Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Bài 13: Trung Quốc và Nhật Bản

1.1.1. Quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc

- Vào thế kỉ XIX, chế độ phong kiến Trung Quốc đang trong quá trình suy yếu, trở thành mục tiêu xâm lược của các nước đế quốc phương Tây.

Hình 1. Trung Quốc bị các nước xâu xé

- Cuộc Chiến tranh thuốc phiện do thực dân Anh tiến hành những năm 1840 – 1842, đã mở đầu quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc. 

- Triều đình Mãn Thanh buộc phải kí với Anh Hiệp ước Nam Kinh (8-1842) với các điều khoản nặng nề.

- Cuối thế kỉ XIX, các nước đế quốc tăng cường “xâu xé”, xâm lược Trung Quốc.

- Năm 1901, triều đình Mãn Thanh phải kí Điều ước Tân Sửu. Với điều ước này, Trung Quốc trở thành nước nửa phong kiến, nửa thuộc địa.

1.1.2. Cách mạng Tân Hợi

- Tháng 5-1911, chính quyền Mãn Thanh ra Sắc lệnh “Quốc hữu hoả đường sắt nhưng thực chất là trao quyền kinh doanh đường sắt cho các nước đế quốc, bán rẻ quyền lợi quốc gia => Châm ngòi cho sự bùng nổ của Cách mạng Tân Hợi (1911).

- Dưới sự lãnh đạo của Trung Quốc Đồng minh hội (do Tôn Trung Sơn đứng đầu), Cách mạng Tân Hợi có nhiệm vụ lật đổ triều đình Mãn Thanh, thiết lập chế độ cộng hoà.

Hình 2. Sơ đồ những sự kiện chính của Cách mạng Tân Hợi

- Kết quả:

+ Lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thiết lập nền cộng hoà.

+ Tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản ở Trung Quốc.

+ Ảnh hưởng lớn đến phong trào giải phóng dân tộc ở một số nước châu Á, trong đó có Việt Nam.

1.2.1. Cuộc Duy tân Minh Trị 

- Cuối thế kỉ XIX, các nước đế quốc phương Tây đẩy mạnh xâm lược thuộc địa. Nhật Bản cũng đứng trước nguy cơ bị xâm lược. 

- Tháng 1-1868 Nhật hoàng Minh Trị đã thực hiện một loạt cải cách tiến bộ nhằm đưa Nhật Bản thoát khỏi tình trạng phong kiến lạc hậu và giữ vững nền độc lập. Cuộc Duy tân Minh Trị được tiến hành trên nhiều lĩnh vực: Chính trị, Kinh tế, Xã hội, Giáo dục, Quân sự.

Hình 3. Nhật hoàng Minh Trị (1852-1912)

- Cuộc Duy tân Minh Trị đã thành công, giúp Nhật Bản bảo vệ được nền độc lập.

- Duy tân Minh Trị mang tính chất và ý nghĩa như một cuộc cách mạng tư sản.

- Thúc đẩy trào lưu duy tân, cải cách ở các nước trong khu vực.

1.2.2. Sự hình thành chủ nghĩa đế quốc ở Nhật Bản

- Đến cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, chủ nghĩa đế quốc ở Nhật Bản từng bước hình thành: xuất hiện của các công ty độc quyền và việc xâm lược thuộc địa, bành trướng lãnh thổ.

- Kinh tế tư bản chủ nghĩa phát triển nhanh chóng đã thúc đẩy các lĩnh vực công nghiệp, thương nghiệp, ngành đường sắt và hàng hải phát triển. 

- Sự tập trung sản xuất dẫn đến xuất hiện nhiều công ty độc quyền như Mít-xơi, Mít-su-bi-si, ... Các công ty này có khả năng chi phối, lũng đoạn cả kinh tế, chính trị ở Nhật Bản.

- Sự phát triển về kinh tế đã tạo sức mạnh về quân sự, chính trị để giới cầm quyền Nhật Bản thực thi chính sách xâm lược thuộc địa và bành trướng lãnh thổ. 

- Nhật Bản đã giành thắng lợi trong nhiều cuộc chiến tranh như chiến tranh Trung – Nhật(1894 – 1895), chiến tranh xâm lược Đài Loan (1895), chiến tranh Nga – Nhật (1904 – 1905),... 

- Tập đoàn tư bản Nhật Bản cũng tăng cường đầu tư ra nước ngoài, khai thác tài nguyên, nhân lực.

Bài 1: Tư tưởng Tam dân là tư tưởng như thế nào?

Hướng dẫn giải

Tư tưởng Tam dân là cương lĩnh chính trị được Tôn Dật Tiên đề xuất, nhằm mục đích biến đất nước Trung Hoa (khi đó Trung Hoa đang trong triều đại nhà Thanh) thành một quốc gia độc lập tự do, phồn vinh và hùng mạnh.

Bài 2: Thiên Hoàng Minh Trị tên thật là gì?

Hướng dẫn giải

Thiên Hoàng Minh Trị (03/11/1852 - 30/07/1912) là vị Thiên hoàng thứ 122 của Nhật Bản, có tên thật là Mutsuhito (Mút-sô-hi-tô).

Học xong bài này các em cần biết:

- Mô tả được quá trình các nước đế quốc xâm lược Trung Quốc; trình bày được sơ lược về Cách mạng Tân Hợi.

- Nêu được những nội dung chính và ý nghĩa lịch sử của cuộc Duy tân Minh Trị.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 6 Bài 13 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Theo Hiệp ước Nam Kinh (1842), triều đình Mãn Thanh phải nhượng cho nước Anh vùng đất nào dưới đây?

  • A. Ma Cao.
  • B. Sơn Đông.
  • C. Hồng Công.
  • D. Vân Nam.

• Câu 2:

  Đến cuối thế kỉ XIX, Đức đã chiếm được vùng đất nào của Trung Quốc?

  • A. Sơn Đông.
  • B. Đông Bắc.
  • C. Châu thổ sông Trường Giang.
  • D. Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây.

• Câu 3:

  Với Điều ước Tân Sửu (1901), Trung Quốc từ một nước phong kiến độc lập đã trở thành một nước

  • A. cộng hòa tư sản.
  • B. quân chủ lập hiến.
  • C. phong kiến, nửa thuộc địa.
  • D. thuộc địa, nửa phong kiến.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều Chương 6 Bài 13 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Mở đầu trang 56 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục I1 trang 57 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi mục I2 trang 57 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi trang 58 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Giải Câu hỏi trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Luyện tập 1 trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Vận dụng 2 trang 59 SGK Lịch sử và Địa lí 8 Cánh diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!