Nhà Mạc ra đời như thế nào? Nguyên nhân nào dẫn đến cuộc xung đột Nam - Bắc triều, Trịnh - Nguyễn? Cùng HOC247 tìm hiểu các vấn đề này qua nội dung của Bài 4: Xung đột Nam - Bắc triều và Trịnh - Nguyễn trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo. Mời các em cùng tham khảo!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Sự ra đời của Vương triều Mạc
- Nhà Lê trải qua một thời kỳ thịnh trị, nhưng suy thoái từ đầu thế kỉ XVI.
- Nhiều nơi dân chúng khởi nghĩa chống lại triều đình.
- Mạc Đăng Dung, võ quan trong triều, tiêu diệt đối lập, thâu tóm quyền hành.
- Năm 1527, phế truất vua Lê Cung Hoàng, lật đổ triều Lê sơ, lên ngôi vua.
- Triều Mạc được thành lập, đóng đô ở Thăng Long, gọi là Bắc triều.
Hình 1. Di tích thành nhà Mạc
1.2. Các cuộc xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn
a. Xung đột Nam – Bắc triều
- Nhiều cựu thần nhà Lê không chấp nhận vị trí chính thống của nhà Mạc nên Bắc triều chỉ quản lí khu vực Ninh Bình trở ra phía bắc.
- Năm 1533, võ quan Nguyễn Kim đưa Lê Duy Ninh lên làm vua nhân danh “phù Lê diệt Mạc” đối đầu với nhà Mạc => Nam triều.
- Nam - Bắc triều xung đột -> vùng Thanh - Nghệ trở thành chiến trường với hơn 40 trận đánh trong hơn nửa thế kỉ.
- Năm 1592, Nam triều chiếm Thăng Long, triều đình nhà Mạc phải chạy lên Cao Bằng.
- Năm 1677, triều Mạc chấm dứt.
Hình 2. Triều đình vua Lê
b. Trịnh – Nguyễn phân tranh
- Năm 1545, trong cuộc chiến Nam - Bắc triều, Nguyễn Kim bị đầu độc chết, vua Lê trao binh quyền cho con rể Trịnh Kiểm tiếp tục cuộc chiến chống lại nhà Mạc.
- Từ năm 1558, Nguyễn Hoàng trấn thủ Thuận Hoá, từ đó họ Nguyễn xây dựng thế lực, mở rộng đất đai về phương Nam.
- Năm 1613, Nguyễn Hoàng mất, con Nguyễn Phúc Nguyên lên thay, chấm dứt việc nộp thuế cho họ Trịnh. Xung đột Trịnh - Nguyễn bùng nổ vào năm 1627.
Hình 3. Phủ chúa Trịnh
1.3. Hệ quả xung đột Nam – Bắc triều và Trịnh – Nguyễn
- Hơn 100 năm xung đột tương tàn, nhân dân khốn khổ, đặc biệt ở vùng xảy ra chiến sự.
- Trịnh Tùng lập vương phủ bên cạnh triều đình vua Lê, thâu tóm toàn bộ quyền hành, vua Lê chỉ còn là con rối trong tay họ Trịnh.
- Xung đột Trịnh - Nguyễn kéo dài gần nửa thế kỉ dẫn đến chia cắt đất nước, sông Gianh trở thành ranh giới chia cắt đất nước vào năm 1672.
- Đàng Trong và Đàng Ngoài được cai trị bởi con cháu họ Nguyễn và họ Trịnh, nhân dân gọi là "chúa Nguyễn" và "vua Lê - chúa Trịnh".
- Lãnh thổ Đàng Trong được mở rộng, góp phần chấm dứt thời kì khủng hoảng, tạo điều kiện cho Đại Việt tiến đến thống nhất giai đoạn sau đó - thế kỉ XVIII - XIX.
Bài tập minh họa
Bài 1: Trình bày nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam - Bắc triều?
Hướng dẫn giải
- Nhà Mạc được thành lập nhưng một bộ phận quan lại trung thành với triều Lê ra sức chống lại nhằm khôi phục lại vương triều này.
- Năm 1533, ở vùng Thanh Hóa, nhiều cựu thần của nhà Lê (đứng đầu là Nguyễn Kim) đã đưa Lê Duy Ninh lên làm vua, đối đầu với nhà Mạc (sử gọi là Nam triều).
=> Năm 1533 xung đột Nam - Bắc triều xảy ra, kéo dài đến năm 1592 mới chấm dứt, chiến trường chính là vùng Thanh Hóa - Nghệ An.
Bài 2: Nêu nguyên nhân bùng nổ xung đột Trịnh - Nguyễn?
Hướng dẫn giải
- Năm 1545, Nguyễn Kim qua đời, vua Lê trao toàn bộ binh quyền cho Trịnh Kiểm.
- Năm 1558, Nguyễn Hoàng, được cử vào trấn thủ Thuận Hóa. Họ Nguyễn từng bước xây dựng thế lực và mở rộng dần đất đai về phương Nam.
- Năm 1613, Nguyễn Hoàng mất, con là Nguyễn Phúc Nguyên lên thay, đã tỏ rõ thái độ đối lập và chấm dứt việc nộp thuế cho họ Trịnh.
=> Xung đột Trịnh - Nguyễn bùng nổ vào năm 1627, kéo dài đến năm 1672 mới chấm dứt.
Luyện tập Bài 4 Lịch sử và Địa lí 8 CTST
Học xong bài này các em cần biết:
- Nêu được những nét chính về sự ra đời của Vương triều Mạc.
- Giải thích được nguyên nhân bùng nổ xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
- Nêu được hệ quả của xung đột Nam – Bắc triều, Trịnh – Nguyễn.
3.1. Trắc nghiệm Bài 4 Lịch sử và Địa lí 8 CTST
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo Chương 3 Bài 4 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Sản xuất trì trệ, hạn hán, mất mùa thường xuyên xảy ra.
- B. Ở nhiều nơi, dân chúng nổi dậy chống lại triều đình.
- C. Mạc Đăng Dung tiến hành khởi nghĩa lật đổ nhà Lê.
- D. Đất nước bất ổn, Mạc Đăng Dung thâu tóm quyền hành.
-
- A. Lê Chiêu Thống.
- B. Lê Anh Tông.
- C. Lê Cung Hoàng.
- D. Lê Hiển Tông.
-
- A. Hà Tĩnh trở ra phía bắc.
- B. Nghệ An trở ra phía bắc.
- C. Thanh Hóa trở ra phía bắc.
- D. Ninh Bình trở ra phía bắc.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 4 Lịch sử và Địa lí 8 CTST
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo Chương 3 Bài 4 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 26 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi trang 26 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi mục 2 trang 27 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Giải Câu hỏi mục 3 trang 27 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Luyện tập 1 trang 28 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Vận dụng 2 trang 28 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Chân trời sáng tạo - CTST
Hỏi đáp Bài 4 Lịch sử và Địa lí 8 CTST
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
