Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Bài 5: Khí hậu Việt Nam

1.1.1. Tính chất nhiệt đới

- Tính chất nhiệt đới của khí hậu được thể hiện qua các yếu tố chính là: bức xạ mặt trời, nhiệt độ và số giờ nắng.

- Nước ta nhận được lượng bức xạ mặt trời lớn quanh năm, tổng lượng bức xạ lên tới 110 – 160 kcal/cm²/năm, cán cân bức xạ luôn dương và đạt trên 75 kcal/cm²/năm trên phạm vi cả nước.

- Số giờ nắng dao động từ 1 400 giờ năm đến 3 000 giờ năm.

- Nhiệt độ trung bình năm của cả nước đều trên 20°C và tăng dần từ bắc vào nam, trừ các vùng núi cao.

1.1.2. Tính chất ẩm

- Tính chất ẩm của khí hậu được thể hiện qua lượng mưa, cân bằng ẩm và độ ẩm không khí.

- Tổng lượng mưa năm tại Việt Nam phổ biến từ 1 500 mm đến 2 000 mm, với nhiều nơi có lượng mưa lên tới trên 3000 mm như Bắc Quang (Hà Giang), Nam Đông (Thừa Thiên Huế), Trà My (Quảng Nam), ...

- Cân bằng ẩm luôn dương.

- Độ ẩm không khí cao, thường trên 80%.

1.1.3. Tính chất gió mùa

- Vị trí địa lý của Việt Nam nằm trong khu vực hoạt động của Tín phong và gió mùa.

- Nước ta có hai mùa gió chính là gió mùa đông và gió mùa hạ.

- Gió mùa đông hoạt động từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, thổi theo hướng đông bắc, tạo ra mùa đông lạnh ở miền Bắc, và khi di chuyển xuống phía nam, bị suy yếu và thay thế bởi Tín phong bán cầu Bắc.

- Gió mùa hạ hoạt động từ tháng 5 đến tháng 10, thổi theo hướng tây nam, gây mưa cho đồng bằng Nam Bộ và Tây Nguyên, và khi kết hợp với dải hội tụ nhiệt đới, gây mưa cho cả miền Bắc và miền Nam. Ở Bắc Bộ, gió mùa Đông Nam thổi mạnh vào mùa hạ.

- Thời kì mùa hạ là thời điểm có nhiều bão và các thời tiết cực đoan khác như: tố, lốc,...

Hình 1. Bản đồ khí hậu Việt Nam

Khí hậu nước ta có sự phân hoá da dạng từ bắc vào nam, từ tây sang dông và phân hoá theo độ cao.

1.2.1. Sự phân hoá khí hậu từ bắc vào nam và từ tây sang đông

- Từ bắc vào nam, khí hậu nước ta được phân ra làm hai miền:

- Miền phía bắc có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, với nhiệt độ trung bình năm trên 20°C. Mùa đông lạnh và khô, mùa hạ nóng và mưa nhiều.

- Miền phía nam có khí hậu cận xích đạo gió mùa, với nhiệt độ trung bình năm trên 25°C. Mùa mưa và mùa khô tương phản sâu sắc.

- Khu vực ven biển miền Trung từ 11°B đến 18°B có mùa mưa lệch vào thu đông.

- Sự khác biệt về khí hậu giữa các vùng từ tây sang đông được tạo ra bởi địa hình và hoạt động của các khối khí thịnh hành, với vùng biển, thềm lục địa, vùng đồng bằng ven biển và vùng đồi núi.

1.2.2. Sự phân hoá khí hậu theo độ cao

- Các khu vực địa hình núi có khí hậu thay đổi theo độ cao tạo ra các đai khí hậu.

+ Đai nhiệt đới gió mùa có độ cao từ 0m đến 600-700m ở miền Bắc và 0m đến 900-1000m ở miền Nam, với khí hậu nhiệt đới ẩm.

+ Đai cận nhiệt đới gió mùa trên núi có độ cao từ ranh giới trên của đai nhiệt đới gió mùa đến khoảng 2,600m, với khí hậu mát mẻ và mưa nhiều.

+ Đai ôn đới gió mùa trên núi có độ cao từ 2,600m trở lên, với khí hậu ôn đới, nhiệt độ không vượt quá 15°C quanh năm, mùa đông lạnh và có thể có tuyết rơi.

1.3.1. Đối với sản xuất nông nghiệp

- Phát triển nền nông nghiệp nhiệt đới: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa thuận lợi cho sản xuất nông nghiệp quanh năm và trồng nhiều vụ một năm, tạo năng suất cao và sản phẩm có giá trị xuất khẩu.

- Tạo điều kiện để hình thành các vùng chuyên canh: Cơ cấu mùa vụ trong nông nghiệp khác nhau giữa các vùng, tạo điều kiện để hình thành các vùng chuyên canh với nhiều loại cây trồng, vật nuôi khác nhau.

- Sản phẩm nông nghiệp đa dạng: Cơ cấu sản phẩm nông nghiệp đa dạng do sự phân hoá khí hậu từ bắc vào nam, từ tây sang đông và theo độ cao địa hình.

- Sản xuất nông nghiệp bấp bênh, nhiều rủi ro: Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa cũng gây thiên tại, dịch bệnh,... gây thiệt hại lớn đối với sản xuất nông nghiệp.

Hình 2. Cây lúa gạo – cây trồng của nền nông nghiệp nhiệt đới

1.3.2. Đối với sự phát triển du lịch

- Hoạt động du lịch ở nước ta có thể diễn ra quanh năm, tùy theo khí hậu của từng địa phương trong từng mùa.

- Ở miền Bắc, hoạt động du lịch biển thường diễn ra vào mùa hạ, nhưng các vùng núi cao như Sa Pa và Mẫu Sơn trở thành những địa điểm du lịch hấp dẫn vào mùa đông.

- Ở miền Nam, nhiệt độ cao quanh năm cho phép tổ chức hoạt động du lịch biển trong tất cả các mùa, và các cao nguyên có khí hậu mát mẻ như Đà Lạt và Măng Đen cũng phát triển hoạt động du lịch.

- Sự phân mùa và các hiện tượng thời tiết bất thường của khí hậu nước ta có thể làm gián đoạn hoạt động du lịch ở nhiều địa phương trên cả nước.

Hình 3. Một góc thành phố Nha Trang (tỉnh Khánh Hoà)

Bài 1: Tính chất đa dạng của khí hậu nước ta thể hiện đặc điểm nào?

Hướng dẫn giải

- Tính chất đa dạng của khí hậu nước ta thể hiện ở việc: Khí hậu nước ta phân hóa mạnh mẽ theo không gian và theo thời gian, bởi vậy hình thành nên các miền và khu vực khí hậu khác nhau rõ rệt:

+ Miền Bắc: có mùa đông lạnh, tương đối ít mưa, nửa cuối mùa đông ẩm ướt; mùa hè nóng và mưa nhiều.

+ Miền Nam: có khí hậu cận xích đạo, nhiệt độ quanh năm cao, mùa mưa và mùa khô tương phản sâu sắc.

+ Khu vực Đông Trường Sơn: có mùa mưa lệch hẳn về mùa thu đông.

+ Khí hậu Biển Đông nước ta mang tính chất gió mùa nhiệt đới hải dương.

+ Ở những miền núi cao, khí hậu có sự phân hóa theo độ cao, điển hình nhất ở vùng núi Tây Bắc với 3 đai khí hậu: ôn đới núi cao, nhiệt đới, cận nhiệt.

Bài 2: Hằng năm, nước ta có lượng mưa trung bình là bao nhiêu?

Hướng dẫn giải

Tổng lượng mưa trung bình mỗi năm ở nước ta khá lớn, dao động từ 1500 - 2000 mm. Nguyên nhân nước ta có lượng mưa lớn do nước ta nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa. Tuy nhiên, lượng mưa phân bố không đều giữa các khu vực.

Học xong bài này các em cần biết:

- Trình bày được đặc điểm khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa của Việt Nam.

- Chứng minh được sự phân hoá đa dạng của khí hậu Việt Nam.

- Phân tích được ảnh hưởng của khí hậu đối với sản xuất nông nghiệp.

- Phân tích được vai trò của khí hậu đối với sự phát triển du lịch ở một số điểm du lịch nổi tiếng của nước ta.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 2 Bài 5 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Hằng năm, nước ta có lượng mưa trung bình khoảng

  • A. 1500 - 2000mm/năm.
  • B. 1200 - 1800mm/năm.
  • C. 1300 - 2000mm/năm.
  • D. 1400 - 2200mm/năm.

• Câu 2:

  Số giờ nắng nước ta nhận được mỗi năm là

  • A. 1300 - 4000 giờ trong năm.
  • B. 1400 - 3500 giờ trong năm.
  • C. 1400 - 3000 giờ trong năm.
  • D. 1300 - 3500 giờ trong năm.

• Câu 3:

  Tính chất ẩm của khí hậu nước ta thể hiện qua các yếu tố nào sau đây?

  • A. Nhiệt độ và số giờ nắng.
  • B. Lượng mưa và độ ẩm.
  • C. Độ ẩm và cán cân bức xạ.
  • D. Ánh sáng và lượng mưa.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 2 Bài 5 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 105 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục I.1 trang 106 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục I.2 trang 106 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi trang 108 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục II.1 trang 109 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục II.2 trang 109 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi trang 110 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi trang 111 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Luyện tập trang 111 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Vận dụng trang 111 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!