Mắt sói - Đa-ni-en Pen-nắc - Ngữ văn 8 Tập 2 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Tác giả Đa-ni-en Pen-nắc

a. Cuộc đời:

- Daniel Pennac, tên thật là Daniel Pennacchioni, sinh ngày 1 tháng 12 năm 1944, tại Casablanca, Maroc.

- Ông đã trải qua phần lớn thời thơ ấu của mình ở Châu Phi trước khi gia đình ông chuyển đến Pháp.

- Sau khi hoàn thành chương trình học của mình, Pennac làm giáo viên dạy văn học Pháp tại một trường trung học cơ sở ở Paris.

- Sau đó, ông trở thành một nhà văn toàn thời gian, và cuốn tiểu thuyết đầu tiên của ông, “Au Bonheur des Ogres” được xuất bản năm 1985.

Nhà văn Daniel Pennac

b. Sự nghiệp sáng tác

Daniel Pennac là tác giả của một số tác phẩm văn học nổi tiếng, bao gồm:

- “Au Bonheur des Ogres” (The Scapegoat): Cuốn tiểu thuyết đầu tay của Pennac, xuất bản năm 1985, là một câu chuyện hài hước và giàu trí tưởng tượng về gia đình lập dị Malaussène.

- “La Fée Carabine” (Mẹ súng thần tiên): Phần tiếp theo của “Au Bonheur des Ogres”, cuốn tiểu thuyết này kể về những cuộc phiêu lưu xa hơn của gia đình Malaussène.

- “La Petite Marchande de Prose” (Quyền của người đọc): Một bài luận ngắn khám phá tầm quan trọng của việc đọc và vai trò của người đọc trong việc tạo ra ý nghĩa từ một văn bản.

- “Chagrin d'école” (School Blues): Một cuốn hồi ký phản ánh cuộc đấu tranh của chính Pennac với việc học và tầm quan trọng của việc khuyến khích niềm yêu thích đọc sách và học tập ở trẻ em.

- “Comme un roman” (Người đọc, Nhà văn và Niềm vui của Văn học): Một tuyển tập các bài tiểu luận về niềm vui và thách thức của việc đọc và viết.

- “Messieurs les Enfants” (Quyền trẻ em): Cuốn tiểu thuyết khám phá thế giới tuổi thơ và tầm quan trọng của việc cho phép trẻ em được là chính mình.

c.  Đặc điểm sáng tác:

- Các tác phẩm của Pennac được biết đến với sự hài hước, đồng cảm và tình yêu văn học, và ông được coi là một trong những nhà văn có ảnh hưởng nhất trong văn học Pháp đương đại.

- Ông được coi là một trong những nhà văn quan trọng nhất và ủng hộ việc xóa mù chữ và giáo dục trong văn học Pháp đương đại.

- Ông đã viết nhiều bài tiểu luận và bài báo về tầm quan trọng của việc đọc và đã tham gia vào một số sáng kiến nhằm cải thiện khả năng tiếp cận sách và thúc đẩy xóa mù chữ.

- Ông được coi là một trong những nhà văn nổi tiếng và có ảnh hưởng nhất trong văn học Pháp đương đại.

1.1.2. Tác phẩm

a. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:

Mắt sói là một trong những sáng tác kinh điển của văn học thiếu nhi Pháp và đã được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới.

b. Thể loại:

Tác phẩm Mắt sói thuộc thể loại tiểu thuyết.

c. Bố cục:

- Phần 1 (từ đầu đến “Mà tên cậu là gì nhỉ?”): Mắt sói.

- Phần 2 (còn lại): Mắt người.

d. Tóm tắt tác phẩm:

Tác phẩm Mắt sói kể về Sói Lam và Phi Châu, khi họ nhìn vào mắt nhau, cảm nhận được cuộc đời của nhau. Sói Lam được sinh ra ở vùng Bắc Cực lạnh giá, cùng với mẹ và sáu anh em, trong đó có em trai Sói Ánh Vàng. Một đêm nọ, khi toán thợ săn tới bắt gia đình Sói, Sói Ánh Vàng tò mò đã trốn ra ngoài rồi bị nhốt trong lưới. Sói Lam đuổi theo em và đánh cắp để cho em trốn, nhưng chính mình lại bị bắt vào sở thú. Còn Phi Châu đến từ châu Phi nóng nực và khô cằn, do chiến tranh mà phải xa gia đình và kết bạn với chú lạc đà Hàng Xén. Tuy nhiên, một ngày kia Hàng Xén bị bán và cậu bị bán cho Vua Dê để làm người chăn dê và cừu. Nhờ vào trí thông minh và yêu thương động vật, cậu trở thành một người chăn dê và cừu giỏi và được giữ lại làm việc hai năm. Cậu còn kết bạn với Báo, trở thành đôi bạn thân thiết và được giúp đỡ trong công việc. Melody và cộng sự đã khắc họa một cách tuyệt vời những hình ảnh cảm động của Sói Lam và Phi Châu, đưa người đọc đến với những cảm xúc sâu sắc và khó quên.

1.2.1. Cốt truyện, mạch truyện và tình huống truyện

a. Cốt truyện và mạch truyện:

- Cốt truyện có điểm nhìn hiện tại - quá khứ và tương lai của cậu bé Phi Châu ở trong đó.

+ Cốt truyện chung của tác phẩm là kể về cuộc gặp gỡ đầy thú vị và ngộ nghĩnh của Sói Lam và Phi Châu ở trong sở thú, khi hai nhân vật nhìn vào mắt của nhau, họ đã thấy được cuộc đời của đối phương.

+ Cốt truyện riêng được lồng ghép vào cốt truyện chung này chính là 2 cốt truyện: Một, khi Phi Châu nhìn vào mắt Sói Lam, cậu bé đã được chứng kiến câu chuyện cuộc đời của Sói Lam và cốt truyện còn lại, khi Sói Lam nhìn vào mắt Phi Châu và nó cũng được chứng kiến câu chuyện về cuộc đời Phi Châu.

=> Nhận xét: Đây chính là một tác phẩm hay có cốt truyện đa tuyến.

- Về mạch truyện:

+ Chương 1: Mạch truyện về nhân vật Sói Lam và Phi Châu với cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé Phi Châu và Sói Lam, con sói và cậu bé nhìn nhau bằng một mắt trong vườn thú.

+ Chương 2: Mạch truyện về nhân vật Sói Lam; thời gian: quá khứ, không gian: Bắc Cực xa xôi, lạnh giá, hùng vĩ; nội dung câu chuyện: những cuộc trốn chạy các toán đi săn của gia đình nhà sói.

+ Chương 3: Mạch kể chuyện về nhân vật Phi Châu; thời gian: quá khứ; không gian: ba miền châu Phi rộng lớn; nội dung câu chuyện: hành trình mưu sinh nhọc nhằn trên khắp châu Phi của cậu bé Phi Châu.

=> Nhận xét: Phi Châu và Sói Lam xích lại và đồng cảm với nhau vì giữa hai nhân vật có nhiều điểm tương đồng. Cả hai đều sinh ra trong hoàn cảnh khốc liệt, đều bị bán và tạm thời sống sót từ Bắc Cực và châu Phi xa xôi – những nơi đang bị con người tàn phá.

b. Tình huống truyện:

- Tình huống truyện: xoay quanh cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé tên là Phi Châu và Sói Lam. Sói Lam chỉ có một mắt. Con mắt kia của nó đã bị mất trong một cuộc giao tranh với con người. Cậu bé Phi Châu nhìn sâu vào mắt Sói Lam và câu chuyện của gia đình nhà sói đã hiện lên qua con mắt ấy.

- Ngôi kể: Câu chuyện được kể ở ngôi thứ ba nhưng có lúc được chuyển sang ngôi thứ nhất qua lời của nhân vật Sói Lam. Sói Lam kể về những cuộc trốn chạy của gia đình nhà sói nơi Bắc Cực xa xôi, lạnh giá. Tiếp đó, Sói Lam nhìn sâu vào mắt Phi Châu và câu chuyện của cậu bé đã hiện ra với hành trình mưu sinh nhọc nhằn. Sau một vài sự cố gia đình Phi Châu đã chuyển đến thành phố và cha cậu được làm việc trong sở thú. Ở vườn thú, Phi Châu đã được gặp lại những người bạn thân thiết.

1.2.2. Cuộc gặp gỡ kì lạ giữa cậu bé Phi Châu và Sói Lam

- Các chi tiết miêu tả mắt sói: con mắt màu vàng, tròn xoe, chính giữa có một con ngươi màu đen, con mắt không chớp bao giờ, to, tròn, hệt như một ngọn đèn trong đêm, như một tuần trăng úa trên bầu trời trống trải, xuất hiện những điểm màu khác nhau, con ngươi cháy lên như một đám lửa thực sự, …

- Những hình ảnh so sánh, liên tưởng với hình ảnh mắt sói: hệt như ngọn đèn trong đêm, như một tuần trăng úa trên bầu trời trống trải.

- Điểm nhấn đặc biệt trong đôi mắt sói: là con ngươi “có sự sống”. Trong con ngươi của sói là một bức tranh đa sắc màu: "màu lông của năm con sói con hệt quầng hung đỏ của cầu vồng".

- Câu chuyện hiện lên trong mắt sói: là hồi ức về gia đình nhà sói. Nhìn vào trong con mắt hiện lên một mái ấm gia đình từng hạnh phúc của sói Lam và tình yêu thương sự gan dạ của sói Lam đã xả thân cứu người em của mình là Ánh Vàng.

1.2.3. Những cuộc trốn chạy các toán đi săn của gia đình nhà sói

- Ánh Vàng đã nói với Sói Lam:

+ Anh Sói Lam, tha lỗi cho em, tha...

+ Không! Em không muốn bỏ anh lại một mình!

=> Nhận xét: Những lời nói đó cho thấy Ánh Vàng mong muốn Sói Lam tha lỗi cho mình, ân hận về hành động dại dột của mình. Chỉ vì sự tò mò, muốn biết thêm về con người mà Ánh Vàng đã đẩy Sói Lam vào tình huống nguy hiểm. Cô đau đớn không muốn chạy đi, không muốn bỏ sói anh ở lại.

- Cậu bé Phi Châu nhìn vào mắt sói và nhận ra:

+ Con mắt màu vàng, tròn xoe, chính giữa có một con ngươi màu đen,

+ Con mắt không chớp bao giờ, to, tròn, hệt như một ngọn đèn trong đêm, như một tuần trăng úa trên bầu trời trống trải, xuất hiện những điểm màu khác nhau, con người cháy lên như một đám lửa thực sự,…

+ Con ngươi “có sự sống”, “màu lông của năm sói con hệt quầng hung đỏ của cầu vồng”.

=> Nhận xét: Trong mắt sói, câu chuyện đã hiện lên: hồi ức về gia đình nhà sói, việc Sói Lam cứu em gái Ánh Vàng.

- Sói Lam đã cứu Ánh Vàng:

+ Ánh Vàng bị nhốt trong lưới, bộ lông lấp lánh những ánh chớp vàng trong màn đêm

+ Sói Lam nghĩ ra kế hoạch cứu Ánh Vàng: Phải nhảy qua ngọn lửa. Một việc chẳng hay ho gì với một con sói. Nhưng chỉ có cách làm vật và phải thật nhanh. Không còn thời gian mà sợ hãi. “Tấn công bất ngờ, đó là cơ may duy nhất của ta!”

+ Nhanh chóng thực hiện kế hoạch: Sói Lam tung người bay trên làn không khí bỏng rát, nó dùng răng cắn đứt sợi dây, hét: “Chạy đi, Ánh Vàng!”; Đầu Sói Lam như nổ tung, Sói Lam ngã xuống, ngã xuống, cứ xoay tròn và rơi mãi trong màn đêm đầy tia lửa,...

=> Nhận xét: Qua hành động đó, Sói Lam hiện lên với tính cách dũng cảm, mưu trí và biết yêu thương gia đình (cứu em gái).

1.2.4. Nhân vật Phi Châu

- Sói Lam nhìn vào mắt Phi Châu và nhận ra: như một ánh sáng vụt tắt, như một đường hầm bị sập dưới lòng đất – một đường hầm giống một cái hang cáo mà Sói Lam từng chui vào, càng vào sâu càng mờ mịt, tối om, không còn giọt nắng nào,

- Kí ức của Phi Châu: Trong mắt cậu bé, kí ức về tình bạn với lạc đà Hàng Xén, với Báo.

=> Nhận xét: Phi Châu là một cậu bé có tâm hồn trong sáng, sâu sắc, tinh tế, có tấm lòng nhân hậu, trân trọng tình bạn, yêu thương loài vật, tôn trọng thiên nhiên. Điều đó được thể hiện qua chi tiết Phi Châu “mất hàng giờ” để tìm lạc đà Hàng Xén – người bạn đầu tiên của cậu bé.

1.3.1. Về nội dung

- Cuộc đời của Sói Lam và Phi Châu bị đối xử tàn nhẫn bởi con người và tìm thấy tình yêu và sự đoàn kết trong nhau cũng như với các loài động vật khác.

- Câu chuyện xoay quanh mối quan hệ giữa Sói Lam và Phi Châu.

- Cảnh báo về tình trạng tàn ác, phân biệt đối xử của con người đối với các loài động vật.

1.3.2. Về nghệ thuật

- Sử dụng đặc sắc nghệ thuật miêu tả nhân vật.

- Xây dựng cốt truyện thú vị, cuốn hút, có tính liên kết giữa các chương trong tác phẩm.

Theo em, qua câu chuyện của Sói Lam và cậu bé Phi Châu, tác giả muốn ca ngợi hay phê phán điều gì? Câu chuyện đã tác động đến suy nghĩ và tình cảm của em như thế nào?

Lời giải chi tiết:

- Theo em, qua câu chuyện của Sói Lam và cậu bé Phi Châu, tác giả muốn ca ngợi tình yêu thương động vật, tình cảm anh em, tình bạn, sự hi sinh, thái độ tôn trọng thiên nhiên,... của cậu bé Phi Châu và Sói Lam. Đồng thời phê phán cách ứng xử thô bạo, tham lam của con người với thế giới tự nhiên.

=> Nhận xét: Qua câu chuyện, em thấy được rằng không chỉ con người mà loài vật cũng có quá khứ, có những tình cảm gắn bó sâu sắc và thiêng liêng. Con người phải biết yêu thương động vật và sống hòa thuận với chúng. Đồng thời biết mở lòng đón nhận những tình cảm, những người bạn mới, cùng bạn chia sẻ niềm vui, nỗi buồn.

Học xong bài Mắt sói - Đa-ni-en Pen-nắc, các em cần:

- Nhận biết được các chi tiết tiêu biểu, đề tài, câu chuyện, nhân vật trong tính chỉnh thể của tác phẩm văn học.

- Nhận biết và phân tích được cốt truyện đơn tuyến và cốt truyện đa tuyến.

- Nêu được những thay đổi trong suy nghĩ, tình cảm hoặc cách sống của bản thân sau khi đọc tác phẩm văn học.

Tác phẩm Mắt sói kể về cuộc đời của Sói Lam và Phi Châu bị đối xử tàn nhẫn bởi con người và tìm thấy tình yêu và sự đoàn kết trong nhau cũng như với các loài động vật khác. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn bài đầy đủ Mắt sói - Đa-ni-en Pen-nắc
• Soạn bài tóm tắt Mắt sói - Đa-ni-en Pen-nắc

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em. 

Qua tác phẩm Mắt sói, tác giả cảnh báo về tình trạng tàn ác, phân biệt đối xử của con người đối với các loài động vật. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây: