Địa lí 10 Kết nối tri thức Bài 28: Vai trò, đặc điểm, cơ cấu ngành công nghiệp, các nhân tố ảnh hưởng tới sự phát triển và phân bố công nghiệp

a) Vai trò

- Công nghiệp cung cấp tư liệu sản xuất cho toàn bộ nền kinh tế, qua đó góp phần thúc đẩy tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

- Công nghiệp cung cấp lượng hàng tiêu dùng phong phú, đa dạng nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và là nguồn hàng xuất khẩu quan trọng, sản xuất công nghiệp góp phần tạo việc làm, tăng thu nhập cho một bộ phận lớn dân cư.

- Công nghiệp góp phần khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, làm biến đổi không gian kinh tế và đóng vai trò hạt nhân phát triển vùng kinh tế.

b) Đặc điểm

- Khái niệm: Là một tập hợp các hoạt động sản xuất, thông qua các quá trình công nghệ để tạo ra sản phẩm.

- Sản xuất công nghiệp trải qua hai giai đoạn sau đây:

+ Giai đoạn 1: Tác động vào đối tượng lao động nguyên liệu.

+ Giai đoạn 2: Chế biến nguyên liệu tư liệu sản xuất và vật phẩm tiêu dùng.

Sơ đồ sản xuất công nghiệp

- Đặc điểm:

+ Gắn liền với việc sử dụng máy móc và áp dụng công nghệ.

+ Có mức độ tập trung hoá, chuyên môn hoá và hợp tác hoá rất cao.

+ Đòi hỏi tiêu thụ nguyên liệu đầu vào lớn nên lượng chất thải ra môi trường nhiều.

+ Có tính linh động cao về mặt phân bố theo không gian.

+ Nền công nghiệp hiện đại gắn liền với tự động hoá, ứng dụng công nghệ cao, đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển.

c) Cơ cấu

- Cơ cấu ngành công nghiệp gồm tổng thể các ngành, nhóm ngành tạo nên công nghiệp và mối quan hệ giữa chúng.

- Có nhiều cách phân loại các ngành công nghiệp, dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động, người ta chia sản xuất công nghiệp thành hai nhóm chính là công nghiệp khai thác và công nghiệp chế biến.

Cơ cấu ngành công nghiệp

a) Các nhân tố bên trong

- Vị trí địa lí: ảnh hưởng tới việc phân bố các cơ sở sản xuất cũng như mức độ thuận lợi trong tiếp cận các nhân tố bên ngoài (vốn, công nghệ, thị trường, ...).
- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên (khoáng sản, quỹ đất, nguồn nước,...): ảnh hưởng trực tiếp tới việc xác định cơ cấu và phân bố sản xuất công nghiệp.
- Điều kiện kinh tế - xã hội: là nhân tố mang tính chất quyết định: Dân cư và nguồn lao động giúp cho việc đảm bảo nguồn nhân lực và thị trường tiêu thụ.

b) Các nhân tố bên ngoài

Nhân tố bên ngoài gồm vốn đầu tư, nguồn nhân lực chất lượng cao, khoa học - công nghệ, thị trường từ bên ngoài lãnh thổ, ... sẽ tạo thành sức mạnh, điều kiện để phát triển và phân bố các ngành công nghiệp, đặc biệt ở giai đoạn phát triển ban đầu.

Bài tập 1: Công nghiệp có vai trò như thế nào đối với nền kinh tế? Công nghiệp có những đặc điểm gì nổi bật? Sự phát triển và phân bố công nghiệp chịu ảnh hưởng của những nhân tố nào?

Hướng dẫn giải:

* Vai trò:

- Công nghiệp cung cấp tư liệu sản xuất cho toàn bộ nền kinh tế, qua đó góp phần thúc đẩy tốc độ tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế.

- Công nghiệp cung cấp lượng hàng tiêu dùng phong phú, đa dạng nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống và là nguồn hàng xuất khẩu quan trọng. 

- Công nghiệp góp phần khai thác hiệu quả tài nguyên thiên nhiên, làm biến đổi không gian kinh tế và đóng vai trò hạt nhân phát triển vùng kinh tế.

* Đặc điểm:

- Gắn liền với việc sử dụng máy móc và áp dụng công nghệ.

- Có mức độ tập trung hoá, chuyên môn hoá và hợp tác hoá rất cao.

- Đòi hỏi tiêu thụ nguyên liệu đầu vào lớn nên lượng phát thải ra môi trường nhiều.

- Có tính linh động cao về mặt phân bố theo không gian.

- Nền công nghiệp hiện đại gắn liền với tự động hoá, ứng dụng công nghệ cao, đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển.

* Nhân tố ảnh hưởng:

- Vị trí địa lí ảnh hưởng tới việc phân bố các cơ sở sản xuất cũng như mức độ thuận lợi trong tiếp cận các nhân tố bên ngoài (vốn, công nghệ, thị trường,...).

- Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên (khoáng sản, quỹ đất, nguồn nước,...) ảnh hưởng trực tiếp tới việc xác định cơ cấu và phân bố sản xuất công nghiệp.

- Điều kiện kinh tế - xã hội là nhân tố mang tính chất quyết định.

Bài tập 2: Dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động người ta chia công nghiệp thành những dạng nào?

Hướng dẫn giải:

Dựa vào tính chất tác động đến đối tượng lao động người ta chia sản xuất công nghiệp thành hai nhóm chính là công nghiệp khai thác và công nghiệp chế biến.

Học xong bài này các em cần biết:

- Nêu được đặc điểm và vai trò của ngành công nghiệp

- Trình bày được các nhân tố ảnh hưởng đến sự phát triển của ngành công nghiệp

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Địa lí 10 Kết nối tri thức Chương 11 Bài 28 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Để khai thác tốt nhất các điều kiên tự nhiên, kinh tế xã – hội và mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất công nghiệp, nhân tố tiến bộ khoa học kĩ thuật đóng vai trò như thế nào?

  • A. Quan trọng nhất
  • B. Không cần thiết
  • C. Quan trọng
  • D. Tùy thuộc từng trường hợp

• Câu 2:

  Tại sao công nghiệp có vai trò chủ đạo trong nền kinh tế quốc dân?

  • A. Đây là ngành sản xuất bằng máy móc nên có một khối lượng sản phẩm lớn nhất
  • B. Có liên quan, tác động đến tất cả các ngành kinh tế khác vì cung cấp tư liệu sản xuất, xây dựng cơ sở vật chất-kĩ thuật cho các ngành khác
  • C. Là ngành có khả năng sản xuất ra nhiếu sản phẩm mới mà không có ngành nào làm được
  • D. Là ngành có khả năng mở rộng sản xuất, mở rộng thị trường, tạo ra nhiều việc làm mới tăng thu nhập

• Câu 3:

  Muốn khai thác tốt nhất các điều kiên tự nhiên, kinh tế xã – hội và mang lại hiệu quả kinh tế cao trong sản xuất công nghiệp, nhân tố đóng vai trò quan trọng hàng đầu là gì?

  • A. Thị trường
  • B. Tiến bộ khoa học kĩ thuật
  • C. Dân cư – lao động
  • D. Cở sở hạ tầng, vật chất kĩ thuật

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Địa lí 10 Kết nối tri thức Chương 11 Bài 28 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 79 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 1a trang 79 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 1b trang 79 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 1c trang 80 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Câu hỏi mục 2 trang 80 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Luyện tập trang 80 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Vận dụng trang 80 SGK Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 1 trang 69 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 2 trang 70 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 3 trang 71 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Giải bài tập 4 trang 71 SBT Địa lí 10 Kết nối tri thức - KNTT

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!