Cùng HOC247 tham khảo nội dung Bài 8: Phong trào Tây Sơn trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức để tìm hiểu các kiến thức về nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa lịch sử của Phong trào Tây Sơn. Nội dung chi tiết các em tham khảo nội dung dưới đây!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Khởi nghĩa Tây Sơn bùng nổ
- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong ngày càng suy yếu. Bộ máy quan lại các cấp rất cổng kênh và tham nhũng.
- Các chính sách của chính quyền chúa Nguyễn như tô thuế, lao dịch nặng nề, lại thêm thiên tai và sự suy thoái của nền kinh tế làm cho đời sống nhân dân khốn cùng.
- Mâu thuẫn gay gắt giữa nhân dân với chính quyền chúa Nguyễn lên đến đỉnh điểm đã làm bùng nổ cuộc khởi nghĩa Tây Sơn.
- Năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dụng cờ khởi nghĩa. Họ xây dựng căn cứ ở Tây Sơn thượng đạo rồi mở rộng xuống Tây Sơn hạ đạo, lập căn cứ ở Kiên Mỹ (huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định). Với khẩu hiệu “lấy của người giàu chia cho người nghèo", bãi bỏ nhiều thứ thuế, cuộc khởi nghĩa thu hút được đông đảo nhân dân tham gia.
- Quan sát Lược đồ căn cứ Tây Sơn bao gồm vị trí bùng nổ cuộc khởi nghĩa từ căn cứ ban đầu ở Tây Sơn thượng đạo rồi đến Tây Sơn hạ đạo cho thấy sự phát triển của cuộc khởi nghĩa, mở rộng được địa bàn hoạt động từ miền núi xuống đồng bằng, nhận sự ủng hộ của nhân dân.
Hình 1. Lược đồ căn cứ Tây Sơn
- Căn cứ Kiên Mỹ (huyện Tây Sơn, tỉnh Bình Định) chính là quê hương của ba anh em Tây Sơn. Bảo tàng Quang Trung hiện nay được xây dựng trên chính nền nhà cũ của gia tộc Nguyễn Huệ, còn điện thờ Tây Sơn trước đây là đình Kiên Mỹ, được nhân dân xây dựng vào đầu thế kỉ XIX để bí mật thờ ba anh em Tây Sơn. Trong kháng chiến chống Pháp, diện bị dốt cháy, đến năm 1958, nhân dân xây dựng lại điện trên nền cũ.
Hình 2. Bảo tàng Quang Trung
1.2. Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn
Hình 3. Sơ đồ diễn biến chính của phong trào Tây Sơn
- Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong:
+ Đến năm 1774, nghĩa quân đã làm chủ được một vùng rộng lớn từ Quảng Nam đến Bình Thuận.
+ Bốn lần đánh vào Gia Định và lần tiến quân năm 1777 đã bắt giết được chúa Nguyễn.
- Đánh tan quân Xiêm xâm lược:
+ Thời gian: Ngày 19 – 1 – 1785.
+ Địa điểm: Trận địa quyết chiến ở Rạch Gầm - Xoài Mút (nay thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Tiền Giang).
+ Cách đánh: bố trí mai phục, nhử quân Xiêm vào trận địa, quân thuỷ – bộ cùng tiến quân tiêu diệt quân Xiêm.
+ Kết quả: thắng lợi nhanh chóng.
+ Ý nghĩa: là một trong những trận thuỷ chiến lớn nhất trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của nhân dân ta, đập tan âm mưu xâm lược của quân Xiêm, bảo vệ nền độc lập dân tộc.
Hình 4. Lược đồ trận Rạch Gầm - Xoài Mút
- Lật đổ chính quyền chúa Trịnh. Triều Lê sụp đổ:
+ Với danh nghĩa “phù Lê diệt Trịnh", quân Tây Sơn tiến ra Bắc, tấn công vào thành Thăng Long, tiêu diệt chính quyền chúa Trịnh (1786).
+ Sau khi giao lại chính quyền cho vua Lê, Nguyễn Huệ rút về Nam nhưng tình hình Bắc Hà rối loạn. Giữa năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc dẹp loạn, trước đó vua Lê Chiêu Thống đã bỏ trốn, chạy sang đất Quảng Tây. Đến đây chính quyền Lê – Trịnh hoàn toàn sụp đổ.
- Đại phá quân Thanh xâm lược:
+ Vua Lê Chiêu Thống “thế cùng lực kiệt” cầu cứu nhà Thanh, nhân cơ hội này, Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân Thanh xâm lược nước ta.
+ Quân Tây Sơn thực hiện kế sách “vườn không nhà trống” rút khỏi Thăng Long, xây dựng tuyến phòng thủ Tam Điệp – Biện Sơn.
+ Tháng 12 – 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy niên hiệu là Quang Trung, chỉ huy 5 đạo quân Tây Sơn tiến quân ra Thăng Long.
+ Chỉ trong vòng 5 ngày (từ đêm 30 đến ngày mồng 5 Tết Kỷ Dậu), qua các trận đánh lớn như: Hà Hồi, Ngọc Hồi, Đống Đa, quân Tây Sơn đã quét sạch quân xâm lược, giải phóng đất nước.
Hình 5. Lược đồ trận đánh đồn Ngọc Hồi - Đống Đa
1.3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn
- Nguyên nhân thắng lợi:
+ Tinh thần yêu nước, sự đồng lòng và ý chí chiến đấu dũng cảm của nhân dân ta.
+ Sự lãnh đạo tài tình, sáng suốt của Quang Trung – Nguyễn Huệ và bộ chỉ huy nghĩa quân.
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Lật đổ được các chính quyền phong kiến Nguyễn, Trịnh, xoá bỏ tình trạng chia cắt Đàng Trong – Đàng Ngoài.
+ Đặt cơ sở cho việc khôi phục nền thống nhất quốc gia.
+ Đánh tan các cuộc xâm lược của quân Xiêm, quân Thanh, bảo vệ vững chắc nền độc lập và chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc.
- Di tích Gò Đống Đa (Hà Nội) xây dựng vào năm 1989 nhân kỉ niệm 200 năm chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa, được công nhận là Di tích quốc gia đặc biệt.
Hình 6. Di tích Gò Đống Đa (Hà Nội)
Bài tập minh họa
Bài 1: Nguyên nhân nào gây nên sự bùng nổ khởi nghĩa Tây Sơn?
Hướng dẫn giải
- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền phong kiến Đàng Trong suy yếu:
+ Bộ máy quan lại các cấp rất cồng kềnh và tham nhũng.
+ Đời sống nhân dân khổ cực do: bị địa chủ, cường hào lấn chiếm ruộng đất; chế độ tô thuế, lao dịch nặng ền của nhà nước.
+ Sản xuất nông nghiệp suy giảm, thủ công nghiệp - thương nghiệp trì trệ.
=> Mâu thuẫn giữa nhân dân với chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong dâng cao đến đỉnh điểm, nhiều cuộc khởi nghĩa nông dân đã diễn ra, tiêu biểu là phong trào Tây Sơn.
- Năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ dựng cờ khởi nghĩa ở vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai), sau đó chuyển xuống Tây Sơn hạ đạo (Tây Sơn, Bình Định).
Bài 2: Nêu kết quả của cuộc tiến quân của Nguyễn Huệ ra Bắc trong những năm 1786 - 1788?
Hướng dẫn giải
- Tháng 5/1786, Nguyễn Huệ chỉ huy đạo quân tiến đánh Phú Xuân và nhanh chóng hạ thành. Sau khi giải phóng toàn bộ vùng đất Đàng Trong, Nguyễn Huệ chỉ huy quân Tây Sơn tiến thẳng ra Đàng Ngoài.
- Với danh nghĩa “phù Lê diệt Trịnh”, nhận được sự ủng hộ của nhân dân, quân Tây Sơn tiến vào thành Thăng Long (tháng 7/1786), lật đổ chúa Trịnh, rồi giao lại chính quyền cho vua Lê.
- Sau khi quân Tây Sơn rút về Nam, tình hình Bắc Hà trở nên hỗn loạn. Năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc lần thứ hai, vua Lê Chiêu Thống bỏ trốn, chính quyền nhà Lê hoàn toàn sụp đổ.
Luyện tập Bài 8 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Học xong bài này các em cần biết:
- Trình bày được nét chính về nguyên nhân bùng nổ khởi nghĩa Tây Sơn.
- Mô tả được một số thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn: lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh vua Lê; đánh bại quân Xiêm xâm lược(1785) và đại phá quân Thanh xâm lược (1789).
- Nêu được nguyên nhân thắng lợi, ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn.
- Đánh giá được vai trò của Nguyễn Huệ - Quang Trung trong phong trào Tây Sơn.
3.1. Trắc nghiệm Bài 8 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức Chương 3 Bài 8 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
Câu 1:
Nội dung nào dưới đây không phản ánh đúng tình hình Đàng Trong của Đại Việt vào giữa thế kỉ XVIII?
- A. Chính quyền phong kiến suy đồi
- B. Đời sống nhân dân ấm no, thanh bình
- C. Đời sống nhân dân cực khổ
- D. Kinh tế sa sút nghiêm trọng
-
- A. Nông dân Đàng Trong vùng lên khởi nghĩa chống lại chính quyền
- B. Tạo điều kiện thuận lợi cho nhà Minh xâm lược lãnh thổ Đại Việt
- C. Bùng nổ cuộc khởi nghĩa của Hoàng Công Chất ở vùng Điện Biên
- D. Tạo điều kiện cho thực dân Pháp mở rộng xâm lược Việt Nam
-
- A. Lật đổ ách cai trị của quân Thanh
- B. Chống lại chính quyền chúa Nguyễn
- C. Lật đổ ách cai trị của quân Minh
- D. Chống lại chính quyền Lê - Trịnh
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 8 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức Chương 3 Bài 8 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 34 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi trang 35 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi mục 2a trang 36 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 1 mục 2b trang 36 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 2 mục 2b trang 36 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi trang 37 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi trang 38 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Luyện tập 1 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Luyện tập 2 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Vận dụng 1 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Vận dụng 2 trang 39 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 8 Lịch sử và Địa lí 8 KNTT
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
