Thực hành tiếng Việt trang 95 - Ngữ văn 8 Tập 1 Cánh Diều

- Khái niệm: Nghĩa tường minh của câu là nội dung thông báo được diễn đạt trực tiếp bằng các từ ngữ trong câu.

- Ví dụ:

Trời ơi, chỉ còn có năm phút!

Chính là anh thanh niên đã giật mình nói to, giọng cười nhưng lại đầy tiếc rẻ. Anh chạy ra phía sau nhà, rồi trở vào liền, trên tay cầm một cái làn. Ông hoạ sĩ tặc lưỡi đứng dậy. Cô gái cũng đứng lên, đặt lại chiếc ghế ngay ngắn rồi thong thả đi đến chỗ bác già.

Ô! Cô còn để quên chiếc khăn mùi soa đây này!

Anh thanh niên vừa vào và kêu lên. Để cô gái khỏi trở lại bàn, anh đã lấy chiếc khăn tay, vo tròn, kẹp giữa cuốn sách rồi mang tới trả cho cô gái. Cô kĩ sư mặt đỏ ửng, nhận lại chiếc khăn tay và vội quay đi.

(Nguyễn Thành Long, Lặng lẽ Sa Pa)

=> Nhận xét: Trong đoạn văn này, chúng ta có thể thấy rằng đó là diễn biến của một câu chuyện thường ngày, không có lớp nghĩa ẩn ý nào được che đậy sau lớp nghĩa đen. Tất cả các câu văn đều chỉ nhắm đến mục tiêu miêu tả chân thực về những nhân vật đã xuất hiện. Như trong câu: “Ô! Cô còn quên chiếc khăn mùi soa đây này” cũng là một câu mang nghĩa tường minh mà không có một chút ẩn ý nào.

- Khái niệm: Nghĩa hàm ẩn của câu là nội dung thông báo được suy từ nghĩa tường minh và từ ngữ cảnh.

- Ví dụ: ở câu tục ngữ: “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”.

+ Nghĩa tường minh: (Khi ăn quả, ta phải nhớ đến người trồng cây).

+ Nghĩa hàm ẩn: “Khi hưởng thụ thành quả nhất định, cần biết ơn người tạo ra thành quả đó”.

=> Nhận xét: Nghĩa hàm ẩn được sử dụng trong đời sống và trong tác phẩm văn học để diễn tả những nội dung tế nhị hoặc để tăng hiệu quả giao tiếp.

Đọc đoạn văn dưới đây và thực hiện các yêu cầu nêu sau đó:

Chị Dậu vừa nói vừa mếu:

- Thôi u không ăn, để phần cho con. Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi. U không muốn ăn tranh của con. Con cứ ăn thật no, không phải nhường nhịn cho u.

Cái Tí chưa hiểu hết ý câu nói của mẹ, nó xám mặt lại và hỏi bằng giọng luống cuống:

- Vậy thì bữa sau con ăn ở đâu?

Điểm thêm một giây nức nở, chị Dậu ngó con bằng cách xót xa:

- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài.

(Tắt đèn, Ngô Tất Tố)

a. Nêu nghĩa hàm ẩn của những câu in đậm. Vì sao chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng câu có nghĩa hàm ẩn?

b. Nghĩa hàm ẩn trong câu nói nào của chị Dậu rõ hơn? Vì sao chị Dậu phải nói rõ hơn như vậy?

Lời giải chi tiết:

a. Nghĩa hàm ẩn trong câu:

- Con chỉ được ăn ở nhà bữa này nữa thôi: đây là bữa cuối cùng của cái Tí khi ở nhà.

- Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài: chị Dậu sẽ đem bán cái Tí cho nhà cụ Nghị.

=> Nhận xét: Chị Dậu không dám nói thẳng với con mà phải dùng câu có nghĩa hàm ẩn vì chị quá thương con, không nỡ nói ra điều quá đau lòng với mình và với cái Tí.

b. Nghĩa hàm ẩn trong câu “Con sẽ ăn ở nhà cụ Nghị thôn Đoài” rõ hơn. Chị Dậu phải nói rõ như vậy vì thấy cái Tí chưa hiểu câu nói trước của mình.

Học xong bài Thực hành tiếng Việt trang 95, các em cần nắm:

- Hiểu về nghĩa tường minh, nghĩa hàm ẩn của câu.

- Vận dụng được hiểu biết về nghĩa tường minh, nghĩa hàm ẩn của câu trong hoạt động đọc, viết, nói và nghe.

Bài học Thực hành tiếng Việt trang 95 sẽ giúp các em hiểu và vận dụng được hiểu biết về nghĩa tường minh, nghĩa hàm ẩn của câu trong hoạt động đọc, viết, nói và nghe. Để nắm được nội dung của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn văn đầy đủ Thực hành tiếng Việt trang 95
• Soạn văn tóm tắt Thực hành tiếng Việt trang 95