Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Bài 13: Công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước thời Ngô, Đinh, Tiền Lê (939 - 1009)

Hình 13.1. Một góc cố đô Hoa Lư (Ninh Bình)

- Sau khi đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, năm 939, Ngô Quyền xưng vương, chọn Cổ Loa làm kinh đô

- Bộ máy nhà nước

• Trung ương: Vua đứng đầu có quyền lực tối cao; đặt các chức quan văn, quan võ.
• Địa phương: Cử tướng có công trấn giữ và quản lí các châu.

- Việc xưng vương của Ngô Quyền và những chính sách của nhà Ngô đã mở ra thời kì độc lập, tự chủ lâu dài của đất nước.

Sơ đồ 13.1. Tổ chức bộ máy nhà nước thời Ngô

Hình 13.2. Khu di tích Cổ Loa

- Năm 944, Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tiếm quyền, các phe phái nổi lên khắp nơi → Đất nước không ổn định.

- Năm 965, Ngô Xương Văn chết, các thế lực cát cứ nổi lên, đất nước rơi vào tỉnh trạng chia cắt gọi là “cục diện 12 sứ quân”.

- Đinh Bộ Lĩnh liên kết với sứ quân Trần Lãm và Phạm Bạch Hổ tiến đánh các sứ quân khác.

- Kết quả:

• Cuối năm 967, đất nước được thống nhất.
• Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế đặt tên nước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư (Ninh Bình).

Lược đồ 13.1. Vị trí chiếm đóng của 12 sứ quân

Hình 13.3. Đền thờ Đinh Tiên Hoàng (Ninh Bình)

Tổ chức chính quyền nhà Đinh

- Duy trì như thời nhà Ngô.

- Năm 971, Đinh Tiên Hoàng có quy định cụ thể các cấp bậc văn võ và tăng đạo.

Sự thành lập nhà Lê

- Hoàn cảnh:

• Cuối năm 979, Đinh Bộ Lĩnh bị ám hại, nội bộ triều đình rối loạn. Lê Hoàn được cử làm phụ chính.
• Nhà Tống âm mưu xâm lược.

⇒ Trước nguy cơ xâm lược Lê Hoàn được suy tôn lên làm vua để chỉ huy cuộc kháng chiến, lập nên nhà Lê sử cũ gọi là Tiền Lê.

- Tổ chức bộ máy nhà nước:

• Bộ máy nhà nước từ trung đến địa phương được hoàn thiện, củng cố.
• Năm 1002, Lê Đại hành đã đổi 10 đạo thành lộ phủ, châu

Sơ đồ 13.2. Tổ chức bộ máy nhà nước thời Tiền Lê

- Xã hội tồn tại hai giai cấp chủ yếu là: giai cấp thống trị, giai cấp bị trị

• Giai cấp thống trị gồm: vua, quan, địa chủ, quý tộc, một bộ phận nhà sư, đạo sĩ
• Giai cấp bị trị gồm: nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì.

- Văn hóa

• Giáo dục chưa phát triển.
• Nho giáo bắt đầu xâm nhập, chưa có nhiều ảnh hưởng trong xã hội.
• Đạo Phật được truyền bá rộng rãi.
• Văn hóa dân gian như: ca hát, nhảy múa, đua thuyền, đánh vật,... phát triển.

Hình 13.4. Chùa Nhất Trụ (Hoa Lư, Ninh Bình)

Hoàn cảnh: Nhân cơ hội Đinh Tiền Hoàng và Đinh Liễn bị sát hại, nội bộ triều đình nhà Đinh có mâu thuẫn, quân Tống đã đem quân tiến đánh Đại Cồ Việt.

Diễn biến:

- Đầu năm 981, Quân Tống tiến đánh nước ta theo hai đường:

• Quân bộ theo đường Lạng Sơn.
• Quân thủy: theo đường sông Bạch Đằng.

- Lê Hoàn trực tiếp tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến.

Lược đồ 13.2. Cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Tiền Lê (năm 981)

Kết quả:

- Quân Tống đại bại, nhiều tướng giặt bị giết và bắt sống.

- Cuộc kháng chiến chống Tống thắng lợi, nền độc lập dân tộc được giữ vững.

Ý nghĩa:

- Biểu thị ý chí quyết tâm chống giặc ngoại xâm của dân ta.

- Chứng tỏ một bước phát triển của đất nước và khả năng bảo vệ độc lập dân tộc của quân dân Đại Cồ Việt.

Câu 1: Đinh Bộ Lĩnh đã có những đóng góp gì cho nền độc lập nước nhà?

Hướng dẫn giải

- Đinh Bộ Lĩnh đã có công dẹp loạn 12 sứ quân, chấm dứt tình trạng loạn lạc, thống nhất đất nước. 

- Xây dựng nhà nước, đúc tiền để lưu hành, định quan chế, phát triển kinh tế, ổn định đời sống nhân dân. Đặt nền móng cho thời kì ổn định lâu dài của nước Việt ta.

Câu 2: Xã hội thời Ngô, Đinh, Tiền Lê gồm các tầng lớp, giai cấp nào?

Hướng dẫn giải

- Tầng lớp quý tộc, quan lại và một số bộ phận nhà sư, đạo sĩ giữ địa vị thống trị.

- Giai cấp bị trị gồm nông dân, thợ thủ công, thương nhân, nô tì

Qua bài giảng ở trên, giúp các em học sinh:

- Nêu được những nét chính về thời Ngô.

- Trình bày được công cuộc thống nhất đất nước của Đinh Bộ Lĩnh và sự thành lập nhà Đinh.

- Mô tả được cuộc kháng chiến chống Tống của nhà Tiền Lê năm 981.

- Giới thiệu được những nét chính về tổ chức chính quyền thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

- Nhận biết được đời sống xã hội, văn hóa thời Ngô, Đinh, Tiền Lê.

Để củng cố bài học xin mời các em cùng làm Bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 13 để kiểm tra xem mình đã nắm được nội dung bài học hay chưa.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức và nắm vững hơn về bài học này nhé!

Bên cạnh đó các em có thể xem phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều Chương 5 Bài 13 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Câu hỏi mục 1 trang 42 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi 1 mục 2 trang 43 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi 2 mục 2 trang 43 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 3 trang 44 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 4 trang 45 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Câu hỏi mục 5 trang 46 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Luyện tập 1 trang 46 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Luyện tập 2 trang 46 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Vận dụng trang 46 SGK Lịch sử và Địa lí 7 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!