Anh (chị) suy nghĩ gì về bốn chữ: Lễ, Nghĩa, Liêm, Sỉ đối với người và đất nước.

Hành trình làm người là cả một chặng đường gian khổ để hoàn thiện nhân cách, phẩm chất, hướng đến phụng sự quốc gia và xa hơn nữa là nhân loại. Mỗi quốc gia có phong tục, tập quán riêng nhưng chung quy vẫn cùng mục đích giáo dục công dân mình hướng Thiện. Sách Quan Từ của Trung Hoa có một quan điểm khá mẫu mực như là điều kiện mang tính chất quyết định sự đắc dụng của mỗi cá nhân đối với quốc gia: Lễ, nghĩa, liêm, sỉ là bốn trong nhiều điều kiện để giữ vững quốc gia. Bốn cái rường vó ấy nêu không được căng lên, nghĩa là người trong nước mà vô lễ, vô nghĩa, vô liêm sỉ thì quốc gia phải sụp đổ và diệt vong.

Không chỉ dân tộc Trung Hoa phải rèn luyện như thế, mà làm người chung cần phải có những đức tính lễ, nghĩa, liêm, sỉ được xem là nền tảng không thể thiếu. Vậy bốn đức tính ấy có vai trò quan trọng như thế nào thiếu nó, quốc gia sẽ diệt vong? Nêu lễ là phép tắc trong phép cư xử phải kính trọng với người xung quanh để giữ hòa khí, thì nghĩa là phải đi làm theo điều phải, tránh cái xấu xa, phát huy lòng hào hiệp, nghĩa khí. Sống trong sạch ngay thẳng, không tham của người để giữ đức liêm và biết xấu hổ, biết phẩm giá cho bản thân và quốc gia chính là sỉ.

Bốn đức trên tưởng là vô hình nhưng thật sự mang tính quyết định vẽ tồn vong của một quốc gia. Quả thật, mỗi công dân nêu vô lễ trong cư xử nhau tức là không thủ lễ sẽ sinh loạn, đảo lộn những trật tự, chẳng còn tôn ti. Thuyết "Chính danh" của Khổng Tử có đoạn rất hay: "Quân quân, thần thần,phụ phụ, tử tử”. Nghĩa là vua phải ra vua, bể tôi phải ra bề tôi, cha phải ra cha, con ra con. Tức là người nào ở vị trí nào thì phải ứng xử ở vị trí đó, không lẫn lộn, không được tùy tiện, phải tuân theo phép tắc, quy củ của xã hội quy định. Từ xưa Tổ tiên Việt Nam từng dạy con cái "anh nhường em kính", “ phu xướng phụ tùy",... cũng không ngoài mục đích giữ trong trật tự gia đình có khuôn phép để hưởng hạnh phúc, để yên cộng đồng, xã hội. Thử xem, cha mẹ qua đời, anh em tranh giành tài sản phải đưa nhau ra "pháp đình" vẫn có những việc đau lòng như vậy. Thật may số ấy không nhiều, nếu không đất nước sẽ về đâu? Trong quan hệ xóm làng, dân gian vẫn thường nói: "Láng giềng tối lửa tắt đèn có nhau", hoặc "Bán anh em xa mua láng giềng gần" để chỉ quan hệ thân thiết, nâng đỡ, thủ lễ và yêu thương, kính trọng nhau. Nếu quan hệ tan vỡ, tình làng, nghĩa xóm sẽ tan hoang. Khi cắp sách đến trường, chúng ta thấy ngay câu "Tiên học lễ, hậu học văn". Vì thế, chữ “lễ" có thể như một cây trụ nâng đỡ nhàn cách chúng ta.

Thử nghĩa thật rộng lớn: Nghĩa cha mẹ, nghĩa thầy trò, nghĩa chồng vợ, nghĩa anh em cốt nhục đồng bào, nghĩa bằng hữu chi giao, ấy là ngũ - luân chi Mọi sự đều phải có nghĩa, thì mới đủ tư cách làm người cao trọng. Ghét xa lánh điều xâu tức là đầu mối của nghĩa! Nghĩa thường đi đôi với nhân, "Nhân nghĩa", “nghĩa tình" tức là cái đạo lí làm người. Vì nghĩa đồng bào, dân tộc ta thường chia bùi sẻ ngọt "Nhiễu điều phủ lấy giá gương: Người trong nước phải thương nhau cùng". Nghĩa đồng bào trong chín năm kháng chiến chống Pháp, nhiều khi đơn so chia sẻ nhau bữa cơm rau lúc gian khó. Chỉ thế thôi, vậy mà những người lính có thể "chẳng tiếc đời xanh"; quên ngày tháng đói khổ, nhưng quyết không quên hương nếp xôi đơn sơ, mộc mạc nhưng đượm biết bao nghĩa đồng bào: "Đất Tây Bắc tháng ngày không có lịch; Bữa xôi đầu còn tỏa nhớ mùi hương". Không chỉ có Chế Lan Viên viết thế mà Quang Dũng cũng nhớ mãi cái hương vị nghĩa tình ấy "Nhớ ai Tây Tiến cơm lên khói;Mai Châu mùa em thơm nếp xôi". Nguyễn Đình Chiểu nói "kiến ngãi bất vi" thấy nghĩa không làm thì "Phi anh hùng"; chẳng đáng mặt anh hùng. Cho nên Vân Tiên ra tay nghĩa hiệp cứu Kiều Nguyệt Nga. Kho tàng ca dao Việt rất đề cao tình và nghĩa. Tình yêu là yêu thương nhau: nghĩa là không phụ bỏ nhau. Hãy nghe tấm lòng người vợ: "Chồng em áo rách em thương; Chồng người áo gấm xông hương mặc người". Lại có câu chuyện về một chú chó có làm lay động lòng người. Chuyện xảy ra cách đây hai năm tại thành phố Thẩm Dương, tỉnh Liêu Ninh, Trung Quốc, sau khi chú chó vàng bị gãy chân vì bị cán trúng, chú chó trắng kiên quvết không rời xa cún bạn tội nghiệp. Chó trắng còn biết đường đẩy chó bạn vào chỗ râm mát bằng mũi và sủa vang lên đe dọa khi những người lạ tìm cách tiếp cận bạn nó. Thật là một con chó có nghĩa: Không bỏ bạn lúc nguy khốn. Con vật còn thế huông gì chúng ta. Cho nên, có thể nói "nghĩa" là cái đức quý, ví như cây cột thứ hai nâng đõ nhân cách chúng ta.

"Liêm" là ngay thẳng, trong sạch, không để lòng tham xói mòn nhân phẩm,... Tham là một bệnh lớn nhất trong thiên hạ và dễ mắc phải, cho nên Thanh Liêm là một đức quý nhất và cũng khó rèn luyện nhất trong các đức tính. Từ xưa đến nay, có biết bao tấm gương liêm khiết, họ sống đời thanh bạch như Nguyễn Trãi, Nguyễn Khuyến... ở thế kỉ XX, lãnh tụ Hồ Chí Minh một đời thanh bạch với hình ảnh chiếc áo kaki bạc màu, ngôi nhà sàn đơn sơ đã làm sáng ngời đức liêm khiết. Hằng ngày, ta vẫn thây những em nhỏ nhặt của rơi nhưng không động lòng tham. Nhiều cán bộ kiên quyết không nhận hối lộ. Những tấm gương ấy làm ta cảm phục. Thế nhưng, bên cạnh đó vẫn còn không ít người lợi dụng chức quyền để ăn của “đút lót" mà người ta gọi là "ăn bẩn”. Chắc chắn, họ là những người không có nhân cách và pháp luật sẽ trừng trị, rồi mọi người xa lánh. Kết quà họ sẽ là người sống cô độc và vô nghĩa giữa cuộc đời.

Nếu "liêm" là cây cột thứ ba làm vững nhân phẩm con người thì “sỉ" là cái đức của người giàu lòng tự trọng, biết xấu hổ, biết nhục khi không vưọt qua cái tầm thường. Nguyễn Tri Phương thà treo cổ chứ không chịu cái nhục hàng giặc. Trấn Bình Trọng thà "làm quỷ nước Nam" chứ không để giặc Nguyên mua chuộc, Nguyễn Trãi nuốt giận vào trong lòng cùng Lê Lợi mười năm khang chiến, quyết đòi cái nợ mà giặc Minh sỉ nhục dân tộc mình; Phan Bội Châu với  nỗi nhục dân trí lạc hậu, bị ngoại bang hà hiếp, quyết tạo dựng phong trào Đông Du chờ ngày khai sáng dân tộc, đòi độc lập dân tộc; Hồ Chí Minh tủi nhục dân tộc mình bị chà đạp trong bóng đêm nô lệ, Người một mình bôn ba nửa đời quyết đánh đuổi bọn giặc thực dân ra khỏi đất nước mình để rửa sạch nỗi đau ấy. Ôi, đẹp biết bao cái đức "sỉ" bi tráng của nhũng nhân cách lớn!

Là thanh niên, học sinh ngày hôm nay đang tận hưởng những tháng ngày thanh bình nhất trong lịch sử, lại được hưởng những vinh quang của nền công nghệ tiên tiến. Bên cạnh đa số mọi người cần cù lao động, học tập để rèn luyện bản thân, đế phụng sự Tổ quốc. Vậy mà có một bộ phận đã sống "sống hoài sống phí" trong ma túy, trong nhà hàng, quán bar, thậm chí còn cướp giật…Và đâu biết rằng dành quá nhiều thời gian nơi đó, chẳng khác đào mồ chôn tương lai mình, đất nước mình. Bởi lẽ, chỉ một đêm ngủ dậy, ta đã thấy thế giới có hàng trăm phát minh mới. Nếu mải mê trong vui chơi, ta sẽ lầm lạc vẽ nhân cách là đất nước sẽ thiếu những nhân tài - đất nước sẽ lạc hậu thì nỗi nhục đến. Vì vậy, "sỉ" là phải rèn luyện trau dồi sự tự trọng, tự cường cho bản thân cho tương lai của đất nước, là nhiệm vụ của tất cả mỗi công dân.