Quân Thanh xâm lược nước ta như thế nào? Quang Trung đại phá quân Thanh ra sao? Hãy cùng HOC247 tìm hiểu qua nội dung Bài 7: Phong trào Tây Sơn thế kỉ XVIII trong chương trình SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều. Mời các em cùng tham khảo!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Nguyên nhân bùng nổ
- Giữa thế kỉ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong ngày càng suy yếu.
- Tầng lớp quý tộc, quan lại chỉ quan tâm đến các thú vui chơi và hưởng thụ.
- Trương Phúc Loan thâu tóm hết quyền hành, làm nhiều điều bạo ngược và nhũng nhiễu nhân dân.
- Nhân dân Đàng Trong phải chịu chế độ thuế khoá nặng nề. Thiên tai, mất mùa và nạn đói thường xuyên xảy ra.
- Nạn đói kéo dài, trộm cướp cũng nổi lên khắp nơi.
=> Mùa xuân năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ và Nguyễn Lữ đến vùng Tây Sơn thượng đạo (nay thuộc An Khê, Gia Lai) lập căn cứ, tập hợp nhân dân dựng cờ khởi nghĩa.
1.2. Những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn
1.2.1. Lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê
- Phong trào Tây Sơn đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các tầng lớp nhân dân.
- Lực lượng và thanh thế nghĩa quân ngày càng lớn mạnh, lần lượt lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê.
Hình 1. Sơ đồ một số sự kiện tiêu biểu của phong trào Tây Sơn trong quá trình lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê
1.2.2. Đánh bại quân Xiêm và quân Thanh xâm lược
a. Đánh bại quân Xiêm xâm lược (1785)
- Sau khi chính quyền chúa Nguyễn bị lật đổ (1777), Nguyễn Ánh tập hợp lực lượng, chống lại quân Tây Sơn. Sau nhiều lần liên tiếp bị quân Tây Sơn đánh bại, Nguyễn Ánh sang Xiêm cầu viện.
- Cuối năm 1784, vua Xiêm sai tướng Chiêu Tăng và Chiêu Sương đem 5 vạn quân tiến vào Gia Định, với sự dẫn đường của Nguyễn Ánh.
- Nguyễn Nhạc cử Nguyễn Huệ đem binh thuyền vào đánh đuổi quân Xiêm.
- Ngày 19-1-1785, Nguyễn Huệ cho quân đánh nghi binh, nhử quân Xiêm vào trận địa mai phục, sau đó bất ngờ chặn đánh.
=> Quân Xiêm bị tiêu diệt gần hết, chỉ còn vài nghìn quân chạy thoát về nước.
Hình 2. Lược đồ trận Rạch Gầm – Xoài Mút
b. Đại phá quân Thanh xâm lược (1789)
- Giữa năm 1788, vua Lê Chiêu Thống cùng một số quan đại thần chạy lên phía bắc, rồi cho người sang cầu viện nhà Thanh.
- Vua Thanh là Càn Long cử Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân, chia làm bốn đạo tiến vào Đại Việt theo ba hướng chính: Tuyên Quang, Cao Bằng và Lạng Sơn.
- Cuối tháng 12-1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế (lấy niên hiệu là Quang Trung) rồi thần tốc tiến quân ra Bắc.
- Đêm 30 Tết Kỷ Dậu (1789), 5 đạo quân Tây Sơn cùng tiến ra Thăng Long.
- Sau 5 ngày (từ đêm 30 Tết đến trưa ngày mồng 5 Tết Kỷ Dậu), quân Tây Sơn đã đánh tan 29 vạn quân Thanh, trong đó thắng lợi tiêu biểu là trận Ngọc Hồi – Đống Đa.
=> Tướng nhà Thanh là Sầm Nghi Đống không kịp thoát thân đã thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị hoảng sợ, phải bỏ lại quân sĩ phía sau để tháo chạy về nước.
Hình 3. Lược đồ quân Tây Sơn đại phá quân Thanh trong trận Ngọc Hồi - Đống Đa
1.3. Nguyên nhân thắng lợi và ý nghĩa lịch sử của phong trào Tây Sơn
- Nguyên nhân thắng lợi:
+ Ý chí đấu tranh chống áp bức, bóc lột cùng truyền thống yêu nước chống ngoại xâm của dân tộc.
+ Tinh thần đoàn kết, đồng lòng của nghĩa quân và sự ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân.
+ Sự lãnh đạo, chỉ huy tài tình của bộ chỉ huy nghĩa quân, đặc biệt là vai trò của Nguyễn Huệ – Quang Trung.
- Ý nghĩa lịch sử:
+ Thể hiện và chứng minh sức mạnh to lớn của quần chúng nhân dân.
+ Xoá bỏ ranh giới sông Gianh (phân chia Đàng Trong, Đàng Ngoài), lật đổ chính quyền phong kiến Nguyễn – Trịnh – Lê.
+ Đặt cơ sở cho sự nghiệp thống nhất đất nước, bảo vệ vững chắc nền độc lập và toàn vẹn lãnh thổ của đất nước, đồng thời để lại nhiều bài học quý báu về nghệ thuật quân sự.
Hình 4. Tượng đài Quang Trung tại Khu di tích lịch sử Núi Bân (Huế)
Bài tập minh họa
Bài 1: Phong trào Tây Sơn bắt đầu vào năm bao nhiêu?
Hướng dẫn giải
Nguyễn Nhạc là người khởi xướng phong trào Tây Sơn, trong những giai đoạn đầu ông là thủ lĩnh của cuộc khởi nghĩa. Hai người anh em của ông là Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ cũng cùng tham gia và chuẩn bị các công việc cho khởi nghĩa bắt đầu từ năm 1771 tập hợp lực lượng và xây dựng căn cứ trên Tây Sơn thượng đạo.
Bài 2: Trình bày những thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn trong quá trình lật đổ chúa Nguyễn, chúa Trịnh và vua Lê?
Hướng dẫn giải
- Nhờ có chủ trương đúng đắn và đưa ra khẩu hiệu phù hợp, phong trào Tây Sơn đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của các tầng lớp nhân dân.
- Lực lượng và thanh thế nghĩa quân ngày càng lớn mạnh, trong những năm 1773 đến 1788, nghĩa quân Tây Sơn đã giành được nhiều chiến công vang dội, tiêu biểu như:
+ Năm 1773 - 1774, quân Tây Sơn chiếm phủ thành Quy Nhơn, từng bước kiểm soát từ Bình Thuận đến Quảng Nam.
+ Năm 1777, quân Tây Sơn lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
+ Năm 1786, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc lật đổ chúa Trịnh, sau đó giao lại chính quyền ở Đàng Ngoài cho vua Lê.
+ Năm 1787, Đàng Ngoài rối loạn, Nguyễn Huệ cử Vũ Văn Nhậm ra Bắc dẹp loạn, để ổn định tình hình.
+ Năm 1788, Nguyễn Huệ tiến quân ra Bắc, chính quyền vua Lê sụp đổ. Vua Lê Chiêu Thống sang cầu viện nhà Thanh.
Luyện tập Bài 7 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Học xong bài này các em cần biết:
- Trình bày được một số nét chính về nguyên nhân bùng nổ phong trào Tây Sơn.
- Mô tả được một số thắng lợi tiêu biểu của phong trào Tây Sơn.
- Nêu được ý nghĩa lịch sử, nguyên nhân thắng lợi và đánh giá được vai trò của Nguyễn Huệ – Quang Trung trong phong trào Tây Sơn.
3.1. Trắc nghiệm Bài 7 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 3 Bài 7 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. núi Chí Linh (Hải Dương).
- B. núi Tam Điệp (Ninh Bình).
- C. Tây Sơn hạ đạo (Tây Sơn, Bình Định).
- D. Tây Sơn thượng đạo (An Khê, Gia Lai).
-
Câu 2:
Năm 1777, nghĩa quân Tây Sơn giành được thắng lợi nào sau đây?
- A. Đánh tan hơn 5 vạn quân Xiêm xâm lược.
- B. Lật đổ chính quyền chúa Trịnh ở Đàng Ngoài.
- C. Đánh tan hơn 29 vạn quân Mãn Thanh xâm lược.
- D. Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong.
-
- A. 3 lần.
- B. 4 lần.
- C. 5 lần.
- D. 6 lần.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 7 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 3 Bài 7 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 30 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi mục I trang 31 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi mục II trang 31 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 33 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Giải Câu hỏi trang 34 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Luyện tập 1 trang 34 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Luyện tập 2 trang 34 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Vận dụng 3 trang 34 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD
Hỏi đáp Bài 7 Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
