Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Bài 2: Phương pháp sử dụng bản đồ trong học tập Địa lí và trong đời sống

- Việc sử dụng bản đồ trong học tập địa lí giúp tìm hiểu kiến thức về tự nhiên, kinh tế - xã hội và rèn luyện các kĩ năng đọc bản đồ, vẽ lược đồ, tính toán, so sánh, nhận xét, phân tích,...

Hình 2. Địa hình Việt Nam

- Ví dụ: Qua bản đồ địa hình Việt Nam:

+ Thể hiện các dạng địa hình ở nước ta

+ Thể hiện các côn sông, hồ và các đảo, quần đảo ở nước ta

+ Bản đồ giúp rèn luyện kỹ năng quan sát và so sánh khi so sánh độ cao của các địa điểm với nhau,   

- Một số lưu ý để sử dụng hiệu quả bản đồ chúng ta phải tiến hành:

+ Xác định yêu cầu và mục đích của việc sử dụng bản đồ.

+ Lựa chọn bản đồ phù hợp với nội dung hay mục đích cần tìm hiểu.

+ Định hướng những nội dung cần khai thác từ bản đồ, sau đó lần lượt khai thác từng nội dung. Để khai thác tốt từng nội dung, chúng ta cần tìm hiểu hệ thống kí hiệu bản đồ, tỉ lệ bản đồ; xác định vĩ độ, kinh độ và phương hướng trên bản đồ; phân tích các số liệu và biểu đồ trên bản đồ (nếu có).

- Bản đồ được sử dụng rộng rãi trong nhiều hoạt động và lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong sinh hoạt hằng ngày, bản đồ dùng để xác định vị trí; tìm đường đi, tính khoảng cách; xem dự báo thời tiết,...

- Trong sản xuất, kinh doanh dịch vụ hay các dự án, quy hoạch phát triển vùng, việc xây dựng các công trình thuỷ lợi, các trung tâm công nghiệp, các tuyến đường giao thông hay thiết kế các chương trình du lịch, người ta đều phải sử dụng bản đồ.

- Đối với lĩnh vực quân sự, để xây dựng các phương án tác chiến, lợi dụng địa hình, địa vật trong phòng thủ và tấn công,... càng cần phải sử dụng tốt các loại bản đồ.

- Cách sử dụng bản đồ cho một số hoạt động thường gặp trong đời sống:

a. Xác định vị trí

Việc xác định vị trí địa lí của một người, một vật hay một địa điểm trên bản đồ chủ yếu dựa vào hệ thống lưới kinh, vĩ tuyến, từ đó xác định được toạ độ địa lí và chỉ ra vị trí. Đối với các bản đồ số, việc xác định vị trí phải dựa vào hệ thống định vị toàn cầu (GPS).

b. Tìm đường đi

- Bước 1: chọn bản đồ hành chính hoặc bản đồ giao thông có địa danh bạn cần tìm.

- Bước 2: xác định vị trí xuất phát và điểm đến trên bản đồ.

- Bước 3: xác định lộ trình bằng cách chọn tuyến đường gần nhất nối vị trí xuất phát và điểm đến.

Ngày nay, việc tìm đường đi trở nên dễ dàng và thuận tiện hơn nhờ các bản đồ số được cài đặt trên thiết bị điện tử như: Hình dưới đây

Hướng dẫn chỉ đường đến một địa điểm trên điện thoại thông minh

c. Tính khoảng cách địa lí

- Trong đời sống, đôi khi chúng ta cần biết khoảng cách giữa các địa điểm để tính toán thời gian, lựa chọn phương tiện, chủ động lên kế hoạch cho việc đi lại và làm việc của mình.

- Muốn tính khoảng cách thực tế giữa hai địa điểm trên bản đồ ta làm như sau:

- Đo khoảng cách giữa hai địa điểm trên bản đồ.

- Căn cứ vào tỉ lệ bản đồ để tính khoảng cách trên thực tế.

Cách tính khoảng cách địa lí trên bản đồ

Bài tập 1: Làm thế nào để sử dụng được các loại bản đồ trong học tập địa lí và đời sống?

Hướng dẫn giải:

- Để sử dụng hiệu quả bản đồ trong học tập ta cần:

+ Xác định yêu cầu và mục đích của việc sử dụng bản đồ.

+ Lựa chọn bản đồ phù hợp với nội dung hay mục đích cần tìm hiểu.

+ Định hướng những nội dung cần khai thác từ bản đồ, sau đó lần lượt khai thác từng nội dung. Để khai thác tốt từng nội dung, chúng ta cần tìm hiểu hệ thống kí hiệu bản đồ, tỉ lệ bản đồ; xác định vĩ độ, kinh độ và phương hướng trên bản đồ; phân tích các số liệu và biểu đồ trên bản đồ (nếu có).

- Trong đời sống tuỳ mục đích sử dụng và với các bản đồ khác nhau, chúng ta có những cách tiếp cận và sử dụng khác nhau như: Bản đồ chỉ đường, dự báo thời tiết, quân sự, sản xuất (công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải…), .....

Bài tập 2: Nêu cách tính khoảng cách địa lí trên bản đồ?

Hướng dẫn giải:

Muốn tính khoảng cách thực tế giữa hai địa điểm trên bản đồ ta làm như sau:

- Đo khoảng cách giữa hai địa điểm trên bản đồ.

- Căn cứ vào tỉ lệ bản đồ để tính khoảng cách trên thực tế.

Bài tập 3: Cách đọc bản đồ đúng là

A. Chỉ đọc bảng chú giải và tỉ lệ bản đồ.

B. Chỉ đọc từng dấu hiệu riêng lẻ của bản đồ.

C. Đọc từng dấu hiệu riêng lẻ kết hợp tìm ra mối quan hệ giữa các dấu hiệu.

D. Đọc bảng chú giải.

Hướng dẫn giải:

Mục đích của việc đọc bản đồ là tìm ra đặc điểm của các đối tượng và mối quan hệ củ chúng trên bản đồ.

⇒ Đọc hiểu các đối tượng từ đó chỉ ra được mối liên hệ về giữa chúng.

Ví dụ: đọc một con sông ở bản đồ địa hình, ta phải thấy được mối quan hệ giữa hướng chảy, độc dốc lòng sông với địa hình ở khu vực đó ⇒ dựa vào địa hình để giải thích: hướng chảy, độ dốc của sông.

Đáp án C

Học xong bài này các em cần:

- Nêu được vai trò của bản đồ trong học tập và đời sống

- Nêu cách sủ dụng bản đồ trong học tập địa lí

- Trình bày được các mục đích sử dụng trong đời sống

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 1 Bài 2 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Một trong những căn cứ rất quan trọng để xác định phương hướng trên bản đồ là dựa vào yếu tố nào?

  • A. Mạng lưới kinh vĩ tuyến thể hiện trên bản đồ
  • B. Hình dáng lãnh thổ thể hiện trên bản đồ
  • C. Vị trí địa lí của lãnh thổ thể hiện trên bản đồ
  • D. Bảng chú giải

• Câu 2:

  Cách đọc bản đồ đúng là gì?

  • A. Chỉ đọc bảng chú giải và tỉ lệ bản đồ
  • B. Chỉ đọc từng dấu hiệu riêng lẻ của bản đồ
  • C. Đọc từng dấu hiệu riêng lẻ kết hợp tìm ra mối quan hệ giữa các dấu hiệu
  • D. Đọc bảng chú giải

• Câu 3:

  Cho biết ý nào dưới đây là không đúng về bản đồ?

  • A. Bản đồ có tỉ lệ càng nhỏ thì phạm vi lãnh thổ thể hiện được càng lớn
  • B. Bản đồ có tỉ lệ càng lớn mức độ chi tiết càng cao
  • C. Bản đồ quốc gia thường có tỉ lệ lớn hơn bản đồ thế giới
  • D. Bản đồ có tỉ lệ càng nhỏ càng dễ xác định đặc điểm của các đối tượng

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Địa lí 10 Chân trời sáng tạo Chương 1 Bài 2 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 14 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục I trang 14 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.1 trang 16 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.2 trang 16 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Câu hỏi mục II.3 trang 16 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Luyện tập trang 16 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Vận dụng trang 16 SGK Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu hỏi 1 trang 9 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu hỏi 2 trang 9 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu hỏi 3 trang 10 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu hỏi 4 trang 10 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Giải Câu hỏi 5 trang 11 SBT Địa lí 10 Chân trời sáng tạo - CTST

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!