Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Bài 16: Công cuộc xây dựng đất nước thời Trần (1226 - 1400)

Hình 16.1. Cổng đền Trần (Nam Định)

- Cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, việc lớn trong triều đều do họ Trần quyết định.

- Tháng 12/1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần cảnh, nhà Lý sụp đổ, nhà Trần thành lập.

- Bộ máy nhà nước:

• Được tổ chức theo chế độ phong kiến tập quyền, gồm 3 cấp: triều đình (do vua đứng đầu); các đơn vị hành chính trung gian và cấp hành chính cơ sở.
• Bộ máy nhà nước ngày càng được củng cố, kiện toàn.
• Thực hiện chế độ Thái thượng Hoàng (vua nhường ngôi sớm cho con và tự xưng là Thái Thượng Hoàng, cùng quản lí đất nước)

- Quân đội:

• Nhà Trần có cấm quân, biên quân, lộ quân
• Tổ chức theo chính sách “Ngụ binh ư nông”
• Quân đội rèn luyện thường xuyên, theo chủ trương "Quân cốt tinh nhuệ, không cốt đông"

- Pháp luật

• Năm 1230, nhà Trần ban hành Quốc triều thông chế.
• Năm 1341, vua Trần Dụ Tông biên soạn bộ Quốc triều hình luật (Hình thư), về cơ bản giống thời Lý nhưng được bổ sung thêm.

Nhà Trần thực hiện nhiều biện pháp nhằm khôi phục và phát triển kinh tế.

Sơ đồ 16.1. Một số chính sách khuyến nông thời Trần

Hình 16.2. Chậu và thạp gốm thời Trần

- Nông nghiệp:

• Kêu gọi nhân dân phiêu tán về sản xuất.
• Khuyến khích khai khẩn đất hoang, chú trọng thủy lợi.
• Cấm giết mổ trâu bò để bảo vệ sức kéo.

- Thủ công nghiệp:

• Các xưởng thủ công nhà nước chuyên sản xuất đồ gốm, dệt, chế tạo vũ khí.
• Thủ công nghiệp trong nhân dân có nhiều nghành nghề như làm giấy, đúc đồng, khắc ván in,..

- Thương nghiệp:

• Xây dựng nhiều chợ làng, xã.
• Kinh thành Thăng Long có 61 phố phường.
• Ngoại thương phát triển.
• Mở rộng trao đổi, buôn bán với nước ngoài, nhiều trung tâm buôn bán nổi tiếng: Thăng Long, Vân Đồn...

- Xã hội phân hoá sâu sắc

• Tầng lớp thống trị, gồm: quý tộc, quan lại và địa chủ sở hữu nhiều rộng đất và nô tì.
• Tầng lớp bị trị, gồm: nông dân, thợ thủ công, thương nhân. Một bộ phận nông dân bị mất ruộng đất trở thành tá điền. Tầng lớp thấp nhất trong xã hội là nô tì phục vụ quý tộc.

- Mâu thuẫn nông dân nghèo, nô tì với địa chủ, quý tộc ngày càng sâu sắc, khởi nghĩa bùng nổ ở nhiều nơi

Tư tưởng, tôn giáo, tín ngưỡng

- Tôn giáo:

• Đạo phật: duy trì và phát triển, chùa được xây dựng nhiều nơi.
• Nho giáo: đề cao hơn trước. Nho học trở thành nội dung thi cử

- Tín ngưỡng cổ truyền phổ biến trong nhân dân và phát triển hơn trước: thờ tổ tiên, thờ anh hùng dân tộc, người có công.

- Sinh hoạt văn hóa dân gian phát triển với các hình thức như: ca hát, nhảy múa, chèo tuồng múa rối, đấu vật, đua thuyền

Văn học, giáo dục và khoa học, kĩ thuật

Sơ đồ 16.2. Một số hoạt động, chính sách và thành tựu giáo dục thời Trần

- Văn học gồm chữ Hán và chữ Nôm.

• Văn học chữ Hán: phát triển mạnh mẽ, chứa đựng sâu sắc lòng yêu nước, tự hào dân tộc như Hịch tướng sĩ, Phò tá về kinh...
• Văn học chữ Nôm: bước đầu phát triển, xuất hiện một số nhà thơ nổi tiếng: Nguyễn Thuyên, Nguyễn Sỹ Cố, Hồ Quý Ly.

- Giáo dục:

• Mở trường học nhiều nơi.
• Tổ chức thi thường xuyên.

- Sử học: Năm 1272, “Đại Việt sử kí” 30 quyển của Lê Văn Hưu được biên soạn.

- Y học, thiên văn học có nhiều thành tựu quan trọng.

- Kĩ thuật: Thế kỉ XIV, Hồ Nguyên Trừng chế tạo ra súng thần cơ và đóng các loại thuyền lớn.

Kiến trúc và điêu khắc

Hình 16.3. Tháp chùa Phổ Minh (Nam Định)

- Kiến trúc:

• Nhiều công tình có giá trị ra đời: tháp phổ Minh, chùa thành Tây Đô.
• Một số công trình được tu sửa lại có quy mô hơn như Hoàng thành Thăng Long, tháp Bình Sơn,..

- Điêu khắc:

• Điêu khắc tượng đá phát triển.
• Nghệ thuật chạm khắc rồng độc đáo.

Câu 1: Nhà Trần thành lập trong hoàn cảnh nào?

Hướng dẫn giải

- Cuối thế kỉ XII, nhà Lý suy yếu, việc lớn trong triều đều do họ Trần quyết định.

- Tháng 12/1226, Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho Trần cảnh, nhà Lý sụp đổ, nhà Trần thành lập.

Câu 2: Quốc triều thông chế và Quốc triều hình luật do ai biên soạn và được ra đời vào thời gian nào?

Hướng dẫn giải

- Năm 1230, nhà Trần ban hành Quốc triều thông chế.

- Năm 1341, vua Trần Dụ Tông biên sọa bộ Quốc triều hình luật (Hình thư).

Qua bài giảng ở trên, giúp các em học sinh:

- Mô tả được sự thành lập của nhà Trần và đánh giá được vai trò của Trần Thủ Độ.

- Trình bày được những nét chính về tình hình chính trị, kinh tế và xã hội thời Trần.

- Nêu được những thành tựu chủ yếu về văn hóa thời Trần.

Để củng cố bài học xin mời các em cùng làm Bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 16 để kiểm tra xem mình đã nắm được nội dung bài học hay chưa.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức và nắm vững hơn về bài học này nhé!

Bên cạnh đó các em có thể xem phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 16 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục 1 trang 57 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 2 trang 58 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 3 trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 4 trang 60 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 5 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Luyện tập 1 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Vận dụng 2 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Vận dụng 3 trang 62 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!