Hóa học 10 Cánh Diều Bài 8: Định luật tuần hoàn và ý nghĩa của BTH các nguyên tố hóa học

- Tính chất của các nguyên tố và đơn chất cũng như thành phần và tính chất của hợp chất tạo nên từ các nguyên tố đó biến đổi tuần hoàn theo chiều tăng của điện tích hạt nhân nguyên tử.

- Định luật tuần hoàn được coi là một trong những phát kiến quan trọng nhất trong hoá học. Mọi nhà hoá học đều sử dụng các quy luật tuần hoàn, dù có hay không có chủ ý trong khi nghiên cứu tinh chất cũng như phản ứng của tố hoá học.

+ Các tính chất của các đơn chất, cũng như thành phần và tính chất của các hợp chất lặp đi lặp lại một cách có hệ thống và có thể dự đoán được khi các nguyên được sắp xếp theo thứ tự tăng dần số hiệu nguyên tử vào các chu kì và nhóm. 

+ Định luật tuần hoàn đã dẫn đến sự phát triển và hoàn thiện của bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học ngày nay.

- Khi biết vị trí của một nguyên tố trong bảng tuần hoàn có thể đưa ra dự đoán về tính chất của đơn chất cũng như dự đoán hydroxide này có hợp chất của nó.

Ví dụ: Dựa vào vị trí của ba nguyên tố Cl, Br, I trong bảng tuần hoàn, có thể dự đoán tính phi kim của Cl là mạnh nhất và của I là yếu nhất. Từ tinh chất halogen mạnh đẩy halogen yếu hơn ra khỏi muối của nó, dự đoán được trường hợp phản ứng xảy ra hoặc không xảy ra.

• Cl₂ + 2NaBr → 2NaCl + Br₂
• I₂ + NaBr → Không phản ứng.

- Dự đoán này phù hợp với thực nghiệm. Trong thực tế, người ta điều chế Br₂ và I₂ bằng cách dùng Cl₂ đẩy chúng ra khỏi muối.

- Ví dụ này cho thấy, từ vị trí của nguyên tố trong bảng tuần hoàn dự đoán được tính chất của đơn chất và hợp chất nguyên tố đó.

Bài 1: Francium (Fr) là nguyên tố phóng xạ được phát hiện bởi Peray (Pơ - rây) năm 1939, nguyên tố này thuộc chu kì 7, nhóm IA. Hãy dự đoán tính chất hóa học cơ bản của francium (Đó là kim loại hay phi kim? Mức độ hoạt động hóa học của francium như thế nào?)

Hướng dẫn giải

Fr thuộc chu kì 7, đứng cuối nhóm IA. Vì vậy đây là một nguyên tố kim loại, mức độ hoạt động hóa học mạnh (có tính khử mạnh nhất).

Bài 2: Đối với nguyên tố M (Z = 119):

a) Từ cấu hình electron lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng 7s²7p⁶8s¹, cho biết vì sao lại cho rằng vị trí của M phải thuộc chu kì 8, nhóm IA.

b) Dựa vào đâu để dự đoán M là kim loại (rất) mạnh, hydroxide của nó có công thức MOH và tan tốt trong nước.

Hướng dẫn giải

a) Vị trí của nguyên tố M:

- Chu kì 8 do có 8 lớp electron

- Nhóm IA vì là nguyên tố họ s, có 1 e ở lớp electron lớp ngoài cùng 8s¹.

b) Dự đoán tính chất của M, công thức và tính chất hydroxide của M:

- M là kim loại (rất mạnh) do đứng đầu chu kì 8, thuộc nhóm IA.

- M có hóa trị I, nhóm OH hóa trị I ⟹ CTHH: MOH

- MOH tan tốt trong nước: M đứng đầu chu kì, nên theo chiều tăng dần điện tích hạt nhân tính base của hydroxide rất mạnh ⟹ MOH tan tốt trong nước.

Bài 3: Nguyên tố X có Z = 38, có cấu hình electron lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng là 4s²4p⁶5s².

a) Cho biết vị trí của X trong bảng tuần hoàn.

b) Hãy cho biết tính chất hóa học cơ bản của X là gì?

c) Viết công thức oxide và hydroxide cao nhất của X.

d) Viết phương trình phản ứng hóa học khi cho X tác dụng với Cl₂.

Hướng dẫn giải

a) X có cấu hình electron lớp ngoài cùng và sát ngoài cùng là: 4s²4p⁶5s².

⟹ Vị trí của X trong bảng tuần hoàn:

- Ô số 38.

- Chu kì 5 do có 5 lớp electron.

- Nhóm IIA do X là nguyên tố họ s, có 2e ở lớp electron ngoài cùng.

b) Tính chất hóa học cơ bản của X:

- X là nguyên tố kim loại vì có 2e ở lớp electron ngoài cùng.

- Kim loại X hoạt động hóa học mạnh.

c) X có hóa trị II

⟹ CTHH của oxide: XO ; CTHH của hydroxide: X(OH)₂

d) PTHH khi X tác dụng với Cl₂:

X + Cl₂ → XCl₂

Học xong bài học này, em có thể:

- Phát biểu được định luật tuần hoàn các nguyên tố hoá học.

- Trình bày được ý nghĩa của bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học: Mối liên hệ giữa vị trí trong bảng tuần hoàn các nguyên tố hoá học) với tính chất và ngược lại.

Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Hóa học 10 Cánh Diều Bài 8 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết. 

• Câu 1:

  Hai nguyên tử X, Y ở cùng 1 chu kì nhỏ và ở hai nhóm liên tiếp. Biết tổng số hạt p, n, e là 80. Tổng số khối là 53. Vậy X và Y có thể là

  • A. P và N  
  • B. Al và Si 
  • C. P và S  
  • D. S và Cl 

• Câu 2:

  Số điện tích hạt nhân của các nguyên tử là : X ( Z= 9), Y (Z=17), A (Z=15), B (Z =16). Nhận xét nào sau đây là đúng ?

  • A. Cả 4 nguyên tố trên thuộc cùng 1 chu kì     
  • B. Cả 4 nguyên tố trên cùng thuộc nhóm A
  • C. A, X thuộc cùng nhóm VIIA     
  • D. X, Y thuộc cùng nhóm VIA

• Câu 3:

  Nguyên tố R tạo được ion R⁺ , cation này có cấu hình e lớp ngoài cùng là 3p⁶ . Vị trí của R trong bảng hệ thống tuần hoàn là: 

  • A. ô 19 chu kỳ 4 nhóm IA.   
  • B. ô 18 chu kỳ 3 nhóm VIIIA.
  • C. ô 19 chu kỳ 3 nhóm IA.  
  • D. ô 18 chu kỳ 4 nhóm VIIIA

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Hóa học 10 Cánh Diều Bài 8 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Luyện tập 1 trang 47 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Luyện tập 2 trang 47 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 1 trang 48 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 2 trang 48 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 3 trang 48 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 4 trang 48 SGK Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.1 trang 23 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.2 trang 23 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.3 trang 23 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.4 trang 23 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.5 trang 24 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.6 trang 24 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.7 trang 24 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.8 trang 24 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.9 trang 24 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Giải bài 8.10 trang 25 SBT Hóa học 10 Cánh Diều - CD

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Hóa học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!