Thực hành tiếng Việt trang 16 - Ngữ văn 8 Tập 1 Kết Nối Tri Thức

1.1.1. Khái niệm

- Biệt ngữ xã hội là một bộ phận từ ngữ có đặc điểm riêng. Có khi đặc điểm riêng của biệt ngữ thể hiện ở ngữ âm.

+ Ví dụ:

Anh đây công tử không “vòm”

Ngày mai "kện rệp” biết “mòm" vào đầu.

(Nguyên Hồng, Bỉ vỏ)

=> Cuốn Bỉ vỏ (NXB Dân Trí, 2011) chú thích: vòm là nhà, kện rệp là hết gạo, mòm là ăn. Kện rệp và mòm có hình thức ngữ âm hoàn toàn mới lạ, chưa gặp trong vốn từ chung của tiếng Việt.

1.1.2. Đặc điểm của biệt ngữ xã hội

- Có khi đặc điểm riêng của biệt ngữ thể hiện ở ngữ nghĩa.

+ Ví dụ: Tớ chỉ nhường tháng này thôi, tháng sau thì tớ cho cậu ngửi khói.

=> Từ ngửi khói trong câu trên không có nghĩa là dùng mũi để nhận biết mùi khói, mà là tụt lại phía sau.

- Do những đặc điểm khác biệt như vậy, trong văn bản, biệt ngữ thường được in nghiêng hoặc đặt trong dấu ngoặc kép và được chú thích về nghĩa.

- Biệt ngữ xã hội hình thành trên những quy ước riêng của một nhóm người nào đó, vì thế chúng thường được sử dụng trong phạm vi hẹp. Chỉ những người có mối liên hệ riêng với nhau về nghề nghiệp, lứa tuổi, sinh hoạt, sở thích,... và nằm được quy ước mới có thể dùng biệt ngữ để giao tiếp.

Chỉ ra biệt ngữ xã hội trong các đoạn hội thoại sau và nhận xét về việc sử dụng biệt ngữ của người nói:

a. - Cậu ấy là bạn con đấy à?

    - Đúng rồi, bố. Nó lầy quá bố nhỉ?

b. - Nam, dạo này tớ thấy Hoàng buồn buồn, ít nói. Cậu có biết vì sao không?

    - Tớ cũng hem biết vì sao cậu ơi.

Phương pháp giải:

- Đọc kỹ các đoạn hội thoại

- Xác định biệt ngữ dựa vào nhân vật, ngữ cảnh.

Lời giải chi tiết:

a. Từ "lầy" là biệt ngữ xã hội. Trong ngữ cảnh khác, chẳng hạn nói với bạn bè một cách suồng sã, có thể sử dụng từ lầy với nghĩa lôi thôi, nhếch nhác, chơi không đẹp. Nhưng khi nói với bố như trong ngữ cảnh này, sử dụng biệt ngữ lầy hoàn toàn không phù hợp.

b. Từ "hem" là biệt ngữ xã hội chỉ từ “không” theo cách nói của lớp trẻ hiện nay. Tuy nhiên, trong trường hợp này, dùng biệt ngữ cũng không phù hợp, vì người nói cần trả lời một cách nghiêm túc câu hỏi của bạn, thể hiện sự quan tâm đến trạng thái tâm lí của một người bạn.

Học xong bài Thực hành tiếng Việt trang 16, các em cần nắm:

- Nhận biết được biệt ngữ xã hội.

- Hiểu được phạm vi, tác dụng của việc sử dụng biệt ngữ xã hội trong giao tiếp và trong sáng tác văn học.

Bài học Thực hành tiếng Việt trang 16: Biệt ngữ xã hội sẽ giúp các em nhận biết được biệt ngữ xã hội và hiểu được phạm vi, tác dụng của việc sử dụng biệt ngữ xã hội trong giao tiếp và trong sáng tác văn học. Để nắm được nội dung của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:

• Soạn bài đầy đủ Thực hành tiếng Việt trang 16
• Soạn bài tóm tắt Thực hành tiếng Việt trang 16