBQH đã chỉ đạo, phân công đại biểu Quốc hội triển khai tiếp xúc cử tri luân chuyển trong và ngoài đơn vị bầu cử; tiếp xúc cử tri ở quy mô từng đại biểu hoặc nhóm đại biểu Quốc hội với mục tiêu vừa bảo đảm đại biểu tiếp xúc cử tri ở tất cả các xã, phường, thị trấn, đồng thời bảo đảm tiếp xúc cử tri ở đơn vị bầu cử theo quy định của Nghị quyết liên tịch.

Trước mỗi kỳ họp Quốc hội, nhiều Đoàn ĐBQH đã tổ chức làm việc với UBND cấp tỉnh để đại biểu Quốc hội nghe báo cáo tình hình kinh tế - xã hội ở địa phương, nắm bắt những vấn đề khó khăn, bức xúc của địa phương và tình hình giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri. 

Sau các cuộc tiếp xúc cử tri, các Đoàn ĐBQH đã chỉ đạo chặt chẽ công tác tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi Ủy ban thường vụ Quốc hội và các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương. Một số Đoàn đã tích cực theo dõi, đôn đốc các cơ quan có trách nhiệm ở địa phương giải quyết kịp thời ý kiến, kiến nghị của cử tri, nhất là những kiến nghị, vướng mắc mà cử tri có nhiều bức xúc. 

Nhằm đổi mới công tác tiếp xúc cử tri, một số Đoàn ĐBQH đã triển khai đánh giá công tác phối hợp, công tác tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri hàng năm để đề ra những biện pháp nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác này. Có Đoàn ĐBQH tổ chức các cuộc hội thảo về đổi mới công tác tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội ở địa phương, như thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Thanh Hóa, Quảng Bình, Đà Nẵng...

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện trách nhiệm của Đoàn ĐBQH còn có những hạn chế nhất định. Theo báo cáo đánh giá tổng kết Nghị quyết liên tịch của Đoàn ĐBQH các tỉnh, thành phố cho thấy, hầu hết các Đoàn ĐBQH mới chủ yếu quan tâm đến việc xây dựng kế hoạch, phân công đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri định kỳ trước và sau kỳ họp, chưa chú trọng đến việc chỉ đạo, hướng dẫn đại biểu Quốc hội triển khai tiếp xúc cử tri nơi cư trú, nơi làm việc, theo chuyên đề hoặc tiếp xúc cá nhân, nhóm cử tri. Chính vì vậy, số cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội chưa nhiều, hình thức thực hiện chưa đầy đủ theo quy định của Nghị quyết liên tịch; việc thu thập, phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa được thường xuyên, nhất là các ý kiến, kiến nghị mang tính thời sự, bức xúc. 

3.4. Về việc thực hiện trách nhiệm của Ban thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc

Qua 7 năm thực hiện Nghị quyết liên tịch, Ban thường trực UBMTTQ các tỉnh, thành phố đã phát huy khá rõ vai trò, trách nhiệm trong việc phối hợp với Đoàn ĐBQH và các cơ quan hữu quan triển khai tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri. Trên cơ sở kế hoạch tiếp xúc cử tri của Đoàn ĐBQH, Ban thường trực UBMTTQ cấp tỉnh đã chỉ đạo Ban thường trực UBMTTQ cấp dưới phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, cơ sở chuẩn bị các điều kiện, tổ chức các hội nghị tiếp xúc cử tri của địa biểu Quốc hội. Ở nhiều địa phương, trước và sau kỳ họp Quốc hội, Ban thường trực UBMTTQ đã tích cực phối hợp với Đoàn ĐBQH trong việc tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi UBTVQH, Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN và gửi các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương xem xét, giải quyết.

Tuy nhiên, trên thực tế, vai trò của Ban thường trực UBMTTQ ở địa phương còn nhiều bất cập; công tác phối hợp, tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri có lúc, có nơi chưa chặt chẽ, chưa làm tốt việc thông báo rộng rãi nên có những cuộc tiếp xúc, cử tri tham dự ít, còn tình trạng “đồng chí nhiều hơn đồng bào” làm cho cuộc tiếp xúc nhàm chán, hiệu quả thấp; việc xử lý các tình huống nhạy cảm phát sinh tại hội nghị tiếp xúc còn lúng túng. Nhận thức về cấp tổ chức tiếp xúc cử tri là cấp tỉnh hay cấp huyện, cấp xã còn chưa thống nhất dẫn đến phân công đại diện Mặt trận Tổ Quốc chủ trì hội nghị tiếp xúc ở các địa bàn khác nhau, có nơi giao cho Mặt trận Tổ quốc cấp huyện nhưng có nơi lại giao cho xã, phường. 

3.5. Về việc thực hiện trách nhiệm của Thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh

Theo báo cáo của các Đoàn ĐBQH, quá trình thực hiện Nghị quyết liên tịch, những năm qua Thường trực HĐND, UBND các tỉnh, thành phố đã có sự phối hợp khá chặt chẽ, thường xuyên hơn; đã cử đại diện tham dự nhiều cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội; tích cực tiếp thu, chỉ đạo giải quyết hàng nghìn ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền, trách nhiệm. Nhiều địa phương, UBND cấp tỉnh đã chỉ đạo chính quyền cấp huyện, cấp xã tăng cường trách nhiệm trong việc phối hợp, tạo điều kiện thuận lợi để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri và giải quyết kiến nghị của cử tri. Trong 7 năm qua, hàng chục ngàn ý kiến, kiến nghị của cử tri được các cấp, các ngành ở địa phương xem xét, giải quyết và trả lời, góp phần kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong nhân dân.

Tuy nhiên, vai trò, trách nhiệm của Thường trực HĐND, UBND các cấp ở địa phương đối với hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội còn có những hạn chế, bất cập. Ở nhiều địa phương, việc cử đại diện Thường trực HĐND, UBND tham gia các buổi tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội chưa đều, mới tập trung chủ yếu ở các cuộc tiếp xúc cử tri mà đại biểu Quốc hội là cán bộ, lãnh đạo chủ chốt, lãnh đạo cấp cao. Đối với các cuộc tiếp xúc cử tri mà đại biểu Quốc hội không phải là cán bộ, lãnh đạo thì sự phối hợp, cử đại diện của chính quyền địa phương tham gia chưa được quan tâm đúng mức; việc trả lời, giải quyết ý kiến, kiến nghị có lúc, có nơi chưa kịp thời, chất lượng thấp. Ở một số địa phương, cử tri phàn nàn về việc giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa thỏa đáng hoặc không được giải quyết mặc dù đã có sự ghi nhận, tiếp thu của đại diện chính quyền địa phương tại buổi tiếp xúc. Mặt khác, với việc tổ chức để từng đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri thì việc cử đại diện tham gia nhiều cuộc tiếp xúc cử tri trong cùng một khoảng thời gian là rất khó thực hiện. Nhận thức của một số cơ quan phối hợp với Đoàn ĐBQH ở một số địa phương, cơ sở trong việc cử đại diện tham gia các cuộc tiếp xúc để tiếp thu, xử lý các kiến nghị cử tri còn hạn chế...

3.6. Về vai trò, trách nhiệm của Văn phòng phục vụ Đoàn ĐBQH

Trong 07 năm qua, mặc dù với quy mô tổ chức Bộ máy Văn phòng tối đa chỉ có 05 biên chế, nhưng với sự cố gắng, nỗ lực, Văn phòng phục vụ các Đoàn ĐBQH đã làm khá tốt trong việc phục vụ hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội, như: tham mưu Đoàn ĐBQH trong việc xây dựng kế hoạch tiếp xúc cử tri, phối hợp với các cơ quan hữu quan; chuẩn bị các tài liệu, điều kiện cơ sở vật chất phục vụ hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội. Sau mỗi đợt tiếp xúc, Văn phòng phối hợp chặt chẽ với Ban thường trực UBMTTQ tập hợp, phân loại và tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri; giúp Đoàn ĐBQH trong việc theo dõi, đôn đốc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của các cơ quan ở địa phương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc thực hiện trách nhiệm của Văn phòng phục vụ Đoàn ĐBQH, đại biểu Quốc hội trong thực tế còn bất cập và gặp nhiều khó khăn, chưa thật sự đáp ứng được yêu cầu hoạt động của đại biểu Quốc hội. Qua đánh giá, khảo sát thực tế cho thấy, để cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội đạt hiệu quả cao, ngoài trách nhiệm phối hợp với các cơ quan hữu quan trong việc tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri, Văn phòng phục vụ Đoàn ĐBQH phải làm tốt việc nắm bắt các thông tin ở địa bàn mà đại biểu Quốc hội đến tiếp xúc cử tri, như: tình hình kinh tế, xã hội, an ninh, trật tự, những vấn đề mà cử tri quan tâm, kết quả giải quyết kiến nghị của cử tri...để giúp đại biểu Quốc hội chuẩn bị về nội dung khi tiến hành tiếp xúc cử tri. Mặt khác, công tác tham mưu giúp Đoàn ĐBQH trong việc rà soát, theo dõi, đôn đốc việc giải quyết kiến nghị của cử tri còn hạn chế, mới chủ yếu tập hợp văn bản trả lời, giải quyết của các cơ quan chức năng; do quá ít chuyên viên giúp việc nên việc bố trí, phân công cán bộ ghi chép tổng hợp ý kiến, kiến nghị phục vụ đại biểu Quốc hôi tiếp xúc cử tri còn gặp nhiều khó khăn. 

4. Về công tác tập hợp, tổng hợp, chuyển ý kiến, kiến nghị của cử tri đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết và theo dõi, đôn đốc, giám sát việc giải quyết.

4.1. Về công tác tổng hợp, chuyển ý kiến, kiến nghị của cử tri đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết.

Từ khi có Nghị quyết liên tịch đến nay, công tác này đã từng bước đi vào nền nếp và thu được những kết quả đáng khích lệ. Sau mỗi đợt tiếp xúc cử tri, nhiều Đoàn ĐBQH đã phối hợp với Ban thường trực UBMTTQ cấp tỉnh tập hợp, tổng hợp các ý kiến, kiến nghị của cử tri gửi Ủy ban thường vụ Quốc hội và Đoàn Chủ tịch UBTWMTTQVN, đồng thời chuyển ý kiến, kiến nghị của cử tri đến cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết ở địa phương. Qua 7 năm, đại biểu Quốc hội đã tiếp xúc cử tri và thu thập, phản ánh được 57.169 ý kiến, kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền cả ở trung ương và địa phương, trong đó có 24.216 ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền nghiên cứu, giải quyết của các cơ quan, tổ chức ở Trung ương và 32.776 ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức ở địa phương. Với sự cố gắng trong việc tập hợp, chuyển, theo dõi, đôn đốc cơ quan có thẩm quyền giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri của Đoàn ĐBQH đã góp phần cùng với các cơ quan, tổ chức ở trung ương và địa phương giải kịp thời giải quyết, tháo gỡ nhiều khó khăn, vướng mắc trong nhân dân, đóng góp tích cực thúc đẩy và nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước ở địa phương và trung ương.

Bên cạnh những kết quả đạt được, việc tập hợp, tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri của Đoàn ĐBQH có lúc, có nơi còn chậm, chưa quan tâm triển khai công việc này thường xuyên, nên có những kiến nghị khi chuyển đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết thì tình hình đã thay đổi, tính thời sự, bức xúc đã qua. Theo quy định tại điều 17 Nghị quyết liên tịch thì trước ngày khai mạc kỳ họp 20 ngày, các Đoàn tổng hợp nhanh những vấn đề bức xúc nhất có liên quan đến cả nước và của địa phương thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ cơ quan, tổ chức ở Trung ương và  gửi báo cáo đến Ủy ban thường vụ Quốc hội về những vấn đề bức xúc của cử tri địa phương. Tuy nhiên quy định này hầu như không được thực hiện. Mặt khác, việc phân loại ý kiến, kiến nghị có nơi chưa chặt chẽ nên có những kiến nghị thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức ở địa phương lại chuyển lên đề nghị cơ quan, tổ chức ở trung ương. Bên cạnh đó, việc rà soát, theo dõi, đôn đốc cơ quan có thẩm quyền giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa thường xuyên, chưa quyết liệt, nên việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri có địa phương nhìn chung còn chậm, kết quả chưa cao.

4.2. Về công tác giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri

Tuy được quy định tại Nội quy kỳ họp Quốc hội do Quốc hội ban hành từ năm 2002 nhưng mãi đến năm 2009 mới được thực hiện đầy đủ theo quy định. Hiện nay, việc chủ trì xây dựng và đọc báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân cả nước đang do Đoàn Chủ tịch UBTƯMTTQVN thực hiện và trình Quốc hội  tại phiên khai mạc. Việc giám sát và báo cáo Quốc hội kết quả giám sát việc giải quyết các kiến nghị của cử tri mới được UBTVQH thực hiện từ kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XII (năm 2009). Tuy nhiên, việc thực hiện các quy định về báo cáo tổng hợp kiến nghị cử tri  cũng như giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri trên thực tế còn nhiều bất cập, vướng mắc, do quy định của pháp luật còn chưa thống nhất, thiếu tính cụ thể. Hiện nay, việc chuyển kiến nghị của cử tri của các cơ quan có thẩm quyền ở trung ương được giao cho Ban dân nguyện giúp Ủy ban thường vụ Quốc hội thực hiện; việc theo dõi, giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri tại điều 18 Nghị quyết liên tịch giao cho Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội và trên thực tế các cơ quan này hầu như không làm. Vì vậy, năm 2008 Uỷ ban thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 695/2008/NQ-UBTVQH12 trong đó giao cho Ban Dân nguyện nhiệm vụ giúp Ủy ban thường vụ Quốc hội giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri. 

 Về việc đại biểu Quốc hội, Đoàn ĐBQH thực hiện giám sát việc giải quyết kiến nghị thuộc trách nhiệm của cơ quan, tổ chức ở địa phương, đến nay chưa thực hiện được, do pháp luật chưa quy định thẩm quyền, trách nhiệm, trình tự, thủ tục, phạm vi giám sát việc giải quyết ý kiến, kiến nghị thuộc thẩm quyền của các cơ quan ở địa phương. Trên thực tế, các đại biểu Quốc hội, Đoàn ĐBQH mới chỉ thực hiện được việc tổng hợp, chuyển, theo dõi, đôn đốc việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri, chưa thực hiện được việc giám sát vấn đề này. Vì vậy, kết quả giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri cũng còn ở chừng mực nhất định.

II. NHẬN XÉT, KIẾN NGHỊ

1. Ưu điểm

Hơn 07 thực hiện Nghị quyết liên tịch cho thấy, hầu hết các Đoàn ĐBQH đã quan tâm, phối hợp triển khai việc tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về công tác tiếp xúc cử tri, nhờ đó, nhận thức của đại biểu Quốc hội, của cử tri và của các cơ quan hữu quan đã được nâng lên. Điều đó thể hiện rất rõ ở kết quả hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội ở địa phương từng bước đi vào nền nếp, có chiều sâu; mối quan hệ giữa đại biểu Quốc hội và cử tri ngày càng củng cố, gắn bó chặt chẽ. Đại biểu Quốc hội ngày càng tăng cường vai trò trách nhiệm, cử tri ngày càng có ý thức cao hơn trong việc tham gia đóng góp ý kiến, kiến nghị xây dựng địa phương, đất nước; các cơ quan phối hợp cũng đã thể hiện và làm khá tốt trách nhiệm theo quy định của Nghị quyết liên tịch.

Công tác tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội từ khi thực hiện Nghị quyết liên tịch ngày càng tiến bộ, từng bước được tăng cường, đổi mới. Nhiều Đoàn ĐBQH đã quan tâm đến việc cải tiến nội dung tiếp xúc cử tri và triển khai nhiều hình thức tiếp xúc; chất lượng, hiệu quả công tác này có nhiều chuyển biến tích cực. Hoạt động tiếp xúc cử tri của đại biểu Quộc hội trong những năm qua đã góp phần tạo được không khí dân chủ trong nhân dân, tăng cường mối quan hệ giữa đại biểu Quốc hội với cử tri, giữa chính quyền với nhân dân và giữa nhân dân với Quốc hội, tạo điều kiện để cử tri có thể trực tiếp tham gia quản lý nhà nước. 

Quá trình thực hiện công tác tiếp xúc cử tri, các đại biểu Quốc hội đã cơ bản phản ánh được tâm tư, nguyện vọng của cử tri đến diễn đàn Quốc hội, góp phần cùng với Quốc hội đôn đốc Chính phủ, các Bộ, ngành trung ương giải quyết nhiều kiến nghị của cử tri, tích cực thúc đẩy và nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước ở các ngành, lĩnh vực. Qua hoạt động tiếp xúc cử tri, đại biểu Quốc hội đã bổ sung nhiều kinh nghiệm quý để tham gia quyết định các vấn đề trong chương trình nghị sự của Quốc hội. Nhiều vấn đề cử tri nêu lên đã được Quốc hội đưa ra bàn thảo công khai và được nhiều cử tri cả nước hoan nghênh, đồng tình. Vị thế và uy tín của Quốc hội ngày càng được khẳng định và nâng lên. 

 2. Hạn chế, tồn tại

Công tác tuyên truyền, phổ biến Nghị quyết liên tịch trong những năm qua chưa thật sự đáp ứng được yêu cầu thực tiễn đặt ra. Nhận thức vai trò trách nhiệm đối với công tác tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội có lúc, có nơi chưa thật sự sâu sắc, nhất là tiếp xúc với cử tri nơi cư trú, nơi làm việc. Nhiều cử tri ở vùng sâu, vùng xa còn hạn chế trong việc nhận thức về hoạt động tiếp xúc cử tri, còn quan niệm đại biểu Quốc hội là người có khả năng giải quyết “mọi việc trên đời” nên khi tiếp xúc với đại biểu thường đề đạt đến tất cả các vấn đề thuộc thẩm quyền của cấp xã, cấp huyện, cấp tỉnh, ít đề cập đến các vấn đề lớn ở tầm vĩ mô. 

Đại biểu Quốc hội chưa dành nhiều thời gian cho thực hiện việc tiếp xúc cử tri nơi làm việc, nơi cư trú, tiếp xúc theo chuyên đề, gặp gỡ tiếp xúc cá nhân, nhóm cử tri. Số cuộc tiếp xúc cử tri và số cử tri được tiếp xúc với đại biểu chưa nhiều, chưa đáp ứng được nguyện vọng của cử tri. Một số đại biểu Quốc hội chưa thật sự phát huy vai trò, trách nhiệm trong công tác tiếp xúc cử tri, chưa coi việc tiếp xúc cử tri vừa là quyền lợi, vừa là nghĩa vụ của đại biểu. Nhiều đại biểu chưa thật sự đi sâu sát xuống cơ sở, chưa nắm chắc tình hình, tâm tư, nguyện vọng cử tri ở đơn vị bầu cử để thực hiện tốt chức năng đại diện cho cử tri; chưa quan tâm thường xuyên đến việc tiếp xúc cử tri ở nơi làm việc, nơi cư trú, gặp gỡ tiếp xúc cá nhân hoặc nhóm cử tri. Đa số các đại biểu Quốc hội chưa thực hiện trách nhiệm báo cáo với cử tri về kết quả hoạt động hàng năm và thực hiện chương trình hành động. 

Công tác tổ chức để đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri trong những năm qua mặc dù đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Việc định hướng nội dung cuộc tiếp xúc, xử lý tốt những vấn đề phức tạp phát sinh tại buổi tiếp xúc có lúc, có nơi còn lúng túng. Tình trạng “đại biểu cử tri”, “cử tri chuyên nghiệp, đại biểu kiêm nhiệm”...vẫn diễn ra còn khá phổ biến. Công tác nắm bắt thông tin ở cơ sở phục vụ đại biểu Quốc hội tiếp xúc cử tri còn yếu, bất cập. 

Số cuộc tiếp xúc cử tri thực hiện hàng năm còn quá ít; tỷ lệ cử tri được tiếp xúc với đại biểu hàng năm đạt quá thấp so với tổng số cử tri cả nước (đạt dưới 1%) nên chưa đáp ứng được nhu cầu của cử tri được tiếp xúc với đại biểu Quốc hội.

Việc tổ chức nhiều cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp tại một địa bàn, trong khoảng thời gian ngắn cũng gây khó khăn trong việc tham gia của các cơ quan phối hợp và các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương. Các cơ quan phối hợp tuy đã tăng cường trách nhiệm trong việc cử đại diện tham gia các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu nhưng chưa được đầy đủ, thường xuyên. Trách nhiệm của các cơ quan có thẩm quyền ở địa phương trong việc tiếp thu, giải quyết trực tiếp kiến nghị của cử tri tại các buổi tiếp xúc có lúc, có nơi chưa cao, chất lượng thấp, chưa đáp ứng được mong muốn của cử tri.

Việc thu thập, phản ánh ý kiến, kiến nghị của cử tri chưa được thường xuyên, mới chủ yếu thực hiện qua các đợt tiếp xúc cử tri trước và sau kỳ họp Quốc hội. ý kiến của cử tri kiến nghị với Quốc hội ngoài các hội nghị tiếp xúc cử tri hầu như chưa được tập hợp, xử lý theo kênh ý kiến, kiến nghị của cử tri. Việc phân định kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của từng cơ quan trong bộ máy nhà nước có lúc, có nơi còn lúng túng, không chính xác. 

Việc chuyển, theo dõi, đôn đốc cơ quan chức năng trong việc giải quyết kiến nghị của cử tri chưa được quan tâm thường xuyên và chưa quyết liệt, chưa thật sự đáp ứng được nguyện vọng của cử tri và nhân dân. 

Công tác giám sát của Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đối với  việc giải quyết kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền của cơ quan, tổ chức ở trung ương còn bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu thực tiễn. Hoạt động giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri mới thực hiện được từ năm 2009 (sau hơn 4 năm thực hiện Nghị quyết). Đến nay, chưa có cơ chế để đại biểu Quốc hội, Đoàn ĐBQH thực hiện giám sát việc giải quyết các ý kiến, kiến nghị của cử tri thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan, tổ chức ở địa phương; chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý của các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền ở trung ương và địa phương trong việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri.

3. Nguyên nhân của những hạn chế  

Công tác tuyên truyền, phổ biến các quy định pháp luật về công tác tiếp xúc cử tri còn hạn chế cả về hình thức và phương pháp. Nhận thức của đại biểu Quốc hội, của cơ quan, tổ chức hữu quan và của cử tri về một số quy định của pháp luật về công tác tiếp xúc cử tri cũng như về mục đích, ý nghĩa của công tác tiếp xúc cử tri còn có sự khác nhau; việc giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri có lúc, có nơi chưa đầy đủ, chưa sâu sắc nên chưa tích cực thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của pháp luật.

Chưa đề cao vai trò, trách nhiệm của Đoàn ĐBQH trong việc phân công, đôn đốc đại biểu Quốc hội thực hiện các quy định về tiếp xúc cử tri ở nơi cư trú, nơi làm việc, theo chuyên đề, lĩnh vực và gặp gỡ, tiếp xúc với cá nhân hoặc nhóm cử tri nên việc tiếp xúc cử tri của đại biểu còn đơn điệu, hiệu quả thấp. 

Việc tổ chức tiếp xúc cử tri còn nặng thủ tục và tính “khuôn mẫu” của hội nghị tiếp xúc nên chưa tạo được điều kiện phát huy tính chủ động và trách nhiệm của từng đại biểu Quốc hội trong hoạt động tiếp xúc cử tri. Thời gian dành cho cử tri phát biểu tâm tư, nguyện vọng tại các hội nghị tiếp xúc không nhiều nên chưa tạo được điều kiện để cử tri phản ánh nhiều hơn các ý kiến, kiến nghị với đại biểu Quốc hội. 

Kỹ năng tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội còn có những hạn chế nhất định nên thiếu tự tin trong quá trình tiếp xúc cử tri và xử lý các ý kiến, kiến nghị. Đối với đại biểu cơ cấu, hoạt động kiêm nhiệm, không giữ chức vụ chủ chốt ở các cơ quan, tổ chức, do thiếu thông tin, kinh nghiệm ít, tính chuyên nghiệp không cao nên khả năng hoạt động tiếp xúc cử tri còn nhiều hạn chế.

Pháp luật hiện hành mới chỉ quy định về trách nhiệm tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội nhưng còn thiếu các quy định cụ thể để “ràng buộc” trách nhiệm thực hiện đối với đại biểu. Mặt khác, chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trong việc liên hệ thường xuyên, chặt chẽ với cử tri dưới nhiều hình thức khác nhau để nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của cử tri; chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm của đại biểu trong việc thu thập ý kiến, kiến nghị của cử tri và báo cáo về Đoàn ĐBQH để xử lý theo quy định.

Pháp luật quy định về quyền của cử tri trong việc nhận xét, đánh giá hoạt động của đại biểu, có thể trực tiếp hoặc thông qua Mặt trận Tổ quốc yêu cầu đại biểu báo cáo công tác nhưng đến nay vẫn chưa có hướng dẫn cụ thể để cử tri thực hiện quyền này. 

Hình thức tiếp xúc cử tri theo quy định hiện hành còn nặng về thủ tục và chế độ “hội nghị” nên hạn chế tính chủ động, sáng tạo và trách nhiệm cá nhân của đại biểu Quốc hội trong hoạt động tiếp xúc cử tri, nhất là tiếp xúc cử tri ở nơi cư trú và ở nơi làm việc. 

Quy định hiện hành về thời hạn tiếp xúc cử tri, thời hạn gửi báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri đến nay không phù hợp với yêu cầu xây dựng và trình báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri cả nước tại phiên khai mạc Quốc hội. Hiện còn thiếu các quy định cụ thể thời hạn chuyển ý kiến, kiến nghị của cử tri đến cơ quan có thẩm quyền giải quyết và thời hạn giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri nên chưa bảo đảm việc chuyển và giải quyết kịp thời các ý kiến, kiến nghị của cử tri. Chưa có quy định cụ thể về nguồn ý kiến, kiến nghị để tổng hợp xây dựng báo cáo tổng hợp ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân cả nước để trình ra Quốc hội.  

Quy định hiện hành về việc giám sát giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri còn chung chung, chưa xác định rõ trình tự, thủ tục, phạm vi giám sát của các cơ quan của Quốc hội. Mặt khác, việc giao cho nhiều cơ quan của Quốc hội cùng thực hiện việc giám sát giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri nên khó tránh khỏi sự chồng chéo và thiếu tính chuyên sâu trong quá trình thực hiện giám sát của các cơ quan. Hiện chưa có quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Đoàn ĐBQH, đại biểu Quốc hội trong việc giám sát giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri, nên chưa tạo được cơ chế thúc đẩy trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức có trách nhiệm trong việc giải quyết kiến nghị của cử tri. 

Quy định về trách nhiệm của thường trực HĐND, UBND cấp tỉnh trong việc cử đại diện tham gia các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu Quốc hội chưa thật sự phù hợp với thực tiễn. Trên thực tế, các cơ quan này cũng phải dành nhiều thời gian cho công tác quản lý, điều hành mọi lĩnh vực ở địa phương, nên khó có thể cử đại diện tham gia tất cả các cuộc tiếp xúc cử tri, trong khi các cơ quan, tổ chức ở địa phương có thể giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri bằng hình thức văn bản. 

Đa số đại biểu Quốc hội nước ta hoạt động theo chế độ kiêm nhiệm, thời gian dành cho hoạt động đại biểu nói chung, cho công tác tiếp xúc cử tri không nhiều, kinh nghiệm còn ít, tính chuyên nghiệp không cao nên ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng, hiệu quả công tác tiếp xúc cử tri. 

Bộ máy Văn phòng Đoàn ĐBQH và HĐND còn thiếu cả về số lượng biên chế và chất lượng cán bộ nên việc bố trí cán bộ phục vụ các cuộc tiếp xúc cử tri của đại biểu còn rất hạn chế, khó khăn, có địa phương phải sử dụng cán bộ của cơ quan khác để tham gia phục vụ. Mặt khác, các điều kiện vật chất như kinh phí, phương tiện, phòng họp để phục vụ đại biểu tiếp xúc cử tri theo chế độ hội nghị còn gặp nhiều khó khăn và chưa đáp ứng được yêu cầu của đại biểu và nhu cầu của cử tri.

 III. KIẾN NGHỊ 

Để tiếp tục phát huy kết quả đạt được, khắc phục hạn chế, tồn tại trong quá trình triển khai thực hiện Nghị quyết liên tịch, cần sửa đổi, bổ sung Nghị quyết liên tịch số 06/2004/NQLT/UBTVQH11 - ĐCTUBTWMTTQVN theo hướng:

1. Quy định rõ hơn và tăng cường trách nhiệm của đại biểu Quốc hội trong hoạt động tiếp xúc cử tri. Do tiếp xúc cử tri là hoạt động có tính đặc thù, gắn với vai trò, trách nhiệm của đại biểu Quốc hội, nên trong một năm, mỗi đại biểu Quốc hội phải thực hiện được số cuộc tiếp xúc cử tri nhất định ở địa bàn nơi ứng cử. Cụ thể hóa quy định về việc đại biểu Quốc hội báo cáo với cử tri nơi bầu ra mình về kết quả hoạt động và thực hiện chương trình hành động đã hứa trước cử tri. Quy định lượng hóa số cuộc, lượng thời gian tiếp xúc cử tri mà đại biểu Quốc hội phải thực hiện hàng năm để có cơ sở cho việc đánh giá hoạt động của đại biểu Quốc hội hàng năm và cả nhiệm kỳ.

2. Sửa đổi theo hướng bảo đảm cơ chế thuận lợi để đại biểu Quốc hội thực hiện tốt trách nhiệm tiếp xúc cử tri ở đơn vị bầu cử, tiếp xúc cử tri theo chuyên đề lĩnh vực, đối tượng, địa bàn mà đại biểu Quốc hội quan tâm. Đối với tiếp xúc cử tri ở nơi làm việc và nơi cử trú cần cần nhắc đến tính khả thi của quy định. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, do những nguyên nhân khác nhau, đại biểu Quốc hội ít quan tâm đến việc tiếp xúc cử tri ở nơi cư trú, nơi làm việc; bổ sung quy định cụ thể về tiếp xúc cử tri theo chuyên đề, lĩnh vực. 

3. Quy định cụ thể, thống nhất về thời gian tiếp xúc cử tri, thời gian gửi báo cáo tổng hợp kiến nghị của cử tri bảo đảm sự thống nhất trong hệ thống pháp luật và phù hợp với yêu cầu trình báo cáo tổng hợp ra phiên khai mạc kỳ họp Quốc hội;  xây dựng cơ chế theo hướng bảo đảm thực hiện thường xuyên, kịp thời việc tập hợp, tổng hợp, xử lý các kiến nghị của cử tri.

4. Bổ sung quy định đại biểu Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội thực hiện giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri

Là hình thức gián tiếp vì phải nhờ, chuyển ý kiến của mình thông qua đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân.