Ngành công nghiệp có vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế nhưng hoạt động sản xuất công nghiệp không chỉ mang lại những tác động tích cực mà còn mang đến những tác động tiêu cực biểu hiện rõ nhất là ô nhiễm môi trường. Vậy, làm thế nào để vừa phát triển ngành công nghiệp vừa đảm bảo tránh vấn đề ô nhiễm môi trường? Các em hãy cùng HỌC247 tìm hiểu qua nội dung bài giảng của Bài 31: Tổ chức lãnh thổ công nghiệp, tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp trong chương trình Địa lí 10 Chân trời sáng tạo dưới đây
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Quan niệm, vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp
- Quan niệm: tổ chức lãnh thổ công nghiệp là hệ thống các mối liên kết không gian của các ngành và sự kết hợp sản xuất trong lãnh thổ trên cơ sở khai thác lợi thế về vị trí địa lí tài nguyên thiên nhiên, nguồn lao động, thị trường tiêu thụ, thành tựu khoa học - công nghệ, ... nhằm đạt được hiệu quả cao nhất về kinh tế - xã hội - môi trường và đảm bảo an ninh quốc phòng.
- Vai trò: tổ chức lãnh thổ công nghiệp góp phần sử dụng một cách hợp lí các nguồn lực về vị trí địa lí, tự nhiên, kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia đồng thời thu hút nguồn lực từ bên ngoài. Ở các nước đang phát triển, tổ chức lãnh thổ công nghiệp còn góp phần thực hiện thành công sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước cũng như thúc đẩy hội nhập kinh tế quốc tế.
1.2. Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
- Các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp rất đa dạng.
- Một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp chủ yếu.
.jpg)
- Đặc điểm, vai trò của của một số hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp:
Bảng 31. Vai trò và đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp
|
Hình thức |
Vai trò |
Đặc điểm |
|
Điểm công nghiệp |
- Là đơn vị cơ sở cho các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp khác. - Góp phần giải quyết việc làm tại địa phương. - Đóng góp vào nguồn thu của địa phương. - Góp phần thực hiện công nghiệp hoá tại địa phương. |
- Là hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp đơn giản nhất, gồm một số cơ sở sản xuất công nghiệp nằm trong phạm vi của một điểm dân cư (đồng nhất với điểm dân cư) hoặc xa điểm dân cư. - Các cơ sở sản xuất công nghiệp thường phân bố gần nguồn nhiên liệu, nguyên liệu (hoặc vùng nông sản). - Giữa các cơ sở sản xuất công nghiệp không có (hoặc có rất ít) mối liên hệ với nhau. |
|
Khu công nghiệp |
- Góp phần thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước. -Thúc đẩy chuyển giao công nghệ hiện đại. - Giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng nguồn lao động. - Tạo nguồn hàng tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. |
- Có ranh giới rõ ràng, không có dân cư sinh sống. - Có vị trí phân bố thuận lợi để vận chuyển hàng hoá và liên hệ với bên ngoài như gần cảng biển, đường giao thông lớn, gần sân bay, ngoại vi các thành phố lớn, .... - Tập trung tương đối nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp. Các cơ sở này thường sử dụng chung cơ sở hạ tầng sản xuất; được hưởng một quy chế riêng, ưu đãi về sử dụng đất, thuế quan; ứng dụng mạnh mẽ thành tựu khoa học - công nghệ vào sản xuất; có khả năng hợp tác sản xuất cao. - Có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt (hay cơ sở sản xuất công nghiệp hạt nhân) và các cơ sở sản xuất công nghiệp hõ trợ. - Các hình thức khác của khu công nghiệp là đặc khu kinh tế, khu chế xuất, khu công nghệ cao, công viên khoa học, ... |
|
Trung tâm công nghiệp |
Góp phần định hình hướng chuyên môn hoá cho vùng lãnh thổ và tạo động lực phát triển cho khu vực phụ cận. |
- Là hình thức tổ chức lãnh thố công nghiệp ở trình độ cao, thường gắn với các đô thị vừa và lớn, có vị trí địa lí thuận lợi. - Bao gồm các khu công nghiệp, điểm công nghiệp và cơ sở sản xuất công nghiệp. Giữa chúng có mối liên hệ chặt chẽ với nhau về sản xuất, kĩ thuật, công nghệ. - Trong trung tâm công nghiệp gồm nhiều cơ sở sản xuất công nghiệp thuộc nhiều ngành khác nhau, trong đó có các cơ sở sản xuất công nghiệp nòng cốt (đóng vai trò quyết định hướng chuyên môn hoá của trung tâm công nghiệp) và các cơ sở sản xuất công nghiệp bổ trợ. |
|
Vùng công nghiệp |
Thúc đẩy hướng chuyên môn hoá cho vùng lãnh thổ, góp phần khai thác có hiệu quả các nguồn lực theo lãnh thổ. |
- Là hình thức cao nhất của tổ chức lãnh thổ công nghiệp. - Có không gian rộng lớn, gồm rất nhiều điểm công nghiệp, khu công nghiệp và trung tâm công nghiệp, có mối liên hệ mật thiết với nhau trong sản xuất. - Có một số nhân tố tạo vùng tương đồng (như cùng sử dụng một hay một số loại tài nguyên; sử dụng nhiều lao động; sử dung chung hệ thống năng lượng, giao thông vận tải, ...). - Có một vài ngành công nghiệp chủ yếu, tạo nên hướng chuyên môn hoá của vùng. |
1.3. Tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai
a.Tác động của công nghiệp tới môi trường
Hoạt động sản xuất công nghiệp tác động đến môi trường trên cả hai phương diện, tích cực và tiêu cực
- Về tác động tích cực, ngành công nghiệp tạo ra các máy móc, thiết bị sử dụng công nghệ hiện đại để dự báo và khai thác hợp lí nguồn tài nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường.
- Trong sản xuất công nghiệp thường gây tác động tiêu cực đến môi trường như:
+ Ô nhiễm môi trường nước và môi trường không khí.
Khí thải các khu công nghiệp gây ô nhiễm môi trường không khí
+ Ô nhiễm môi trường do chất thải rắn.
+ Ô nhiễm môi trường do sản phẩm công nghiệp sau khi sử dụng.
+ Tình trạng cạn kiệt một số nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Trước những tác động tiêu cực của hoạt động sản xuất công nghiệp đến môi trường, việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo là cần thiết, như năng lượng từ mặt trời, gió, sóng biển, thuỷ triều, ...
.jpg)
Một số dạng năng lượng tái tạo
b. Định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai
Trong tương lai, ngành công nghiệp được phát triển theo các hướng:
- Chuyển dần từ ngành công nghiệp truyền thống sang các ngành công nghiệp có hàm lượng kĩ thuật - công nghệ cao.
- Sự phát triển của các cuộc cách mạng công nghiệp (như Cách mạng công nghiệp lần thứ tư) tác động mạnh mẽ đến sự liên kết và phát triển công nghiệp theo ngành, theo vùng.
- Hoạt động sản xuất công nghiệp ngày càng gắn với sự khai thác hợp lí, có hiệu quả nguồn tài nguyên thiên nhiên.
- Phát triển ngành công nghiệp theo hướng công nghiệp xanh, nhằm hạn chế phát thải khí C02 và các chất độc hại ra mỏi trường.
Bài tập minh họa
Bài tập 1: Giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có gì khác nhau? Ngành công nghiệp tác động như thế nào đến môi trường? Định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai là gì?
Hướng dẫn giải:
- Giữa các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp có sự khác nhau về quy mô, hướng phát triển, chuyên môn hóa, vai trò,…
- Việc tìm tác động của công nghiệp tới môi trường và định hướng phát triển ngành công nghiệp trong tương lai sẽ giúp các quốc gia và vùng lãnh thổ có hướng sử dụng và khai thác các nguồn lực phát triển một cách hợp lí.
Bài tập 2: Một số hoạt động sản xuất công nghiệp có tác động tiêu cực tới môi trường hiện nay do đâu?
Hướng dẫn giải:
Công nghiệp có tác động lớn tới môi trường như tạo ra môi trường mới, góp phần cải thiện chất lượng môi trường. Tuy nhiên, một số hoạt động sản xuất công nghiệp hiện nay do sử dụng công nghệ lạc hậu nên có tác động tiêu cực tới môi trường.
Bài tập 3: Việc sử dụng nhiều năng lượng hóa thạch đã gây nên hậu quả gì?
Hướng dẫn giải:
Việc phát thải khí nhà kính, nhất là do việc đốt cháy năng lượng hóa thạch để tạo ra điện sẽ gây hiệu ứng nhà kính, làm biến đổi khí hậu và dẫn đến nhiều hậu quả khác như băng tan, nước biển dâng, nhiệt độ tăng, nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan,…
Vì vậy, cần áp dụng công nghệ cao nhằm tiết kiệm năng lượng, sử dụng năng lượng tái tạo, ...
Luyện tập
Học xong bài này các em cần:
- Trình bày được quan niệm, vai trò của tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
- Phân biệt được vai trò và đặc điểm của các hình thức tổ chức lãnh thổ công nghiệp.
- Phân tích được tác động của công nghiệp đối với môi trường, sự cần thiết phải phát triển mạnh các nguồn năng lượng tái tạo.
- Nêu được những định hướng phát triển công nghiệp trong tương lai.
3.1. Trắc nghiệm Bài 31 Địa lí 10 CTST
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 10 Bài 31 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Nhiều công nghệ mới ra đời
- B. Tạo ra nhiều máy móc đa dạng
- C. Sử dụng công nghiệp hiện đại
- D. Sử dụng công nghệ lạc hậu
-
- A. Sản xuất các mặt hàng cho xuất khẩu
- B. Sửa chữa các loại máy móc và thiết bị
- C. Cung cấp hàng tiêu dùng cho dân cư
- D. Tiêu thụ sản phẩm, cung cấp nguyên liệu
-
- A. Trung tâm công nghiệp
- B. Khu thương mại tự do
- C. Điểm công nghiệp
- D. Khu chế xuất
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 31 Địa lí 10 CTST
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 10 Bài 31 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 117 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi mục I trang 117 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi mục II trang 117 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi trang 118 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Câu hỏi trang 119 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập trang 119 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Vận dụng trang 119 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 1 trang 106 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 2 trang 107 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 3 trang 108 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 4 trang 108 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 5 trang 108 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 6 trang 109 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 7 trang 110 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 8 trang 111 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 9 trang 111 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 10 trang 112 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi 11 trang 112 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST
Hỏi đáp Bài 31 Địa lí 10 CTST
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Địa Lý 10 HỌC247
