Soạn bài Phát biểu tự do - Ngữ văn 12

• Khái niệm 
  • Phát biểu tự do là một dạng phát biểu mà chúng ta vẫn thường gặp trong đời sống; ở đó, người phát biểu có thể hào hứng trình bày ý kiến của mình với người nghe. Đó là những ý kiến hoàn toàn không theo một chủ đề nào đã qui định trước.
• Những nhu cầu thôi thúc con người phát biểu tự do
  • Xuất phát từ những tình huống trong đời sống.
  • Hoặc là những trăn trở về đời sống được vô tình gợi ra.
• Những yếu tố giúp bài phát biểu tự do thành công
  • Cần phải am hiểu chủ đề mà mình phát biểu.
  • Không được xa đề, lạc đề, cần phải bám sắt vào chủ đề phát biểu.
  • Rèn luyện năng lực  tìm ý và sắp xếp ý nhanh chóng.

Câu 1: Ví dụ về phát biểu tự do

• Ví dụ 1: Một khách hành đang chọn hàng trong siêu thị thì bỗng nhiên có một phóng viên đến gặp gỡ, phỏng vấn về vấn đề giá cả tăng vọt trong giai đoạn đồng tiền lạm phát. Chị ấy trình bày suy nghĩ của mình về vấn đề trên với báo chí là phát biểu tự do.
• Ví dụ 2: Trong buổi Đại hội chi đoàn, mặc dù không được phân công tham luận nhưng ngay sau khi bạn A phát biểu về phong trào "học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh", bạn B phát biểu và đóng góp ý kiến rất hay, rất bổ ích, thậm chí còn hơn cả bài phát biểu chuẩn bị sẵn của bạn A.

Câu 2: Trên cơ sở những ví dụ đã tìm được, anh (chị) hãy giải thích: Vì sao con gười lại có nhu cầu phát triển tự do?

• Con người có nhu cầu phát biểu tự do vì

  • Ai cũng muốn nói lên những tâm tư, nguyện vọng, suy nghĩ…của bản thân trước sự vật, hiện tượng trong đời sống.

  • Mỗi người có nhiều say mê, trăn trở cần được chia sẻ và để khẳng định cái tôi của mình.

Câu 3: Những ví dụ trên đây cho thấy: Người phát biểu tự do thường không đủ thời gian để chuẩn bị kĩ cho lời phát biểu. Vậy phải làm thế nào để có thể đạt được thành công. Hãy chọn trong các phương án sau đây câu trả lời đúng?

• Trong tất cả các phương án đã cho, chỉ có phương án (d) là không lựa chọn, còn lại đều là những cách khiến phát biểu tự do thành công. Đó là:
  • Không phát biểu những gì mình không hiểu biết và thích thú.
  • Phải bám sát vào chủ đề, không để bị xa đề hoặc lạc đề.
  • Phải tự rè luyện để có thể nhanh chóng tìm ý và sắp xếp ý.
  • Chỉ nên tập trung vào những nội dung có thể làm cho người nghe cảm thấy mới mẻ và thú vị.
  • Luôn luôn quan sát nét mặt, cử chỉ của người nghe để điều chỉnh cho thích hợp.

Câu 4: Hãy tưởng tượng tình huống sau:

Anh (chị) đang có mặt giữa đông đảo bạn bè. Mọi người đang trao đổi, bàn luận với nhau về những vấn đề (hiện tượng, câu chuyện,...) đang được bàn cãi sôi nổi trong giới trẻ... Anh (chị) có những ý kiến riêng về một chủ đề nảy sinh khi nghe thảo luận và muốn phát biểu ý kiến đó cho các bạn cùng nghe.

Hãy cho biết:

a. Anh (chị) định phát biểu về chủ đề cụ thể nào?

b. Vì sao anh (chị) lựa chọn chủ đề cụ thể ấy

c. Anh (chị) đã phác nhanh trong óc mình những ý chính nào của lời phát biểu và đã sắp xếp chúng theo thứ tự như thế nào?

d. Anh (chị) định làm thế nào để thu hút sự chú ý của người nghe?

Gợi ý:

a. Chủ đề cụ thể (chẳng hạn: tình bạn trong thời kỳ hiện nay).

b. Vì sao mình chọn chủ đề ấy: (chẳng hạn: tôi rất tâm đắc, hoặc đề tài này được nhiều người quan tâm: đây là chủ đề quen thuộc nhưng hấp dẫn...).

c. Phác nhanh trong óc những ý chính của lời phát biểu và sắp xếp chúng theo trình tự hợp lý. Chẳng hạn:

- Tầm quan trọng của một vấn đề tình bạn trong thời đại ngày nay

- Các yếu tố trong cuộc sống hiện nay ảnh hưởng đến tình bạn

- Những yêu cầu, tiêu chuẩn của tình bạn hiện nay

- Ý nghĩa cao đẹp của tình bạn trong thời kỳ hiện nay

d. Nghĩ cách thu hút sự chú ý của người nghe.

Ví dụ:

- Nhấn mạnh những chỗ có ý nghĩa quan trọng

- Đưa ra những thông tin mới, bất ngờ, có sức gây ấn tượng.

- Lồng nội dung phát biểu vào những câu chuyện kể lý thú, hấp dẫn, tìm cách diễn đạt dễ tiếp nhận và trong hoàn cảnh thích hợp có thêm sự gợi cảm, hài hước.

- Thể hiện sự hào hứng của bản thân qua ánh mắt, giọng nói, điệu bộ, tạo cảm giác gần gũi, có sự giao lưu giữa người nói và người nghe.

Để nắm kiến thức vững hơn, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Phát biểu tự do.

Câu 1: Sưu tầm những lời phát biểu tự do mà anh (chị) xem là đặc sắc, đang để cho mình học tập.

• Những lời phát biểu tự do ngắn, nhưng rất có giá trị sau đây của V. I. Lênin về văn hào vĩ đại người Nga L. Tôn-xtôi, qua lời kể lại của M. Go-rơ-ki.
  • Một lần, tôi đến gặp Vla-đi-mia và tôi thấy trên bàn của Người một cuốn sách: "Chiến tranh và hoà bình".

- Phải rồi, đó là của Tôn-xtôi. Tôi vừa định đọc các đoạn nói về cuộc đi săn (...) .

- Thật là một bậc vĩ nhân, phải không? Một con người vĩ đại! Này bạn, đó mới thật là một nghệ sĩ, ... . Và bạn có biết còn điểm nào kì lạ nữa không? Việc kì là là trước thời Bá tước này, ta chưa từng thấy có một người nông phu chính cống nào được đưa vào trong văn chương cả.

Rồi, nhìn tôi với cặp mắt lim dim, Người hỏi tôi:

- Có thể lấy ai ở châu Âu đặt ngang hàng với Tôn-xtôi được nhỉ?

Người tự trả lời cho mình:

- Không có ai cả.

Thế rồi, xoa xoa bàn tay, Người liền cười, sung sướng như một con mèo sưởi nắng.

Câu 2: Giả sử anh (chị) tham gia cuộc thảo luận về một cuốn sách đang được giới trẻ quan tâm, yêu thích và đã phát biểu tự do những ý kiến của riêng mình. Hãy ghi lại bài phát biểu đó và đánh giá xem so với những yêu cầu đặt ra thì lời phát biểu của anh (chị) có những ưu điểm và hạn chế gì?

• Tham khảo bài phát biểu sau:

"Tôi tên là Đỏ" - tiểu thuyết của Orhan Pamuk.

Tôi tên là Đỏ có thể lay động gì tới đông đảo độc giả Việt Nam? Một câu trả lời thật khó mà cặn kẽ. Bởi bản thân cuốn tiểu thuyết này đã chứa đựng những thách thức. Không phải bề dày đồ sộ của gần 600 trang sách khổ lớn. Cũng không phải một câu chuyện vụ án li kì có tới ba án mạng bi thảm xảy ra. Các chương sách sẽ kéo độc giả hướng về Istanbul của bốn trăm năm về trước, để lắng nghe lời thì thầm sâu thẳm của đô thành này, để thấu hiểu những mâu thuẫn trong quá khứ và hiện tại của Istanbul, cùng vẻ đẹp vĩnh hằng của nó.

Tùy theo hành trình khám phá của độc giả, có nhiều câu chuyện đan xen trong cuốn sách đa tầng ý nghĩa này. Nhưng ấn tượng nhất là Istanbul, với đủ góc độ từ kinh thành tráng lệ cho tới những con phố nhỏ tối tăm. Đô thành ấy chứa đựng một bề dày văn hóa mà tiêu biểu là những cuốn sách của các nhà tiểu họa đạo Hồi, những người nhìn cuộc sống từ trên đỉnh cao của Thượng Đế, dày công lặp lại hình thái nghệ thuật truyền thống, với họ "cái Đẹp của thế giới thuộc về Allah".

Một trong những chương sách gây sức hút nhất trong cuốn tiểu thuyết là chương 51. Trong đêm khuya thanh vắng, giữa một đêm mùa đông buốt giá, nhà tiểu họa già Osman đắm mình trong Quốc khố, lật giở những trang sách mình mơ ước suốt mấy chục năm qua. Một họa sĩ bậc thầy với những ngón tay già nua bị tê cóng vì lạnh đang hào hứng bước vào thế giới của những xúc cảm tinh tế và đẹp đẽ của hàng nghìn trang sách quý. Ông không hay biết rằng say mê của mình đang đánh thức cả một bề dày quá khứ nhỏm dậy, và trong khoảnh khắc vui sướng tột độ ấy, Osman đã lấy cây kim từng đâm chọc mắt một nhà tiểu họa bậc thầy để ấn vào mắt mình, với thái độ can đảm, bình tĩnh và kiên quyết. Các nhà tiểu họa Hồi giáo giờ cũng ẩn giấu trong mình khao khát được mù, sau nhiều năm cống hiến ...