Trong thực tiễn khi bón phân cho cây lúa ta thường bón phân sát mặt đất, còn khi trồng cây ăn quả cần đào hố sâu để bón. Vì sao lại có sự khác nhau về cách bón phân giữa các loại cây trồng như vậy? Hãy cùng HOC247 tìm câu trả lời qua nội dung của Bài 15: Cảm ứng ở thực vật trong chương trình Sinh học 11 Chân trời sáng tạo. Mời các em cùng tham khảo!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Khái quát về cảm ứng ở thực vật
- Cảm ứng ở thực vật là sự thu nhận và trả lời đối với các kích thích từ môi trường của các cơ quan trên cơ thể thực vật.
- Các kích thích từ môi trường được tiếp nhận bởi thụ thể của tế bào ở các cơ quan của thực vật và truyền thông tin dưới dạng các dòng electron hoặc các chất hoá học.
- Cảm ứng ở thực vật thường xảy ra chậm, khó quan sát và được biểu hiện thông qua sự vận động của các cơ quan trên cơ thể thực vật như hướng sáng, hướng nước, hướng hoá,….
- Cảm ứng ở thực vật có thể xảy ra do sự thay đổi hàm lượng hormone hoặc do sự thay đổi độ trương nước, co rút chất nguyên sinh, biến đổi quá trình sinh lí - sinh hoá theo nhịp đồng hồ sinh học.
1.2. Các hình thức biểu hiện và vai trò của cảm ứng ở thực vật
1.2.1. Vận động hướng động
- Vận động hướng động là hình thức phản ứng của các cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích theo một hướng xác định, trong đó, hướng của phản ứng phụ thuộc vào hướng của tác nhân kích thích.
- Dựa vào hướng phản ứng của thực vật đối với tác nhân kích thích, hướng động được chia thành hai loại:
+ Hướng động dương là sự vận động của các cơ quan hướng tới nguồn kích thích
+ Hướng động âm là sự vận động của các cơ quan tránh xa nguồn kích thích.
- Dựa vào bản chất của tác nhân kích thích, thực vật có các dạng hướng động:
+ Hướng sáng là sự vận động của thân (cành) cây hướng về phía có ánh sáng.
+ Hướng trọng lực là sự vận động của cây dưới tác động của trọng lực.
+ Hướng nước và hướng hoá là phản ứng sinh trưởng của thực vật đối với nước và chất hoá học (muối khoáng, chất hữu cơ, hormone,...).
+ Hướng tiếp xúc là phản ứng sinh trưởng của cây đối với sự tiếp xúc (tác động cơ học).
Hình 1. Các dạng hướng động phân loại theo các tác nhân kích thích
1.2.2. Vận động cảm ứng
- Vận động cảm ứng là hình thức phản ứng của các cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích không định hướng.
- Vận động cảm ứng không phụ thuộc vào hướng của tác nhân kích thích mà phụ thuộc vào cấu trúc hình dẹp của các cơ quan (lá, cánh hoa).
Hình 2. Ứng động nở hoa ở bồ công anh
- Tuỳ theo tác nhân kích thích, vận động cảm ứng được chia thành: quang ứng động, thuỷ ứng động, hoá ứng động, ứng động tiếp xúc, ứng động tổn thương, điện ứng động,...
- Dựa vào cơ chế phản ứng, vận động cảm ứng được chia thành hai loại:
+ Ứng động sinh trưởng là sự vận động của các cơ quan có liên quan đến sự phân chia và lớn lên của tế bào, kiểu vận động này thường diễn ra theo đồng hồ sinh học và có tốc độ phản ứng chậm. Ví dụ: Sự vận động kẹp lá của cây trinh nữ.
+ Ứng động không sinh trưởng là sự vận động của các cơ quan không liên quan đến sự phân chia và lớn lên của tế bào, mà do sự thay đổi độ trương nước của tế bào. Ví dụ: Sự vận động bắt mồi ở cây gọng vó.
Hình 3. Các loại cảm ứng phân loại dựa theo cơ chế cảm ứng
1.3. Ứng dụng cảm ứng ở thực vật
- Dùng cây sống (cây keo, cây lồng mức,...), cọc gỗ, cọc bê tông làm trụ bám cho cây khi trồng hồ tiêu.
- Làm giàn khi trồng các cây dây leo như bầu, bí,...
- Sử dụng các biện pháp bảo quản lạnh, khô, tránh ánh sáng,... để kéo dài thời gian ngủ của hạt.
- Trồng xen canh giữa cây ưa sáng và cây ưa bóng.
- Điều khiển quá trình ra hoa của cây thông qua điều khiển chế độ chiếu sáng, nhiệt độ,... Ví dụ: tăng thời gian chiếu sáng ở thanh long, cúc, mía,...
Hình 4. Ứng dụng ánh sáng đèn để điều khiển thanh long ra hoa trái vụ
|
- Cảm ứng ở thực vật là sự thu nhận và trả lời kích thích của các cơ quan trên cơ thể thực vật đối với các kích thích từ môi trường. Cảm ứng ở thực vật thường xảy ra chậm, khó quan sát, có thể xảy ra dựa trên sự phân chia hoặc sự thay đổi độ trương nước của tế bào. - Vận động hướng động là hình thức phản ứng của các cơ quan thực vật đối với tác nhân kích thích theo một hướng xác định. Sự vận động của cây có thể là hướng động dương hoặc hướng động âm. Tuỳ thuộc vào tác nhân kích thích, hướng động được chia thành các dạng: hướng sáng, hướng trọng lực, hướng nước, hướng hoá và hướng tiếp xúc. - Vận động cảm ứng là hình thức phản ứng của cây trước tác nhân kích thích không định hướng. Có hai dạng vận động cảm ứng là ứng động sinh trưởng và ứng động không sinh trưởng. - Nhờ có tính cảm ứng mà thực vật có thể thích nghi với sự biến đổi của môi trường, đảm bảo cho sự tồn tại và phát triển. - Vận dụng hiểu biết về cảm ứng ở thực vật, con người có thể điều khiển các yếu tố môi trường nhằm kích thích sự sinh trưởng của cây trồng theo hướng có lợi cho con người giúp nâng cao năng suất cây trồng, tiết kiệm thời gian và chi phí, góp phần tăng hiệu quả kinh tế. |
Bài tập minh họa
Bài 1: Cảm ứng ở thực vật là gì?
Hướng dẫn giải
Cảm ứng ở thực vật là sự thu nhận và trả lời kích thích của các cơ quan trên cơ thể thực vật đối với các kích thích từ môi trường. Cảm ứng ở thực vật thường xảy ra chậm, khó quan sát, có thể xảy ra dựa trên sự phân chia hoặc sự thay đổi độ trương nước của tế bào.
Bài 2: Vì sao trong nông nghiệp khi trồng lúa, người ta thường bón phân sát mặt đất, còn khi trồng cây ăn quả cần đào hố sâu để bón?
Hướng dẫn giải
- Khi trồng lúa, người ta thường bón phân sát mặt đất vì cây lúa là cây rễ chùm, hệ rễ nông, do đó cần bón phân sát mặt đất giúp rễ cây dễ dàng hấp thụ, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển.
- Còn khi trồng cây ăn quả cần đào hố sâu để bón vì cây ăn quá thường có rễ cọc hay hệ rễ phát triển ở tầng đất sâu hơn. Việc đào hố sâu để bón phân giúp thuận lợi cho quá trình hấp thụ của rễ, rễ đâm sâu xuống mặt đất, tăng độ bám của hệ rễ, giúp cây sinh trưởng và phát triển.
Luyện tập Bài 15 Sinh học 11 Chân trời sáng tạo
Học xong bài này các em cần biết:
- Nêu được khái niệm cảm ứng ở thực vật. Phân tích được vai trò cảm ứng đối với thực vật.
- Trình bày được đặc điểm và cơ chế cảm ứng ở thực vật.
- Nêu được một số hình thức biểu hiện của cảm ứng ở thực vật.
- Vận dụng được hiểu biết về cảm ứng ở thực vật để giải thích một số hiện tượng trong thực tiễn.
3.1. Trắc nghiệm Bài 15 Sinh học 11 Chân trời sáng tạo
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Chân trời sáng tạo Chương 2 Bài 15 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Hướng sáng của thân
- B. Hướng sáng của rễ
- C. Hướng trọng lực của rễ
- D. Hướng nước của rễ
-
- A. Hướng động dương (sinh trưởng hướng về phía có ánh sáng) và hướng động âm (sinh trưởng về trọng lực)
- B. Hướng động dương (sinh trưởng tránh xa nguồn kích thích) và hướng động âm (sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích)
- C. Hướng động dương (sinh trưởng hướng tới nguồn kích thích) và hướng động âm (sinh trưởng tránh xa nguồn kích thích)
- D. Hướng động dương (sinh trưởng hướng tới nước) và hướg động âm (sinh trưởng hướng tới đất)
-
- A. Thân cây có tính hướng đất dương còn rễ cây có tính hướng đất âm
- B. Thân cây và rễ cây đều có tính hướng đất dương
- C. Thân cây và rễ cây đều có tính hướng đất âm
- D. Thân cây có tính hướng đất âm còn rễ cây có tính hướng đất dương
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 15 Sinh học 11 Chân trời sáng tạo
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Chân trời sáng tạo Chương 2 Bài 15 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 93 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Giải Câu hỏi 1 trang 93 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Giải Câu hỏi 2 trang 94 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Luyện tập trang 95 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Giải Câu hỏi 3 trang 95 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Luyện tập trang 96 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Giải Câu hỏi 4 trang 96 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Vận dụng trang 97 SGK Sinh học 11 Chân trời sáng tạo – CTST
Hỏi đáp Bài 15 Sinh học 11 Chân trời sáng tạo
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Sinh Học 11 HỌC247
