Phân tích truyện Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng - Hồ Nguyên Trừng

2.1. Mở bài

- Giới thiệu về truyện trung đại (khái niệm, thời gian ra đời, đặc trưng thể loại…)

- Giới thiệu khái quát về tác giả Hồ Nguyên Trừng

- Giới thiệu về văn bản “Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng” (xuất xứ, tóm tắt, khái quát giá trị nội dung, giá trị nghệ thuật…)

2.2. Thân bài

a. Giới thiệu về vị Thái y lệnh Phạm Bân

- Lai lịch: cụ tổ bên ngoại của Trừng (Hồ Nguyên Trừng - tác giả), người họ Phạm, húy là Bân

- Nghề nghiệp: nghề y gia truyền

- Chức vụ: giữ chức Thái y lệnh để phụng sự Trần Anh Vương - phụ trách việc khám, chữa bệnh cho vua và hoàng tộc

- Hành động y đức:

+ Mua thuốc tốt, tích trữ thóc gạo, giúp kẻ tật bệnh cơ khổ

+ Cho người bệnh nghèo ở trong nhà mình, cấp cơm cháo, chữa trị

+ Bệnh dầm dề máu mủ cũng không hề né tránh

+ Giúp đỡ kẻ khốn cùng, cứu sống hơn ngàn người

+ Năm đói dựng nhà cho kẻ đói khát, bệnh tật đến ở

→ Một lương y hết lòng vì người bệnh, được người đời trọng vọng.

b. Y đức của Thái y lệnh họ Phạm

- Tình huống: cùng lúc có 2 bệnh nhân cần chữa trị và ông buộc phải lựa chọn cứu ai trước:

+ người dân thường bị bệnh nguy kịch, máu chảy như xối, mặt mày xanh mét

+ quý nhân trong cung bị sốt

→ Tình huống gay cấn và khó lựa chọn vô cùng:

+ Nếu ông chọn cứu người dân thường trước để làm tròn lương tâm người thầy thuốc thì ông sẽ mắc tội khi quân, bị chém đầu

+ Nếu ông chọn cứu vị quý nhân trước để làm tròn bổn phận bề tôi, bảo toàn tính mạng , được hưởng danh lợi thì sẽ vi phạm vào lương tâm thầy thuốc và người dân thường kia chắc phải mất mạng.

- Lựa chọn của Thái y lệnh: chữa bệnh cho dân thường nguy kịch trước, hành động này được quyết định bởi suy nghĩ và lương tâm của người thầy thuốc: luôn ưu tiên người bệnh nặng hơn (người dân thường đang giây phút nguy kịch, hấp hối thì được cứu chữa trước, còn quý nhân chỉ là bị sốt vẫn còn thời gian chờ đợi được)

→ Sự lựa chọn này thể hiện được con người Thái y lệnh Phạm Bân:

+ Cứng cỏi, hiên ngang, không sợ cường quyền

+ Yêu thương người bệnh, không phân biệt sang hèn, chỉ phân biệt bệnh nặng hay nhẹ mà thôi

- Kết quả:

+ Người bệnh được chữa khỏi - thể hiện được tài y thuật cao minh của Phạm Bân

+ Vua Trần khen ngợi hành động của ông - vị vua anh minh, thần võ

→ Như vậy, sự lựa chọn của vị Thái y lệnh là rất đúng đắn.

c. Hạnh phúc chân chính của bậc lương y

- Sự thành đạt, vinh hiển của con cháu Phạm Bân

- Sự ca ngợi của người đời.

→ Thắng lợi của y đức, của bản lĩnh trong đó có lòng nhân ái và trí tuệ

2.3. Kết bài

- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của văn bản

+ Nội dung: ca ngợi phẩm chất cao quý của vị Thái y lệnh họ Phạm: không chỉ có tài chữa bệnh mà quan trọng hơn là có lòng thương yêu và quyết tâm cứu sống người bệnh tới mức không sợ quyền uy, không sợ mang vạ vào thân

+ Nghệ thuật: cốt truyện đơn giản, tình huống truyện kịch tính, ngôn ngữ đối thoại tự nhiên…

Đề bài: Phân tích truyện Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng

Gợi ý làm bài

Từ xưa đến nay ông bà ta luôn truyền tụng với nhau câu nói: “Lương y như từ mẫu”. Trong xã hội mỗi ngành nghề đều có những phẩm chất riêng, đối với nghề y đó là phẩm chất quý trọng mạng sống của những tấm lòng thương người của những vị lương y đó là cơ sở cũng như lòng thương yêu của những bác sĩ chữa bệnh cứu người.

Truyện “Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng” được viết vào khoảng thế kỉ XV do Hồ Nguyên Trừng của Hồ Quý Ly viết để ca ngợi một vị lương y tinh thông và giàu lòng nhân đạo. Truyện ca ngợi phẩm chất của thái y lệnh Phạm Bân một vị lương y hết lòng vì dân chúng, quên mình để cứu người bất chấp quyền uy của vua chúa cũng như sự nguy hiểm của tính mạng bản thân.

Truyện có kết cấu vô cùng phong phú và có mối liên kết chặt chẽ với nhau. Lương y Phạm Bân là một vị thầy thuốc giỏi ông đã dốc toàn tâm, toàn sức để cứu chữa cho những người dân nghèo, ông đã dồn hết những tài sản mà ông có để mua thuốc chữa trị cho người dân. Ngoài việc mua thuốc ông còn tích trữ lương thực cứu nạn cứu đói cho người dân, ông vừa giúp họ có chỗ cư trú nhà ở, gạo, và chữa bệnh cho những người nghèo mà không hề tính toán tới việc sẽ được đền đáp trả lại. Ông đã giúp hàng nghìn người dân thoát khỏi bệnh tật và nghèo đói.

Khi được lệnh vua về chữa bệnh nhưng ông quyết tâm chữa trị cho người đàn bà nghèo trước rồi sau đó mới chữa trị cho quý nhân trong cung vua, lúc đó với thái độ tức giận cùng với những ý đe dọa của Quang Trung Sứ: ” Phận làm tôi sao được như vậy, ông định cứu tính mạng người ta mà không cứu tính mạng mình chăng”. Tình huống này đã đẩy ông vào tình huống hết sức éo le. Đây là việc để ông lựa chọn giữa việc cứu những người dân sắp chết với bổn phận của mình với bề tôi điều này rất khó khăn với ông. Ông đã lựa chọn cứu chữa cho những người dân nghèo mà không chú ý đến tính mạng hay sự đe dọa của quan đối với mình. Ông là một vị lương y có tấm lòng nhân hậu giàu đức hy sinh. Ông sẵn sàng hy sinh tính mạng của mình để cứu chữa cho những người dân nghèo. Chúng ta thật khâm phục và yêu quý ông vì ông thật sự là một vị lương y tốt và là người đã cứu sống hàng nghìn người dân nghèo đang trong tình trạng đói khổ.

Ông không chỉ là người có trái tim nhân hậu mà ông còn là người có bản lĩnh cứng cỏi, ông rất thông minh trong những khuôn phép ứng xử, ông đã làm cho vua, khơi gợi trong vua lòng yêu thương và đức bao dung của vị vua này đối với những người dân nghèo khổ. Nếu là một vị vua có lương tâm thì chắc chắn sẽ cảm động trước những lời nói của ông. Lúc đầu nhà vua có tức giận nhưng sau khi nghe xong vị vua không những tức giận mà còn ban khen cho vị lương y này. Ông là người có công rất lớn trong việc thức tỉnh trong con người nhà vua những phẩm chất thương dân cứu nước, vị vua Trần Anh Quang là vị vua sáng suốt và có tấm lòng yêu nước thương dân. Phạm Bân là một lương y có tài đức vẹn toàn, ông có công rất lớn đối với nhân dân cũng như có công lớn trong việc thức tỉnh cái tâm trong lòng vua Trần Anh Quang. Sự khen ngợi của nhân dân đối với gia đình ông, sự nghiệp của ông đó là những lời khen ngợi được đúc kết qua câu nói ở hiền gặp lành.

Qua truyện “Thầy thuốc giỏi cốt ở tấm lòng” đã thức tỉnh những ai làm nghề y trong xã hội ngày nay cần có đức và có tài để cứu chữa bệnh tình cho dân chúng, phải đặt lợi ích của nhân dân lên trên lợi ích của cá nhân mình. Phải thực hiện đúng “Lương y như từ mẫu”. Đó mới là vị thầy thuốc giỏi nhất.

Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng là câu chuyện về vị Thái y lệnh họ Phạm. Ông không chỉ có tài chửa bệnh mà quan trọng hơn là ông có tấm lòng yêu thương và quyết tâm cứu sông người bệnh tới mức không sợ quyền uy, không sợ mang vạ vào thân.

Thông qua việc đặt nhân vật vào tình huống: cứu chữa người đàn bà trong cớn nguy kịch hay tuân mênh vua vào cung khám bệnh cho quý nhân, đó cũng chính là lựa chọn cứu người hoặc ông phải chết. Nhưng ông đã đặt tính mệnh của người dân thường đang lâm bệnh nguy cấp lên trên tính mệnh của mình. Câu nói của ông là không theo lệnh vua nhưng vẫn giữ được phận làm tôi. Ông đã khôn khéo đưa nhà vua vào tình huống có lợi cho mình: nếu vua là người có lương tâm, lương tri thì chắc chắn không trị tội Thái y lệnh. Và quả thực, nhà vua tha cho Thái y lệnh. Điều này chứng tỏ vua Trần Anh Tông là ông vua nhân đức. Qua đó ta thấy được y đức, của bản lĩnh người thầy thuốc, thắng lợi của lòng nhân ái và trí tuệ hơn người của thầy thuốc, thêm yêu và kính trọng những con người cao cả này.

Phạm Bân là cụ tổ bên ngoại của Hồ Nguyên Trừng, một thầy thuốc giỏi "có nghề y gia truyền" giữ chức Thái y lệnh dưới thời Trần Anh Tông (1293 - 1314). Ông là một thầy thuốc có địa vị cao sang, lại còn giàu lòng nhân ái. Ông không tích của mà tích đức, đã đem hết của cải trong nhà ra mua các loại thuốc tốt và tích trữ thóc gạo để chữa bệnh giúp người, ông không "né tránh" máu mủ dầm dề của bệnh nhân. Bệnh nhân chữa trị "tới khi khoẻ mạnh rồi đi”, ông không lấy tiền. Trong Ngư tiều y thuật vấn đáp, ta cũng bắt gặp một cụ lương y cao đẹp như thế:

Đứa ăn mày cũng trời sinh,

Bệnh còn cứu đặng, thuốc đành cho không.

(Nguyễn Đình Chiểu)

Những năm đói kém dịch bệnh nổi lên, Phạm Bân còn dựng thêm nhà đón những kẻ khốn cùng đói khát và bệnh tật đến ở. Ông đã cứu chữa được hơn ngàn người. Nhà ông đã trở thành một bệnh viện làm phúc. Quan Thái y lệnh không làm giàu mà chỉ làm phúc. Y đức của ông toả sáng, cho nên được người đương thời trọng vọng. Tác giả nêu lên một số sự việc rất điển hình để làm nổi bật y thiện dụng tâm của Phạm Bân với bao tự hào ngợi ca của mọi người.

Truyện Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng có một tình huống gây cấn, đầy xung đột giữa tâm đức và danh lợi, giữa cái sống và cái chết, giữa an và nguy. Qua đó, tính cách, nhân cách, bản lĩnh xử thế của người thầy thuốc được tỏ rõ. Cùng một lúc có hai bệnh nhân, người đàn bà thì nguy kịch máu chảy như xối, mặt mày xanh lét bậc quý nhân trong cung đang bị sốt. Một bên là người đến gõ cửa mời gấp, một bên là vương triệu đến khám. Đã mấy ai dám trái lệnh vua? Phạm Bân đã có một cách ứng xử rất đẹp. Ông đã đi ngay đến cứu bệnh nhân khi mệnh sống... chỉ ở trong khoảnh khắc, còn bệnh của quý nhân thì không gấp, sẽ đến vương phủ sau: Tôi cứu họ trước, lát nữa sẽ đến vương phủ. Cứu mệnh sống cho con bệnh nguy kịch là trên hết, trước hết. Phạm Bân đã ứng xử theo lương tâm người thầy thuốc, cho dù phận làm tôi không trọn vẹn, có thể nguy hiểm đến tính mệnh mình. Câu đối đáp của quan Thái y lệnh với quan Trung sứ đã thể hiện tầm vóc cao đẹp của một vị danh y. Trái mệnh vua là tội lớn: Tôi có mắc tội, cũng không biết làm thế nào. Ông thật là người dũng cảm, giàu đức hy sinh, có tâm đức, giàu y đức mới có sự lựa chọn vô cùng dũng cảm và đầy tình người như thế, như ông nói: Nếu người kia không được cứu, sẽ chết trong khoảnh khác, chẳng biết trông vào đâu-. -Ông nói lên niềm tin và sự anh minh của đức vua: Tính mệnh của tiểu thần còn trông cậy vào chúa thượng may ra thoát. Vì trái lệnh vua triệu, ông dũng cảm nhận: Tội tôi xin chịu. Qua đó, ta thấy Phạm Bân đã có "một tấm lòng" cao cả khi đứng trước sự lựa chọn giữa y đức và danh lợi, giữa mệnh sống bệnh nhân và sự nguy hiểm của bản thân mình. Câu nói của Phạm Bân vừa có lý vừa có tình, rất nhân bản, toả sáng một nhân cách cao quý. Có phần thưởng nào to lớn hơn khi Phạm Bân được Trần Anh Tông ngợi khen: Ngươi thật là bậc lương y chân chính, đã giỏi về nghề nghiệp lại có lòng nhân đức....

Truyện "Thầy thuốc giỏi cốt nhất ở tấm lòng" ca ngợi những người thấy thuốc vừa có tài, từ có tâm lại có đức. Vị lương y họ Phạm không chỉ là người có tài năng, chữa được bách bệnh mà còn là người thương dân như con. Trước hoàn cảnh khốn khó, cực khổ của những người nghèo, ông luôn sẵn lòng giúp đỡ mà không hề toan tính, vụ lợi bất kì điều gì cho chính bản thân mình. Tình huống rõ nhất bộc lộ y đức của thầy thuốc họ Phạm đó là đối mặt với hoàn cảnh phải lựa chọn chữa trị cho ai. Giữa một bên là vị quý nhân trong cung bị sốt và một bên là người dân nghèo đang trong tình trạng nguy kịch. Nên cứu người dân kia hay cứu cái mạng của mình đây? Chính trong hoàn cảnh ấy, y đức của thầy thuốc lại càng được bộc lộ một cách sâu sắc, cảm động. Ông đã lựa chọn trước tiên đi cứu người bệnh nguy kịch kia, dẫu cho biết rằng, tính mạng của mình đang ở ranh giới nguy hiểm. Bằng lối viết ghi chép sự thật ấy, văn bản đã khắc họa hình ảnh một vị lương y tận tâm tận sức với nghề, không sợ quyền uy, không sợ mất đi tính mạng.

----------Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----------