Cội nguồn là điểm tựa, là nguồn động lực giúp con người vững bước trong quá trình trưởng thành. Ở Bài 3: Cội nguồn yêu thương các em đã được khám phá và cảm nhận các nguồn mạch yêu thương trong một số tác phẩm cụ thể, đồng thời biết cách viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong tác phẩm văn học. Bài soạn Củng cố, mở rộng Bài 3 dưới đây sẽ giúp các em hệ thống lại phần kiến thức trong toàn bài. Mời các em cùng tham khảo!
1. Tóm tắt nội dung bài học
1.1. Ôn lại kiến thức thay đổi kiểu người kể chuyện
- Trong một truyện kể, nhà văn có thể sử dụng nhiều ngôi kể khác nhau.
- Có tác phẩm sử dụng hai, ba người kể chuyện ngôi thứ nhất, có tác phẩm lại kết hợp người kể chuyện ngôi thứ nhất và người kể chuyện ngôi thứ ba.
- Sự thay đổi kiểu người kể chuyện luôn thể hiện ý đồ nghệ thuật của tác giả.
- Mỗi ngôi kể thường mang đến một cách nhìn nhận, đánh giá riêng, khiến câu chuyện được soi chiếu từ nhiều chiều, trở nên phong phú, hấp dẫn, chứa đựng nhiều ý nghĩa.
1.2. Ôn tập cách viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
1.2.1. Yêu cầu đối với bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
- Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm văn học.
- Chỉ ra được đặc điểm của nhân vật dựa trên các bằng chứng trong tác phẩm.
- Nhận xét được nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn.
- Nêu được ý nghĩa của hình tượng nhân vật.
1.2.2. Các bước viết bài văn phân tích đặc điểm nhân vật trong một tác phẩm văn học
Trước khi viết
a. Lựa chọn nhân vật trong một tác phẩm văn học
Lựa chọn nhân vật em yêu thích trong một tác phẩm văn học đã học hoặc đã đọc. Có thể liệt kê danh sách nhân vật yêu thích và lựa chọn nhân vật em ấn tượng nhất.
b. Tìm ý
- Để tìm ý cho bài viết, em cần tìm hiểu và lựa chọn các chi tiết liên quan đến nahan vật và đưa ra những suy luận về đặc điểm nhân vật đó:
- Khi tìm hiểu và lựa chọn các chi tiết liên quan đến nhân vật, em cần chú ý:
+ Lời người kể chuyện nhận xét trực tiếp về nhân vật
+ Đặc điểm nhân vật được nhà văn thể hiện gián tiếp qua: các chi tiết miêu tả ngoại hình nhân vật, các chi tiết miêu tả hành động, ngôn ngữ của nhân vật…
Hồ sơ nhân vật:…
|
Cách miêu tả nhân vật |
Chi tiết trong tác phẩm |
Suy luận của em về nhân vật |
|
Ngoại hình |
|
|
|
Hành động |
|
|
|
Ngôn ngữ |
|
|
|
Nội tâm |
|
|
|
Mối quan hệ với các nhân vật khác |
|
|
|
Lời người kể chuyện nhận xét trực tiếp về nhân vật |
|
|
c. Lập dàn ý
- Mở bài: Giới thiệu tác phẩm văn học và nhân vật, nêu khái quát ấn tượng về nhân vật
- Thân bài: Phân tích đặc điểm của nhân vật và nhận xét, đánh giá nghệ thuật xây dựng nhân vật vật của nhà văn:
+ Ý 1
+ Ý 2
+ Ý 3
…
- Kết bài: Nếu ấn tượng và đánh giá về nhân vật.
Viết bài
Khi viết bài cần lưu ý:
- Để những nhận xét về nhân vật thuyế phục và có giá trị, cần dựa trên nhưng sự việc, chi tiết liên quan đến nahan vật trong tác phẩm.
- Cần nhìn nhận, phân tích nhân vật từ nhiều góc độ, trong một chỉnh thể trọn vẹn để có những nhận xét, đánh giá toàn diện, thuyết phục.
- Phân tích nhân vật một cách cụ thể, chi tiết. Không nên nhận xét, đánh giá về nhân vật một cách chung chung. Cần đưa ra các bằng chứng trong tác phẩm để làm căn cứ cho những nhận xét, suy luận về đặc điểm nhân vật.
Chỉnh sửa bài viết
|
Yêu cầu |
Gợi ý chỉnh sửa |
|
Giới thiệu được nhân vật trong tác phẩm văn học |
Nếu chưa giới thiệu được nhân vật, hãy viết một vài câu giới thiệu nhân vật em sẽ phân tích |
|
Chỉ ra được đặc điểm của nhân vật dựa trên các bằng chứng trong tác phẩm |
Gạch dưới những nhận xét, đánh gía của em về nhân vật. Nếu chưa đầy đủ, cần bổ sung Vẽ đường lượn dưới các bằng chứng được trích dẫn từ tác phẩm. Nếu chwua có hoặc chưa thuyết phục thì cần bổ sung |
|
Nhận xét, đánh gía được nghệ thuật xây dựng nhân vật của nhà văn |
Đánh dấu những câu văn nhận xét, đánh giá về nghệ thuật xây dựng nhân vật. Nếu chưa có hoặc chưa đủ thì cần viết thêm |
|
Nêu được ý nghĩa của hình tượng nhân vật |
Đánh dấu câu văn nêu ý nghĩa của hình tượng nhân vật. Nếu chưa có, hãy viết một vài câu nêu ý nghĩa của hình tượng nhân vật |
|
Đảm bảo yêu cầu về chính tả và diễn đạt |
Rà soát lỗi chính tả và diễn đạt. Chỉnh sửa nếu phát hiện lỗi |
2. Soạn bài Củng cố, mở rộng Bài 3 Ngữ văn 7 tập 1 Kết Nối Tri Thức
Câu 1: Hãy kẻ bảng vào vở theo mẫu sau và ghi lại một chi tiết mà em cho là tiêu biểu, đáng nhớ nhất về từng nhân vật trong các văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ, Người thầy đầu tiên. Giải thích ngắn gọn lí do lựa chọn.
|
Văn bản |
Nhân vật |
Chi tiết tiêu biểu |
Lí do lựa chọn |
|
Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ |
Nhân vật “tôi” |
|
|
|
Nhân vật người bố |
|
|
|
|
Người thầy đầu tiên |
Nhân vật thầy Đuy-sen |
|
|
|
Nhân vật An-tư-nai |
|
|
Trả lời:
|
Văn bản |
Nhân vật |
Chi tiết tiêu biểu |
Lí do lựa chọn |
|
Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ |
Nhân vật “tôi” |
Nhân vật tôi chia sẻ một bí mật cho mọi người |
Đây là bài học đúc kết được từ nhân vật sau một thời gian được chỉ dạy từ các trò chơi, bài học của bố, nó thể hiện được tình yêu thiên nhiên và tài năng của nhân vật. |
|
Nhân vật người bố |
Bố đã tặng và giải thích cho con về ý nghĩa của món quà |
Đây là bài học, là lời dạy ý nghĩa của người bố, nó cũng thể hiện được phẩm chất tốt đẹp và tình yêu thương con của người bố. |
|
|
Người thầy đầu tiên |
Nhân vật thầy Đuy-sen |
Thầy đã không quản khó khăn cõng các em nhỏ qua suối, đi chân không giày, tay làm liên tục ở khúc suối lạnh buốt |
Thể hiện tình yêu thương và hết mình với học trò của thầy Đuy-sen. |
|
Nhân vật An-tự-nai |
Cô bé đã giúp thầy công việc ở con suối, muốn thầy chính là anh của mình và học tập rất chăm chỉ. |
Thể hiện tình yêu thương, kính trọng của mình đối với thầy. |
Câu 2: Chọn một nhân vật văn học em yêu thích và thực hiện các yêu cầu sau:
a. Liệt kê một số chi tiết tiêu biểu được tác giả sử dụng để miêu tả nhân vật (kẻ bảng vào vở theo mẫu sau và điền thông tin như gợi ý).
Hồ sơ nhân vật:...
|
Cách miêu tả nhân vật |
Chi tiết trong tác phẩm |
|
Ngoại hình |
|
|
Hành động |
|
|
Ngôn ngữ |
|
|
Nội tâm |
|
|
Mối quan hệ với các nhân vật khác |
|
|
Lời người kể chuyện nhận xét trực tiếp về nhân vật |
|
b. Từ bảng đã hoàn thành, hãy chỉ ra đặc điểm của nhân vật.
Trả lời:
a. Hồ sơ nhân vật: Chú bé Hồng trong tác phẩm Trong lòng mẹ của tác giả Nguyên Hồng.
|
Cách miêu tả nhân vật |
Chi tiết trong tác phẩm |
|
Ngoại hình |
Nhân vật không được khắc họa ngoại hình trong văn bản. |
|
Hành động |
- Hồng khóc. Có khi chỉ là cay cay nơi khoé mắt, rồi lại có khi nước mắt đã ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hòa đầm đìa ở cằm và ở cổ. - “Chiều hôm đó, tan buổi học ở trường ra, tôi chợt thoáng thấy một bóng người ngồi trên xe kéo giống mẹ tôi. Tôi liền đuổi theo gọi bối rối : “Mợ ơi ! Mợ ơi ! Mợ ơi - “Xe chạy chầm chậm mẹ tôi cầm nón vẫy tôi mẹ tôi xoa đầu tôi hỏi, thì tôi oà lên khóc rồi cứ thế nức nở” - “lăn vào lòng một người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng của người mẹ, để bàn tay người mẹ vuốt ve từ trán xuống cằm, mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng” |
|
Ngôn ngữ |
Ngôn ngữ tự nhiên, thân mật. |
|
Nội tâm |
- Trong cuộc đối thoại với người cô, Hồng đã thể hiện tình yêu thương, niềm tin của mình vào người: + Nhận ra ý nghĩ thâm độc trong giọng nói và nét cười rất kịch của cô tôi + Nhận ra mục đích của người cô: Biết rõ “nhắc đến mẹ tôi cô tôi chỉ gieo giắc vào đầu tôi những hoài nghi và khinh miệt để tôi ruồng rẫy mẹ tôi” + Người cô càng mỉa mai Hồng càng thương mẹ hơn. Một khao khát mãnh liệt trong suy nghĩ của Hồng đó là muốn những cổ tục đã đầy đọa mẹ thành một vật như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ để vồ lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiến cho kì nát vụn mới thôi. - Niềm khát khao mong được gặp mẹ của Hồng trỗi dậy. - Cảm giác xấu hổ với đám bạn nếu đó không phải mẹ mình nhưng trên hết là sự tủi thân vì luôn mong ngóng mẹ. |
|
Mối quan hệ với các nhân vật khác |
- Với nhân vật bà cô là mối quan hệ bằng mặt nhưng không bằng lòng, cậu bé dù không thíc nhưng cư xử rất phải phép. - Với mẹ thì cậu luôn tha thiết nhớ mong từng ngày. |
|
Lời người kể chuyện nhận xét trực tiếp về nhân vật |
Nhân vật tự kể. |
b. Đặc điểm của bé Hồng:
- Chú bé Hồng đã sống trong hoàn cảnh thiếu thốn tình cảm, mất mát trong gia đình.
- Bé Hồng yêu thương, kính trọng, có niềm tin mãnh liệt về người mẹ của mình.
- Chú bé Hồng có tình yêu thương mẹ vô cùng mãnh liệt.
Trên đây là những gợi ý trả lời chi tiết và đầy đủ nhất hệ thống câu hỏi thuộc phần hướng tìm hiểu bài học mà các em phải hoàn thành trong quá trình soạn bài Củng cố và mở rộng Bài 3. Ngoài ra, để củng cố và nâng cao kiến thức bài học được tốt hơn mời các em xem thêm:
3. Hướng dẫn luyện tập
Câu hỏi: Em hãy viết đoạn văn ngắn phân tích đặc điểm một nhân vật yêu thích trong các tác phẩm SGK Ngữ văn 7 Tập 1 - Kết Nối Tri Thức.
Trả lời:
Phân tích đặc điểm nhân vật tôi trong văn bản Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ - Nguyễn Ngọc Thuần SGK Ngữ văn 7 Tập 1 - Kết Nối Tri Thức
Trong văn bản “Vừa nhắm mắt vừa mở cửa sổ”, nhà văn Nguyễn Ngọc Thuần đã xây dựng nhân vật chính - tôi” là một cậu bé, cậu rất thông minh và thường vượt qua tất cả các trò chơi mà bố đặt ra. Cậu bé trong truyện có một gia đình hạnh phúc. Nơi ấy, người bố đã đem đến cho cậu những trò chơi bổ ích và thú vị. Để từ đó cậu nhận ra những bài học ý nghĩa về cuộc sống. Cậu tự kể lại câu chuyện của mình một cách nhẹ nhàng nhưng đầy những cảm xúc hân hoan, hồ hởi với nhiều trải nghiệm thú vị cùng bố của mình. Cậu là người rất yêu thiên nhiên, từ bài học của bố, cậu biết yêu những bông hoa, hiểu rằng món quà nào cũng đẹp và mỗi chúng ta phải biết ơn người trao tặng. Và chắc chắn rằng với những bài học quý giá của bố, rồi đây cậu bé sẽ trở thành người tốt và có nếp sống tốt đẹp. Qua hình ảnh nhân vật “tôi”, tác giả đã gửi gắm đến chúng ta bài học về sự biết ơn và yêu thương trong cuộc sống.
4. Hỏi đáp về bài Củng cố, mở rộng Bài 3 Ngữ văn 7 tập 1 Kết Nối Tri Thức
Khi gặp bất cứ khó khăn gì trong việc tìm hiểu bài soạn này, các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
