Ở nước ta, các chủ thể kinh tế tự do mua, bán, trao đổi hàng hoá, dịch vụ dựa trên những quy tắc chung trong các mối quan hệ cạnh tranh, cung - cầu, giá cả. Đó chính là cơ chế thị trường. Bài học Bài 4: Cơ chế thị trường thuộc bộ sách Chân Trời Sáng Tạo được HOC247 biên soạn dưới đây sẽ giúp các em dễ dàng nắm được khái niệm và ưu, nhược điểm của cơ chế thị trường. Từ đó biết tôn trọng tác động khách quan của cơ chế thị trường. Chúc các em có nhiều kiến thức bổ ích!
Tóm tắt lý thuyết
|
Cơ chế thị trường tự phát sinh, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế thị trường. Ở đâu có sản xuất và trao đổi hàng hoá, ở đó có cơ chế thị trường hoạt động. Cơ chế thị trường có ưu điểm nhưng cũng tiềm ẩn những nhược điểm nội tại của nó. |
|---|
Câu hỏi: Chia sẻ hiểu biết của em về nội dung các câu dưới đây:
- Chớ bán gà ngày gió, chớ bán chó ngày mưa.
- Trăm người bán, vạn người mua.
Trả lời:
Chớ bán gà ngày gió, chớ bán chó ngày mưa
=> Giải thích: bán gà, bán chó vào những ngày đó không được giá vì mưa rét nên lông của chúng xù lên trông xấu mã.
Trăm người bán, vạn người mua
=> Giải thích: Người bán đông thì kẻ mua cũng nhiều. Sự sòng phẳng trong trao đổi, mua bán trên thị trường.
1.1. Khái niệm cơ chế thị trường
Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp trang 23, SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo và trả lời các câu hỏi sau:
- Xác định các mối quan hệ tác động qua lại giữa các chủ thể kinh tế trong trường hợp trên.
- Nêu các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế.
- Cho biết, sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế sẽ làm thay đổi yếu tố nào của thị trường.
- Em hiểu thế nào là cơ chế thị trường?
Trả lời:
- Các mối quan hệ tác động giữa các chủ thể kinh tế:
+ Quan hệ cung cầu, giá cả
+ Quan hệ hàng hóa – tiền tệ
- Các yếu tố ảnh hưởng đến sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế
+ Giá thành nguyên vật liệu cho sản xuất
+ Giá thành hàng hóa
- Sự lựa chọn của các chủ thể kinh tế sẽ làm ảnh hưởng đến yếu tố giá cả và số lượng hàng hóa của thị trường.
- Cơ chế thị trường là hệ thống các quan hệ mang tính tự điều chỉnh tuân theo yêu cầu của các quy luật kinh tế như quy luật cạnh tranh, cung – cầu, giá cả,… chi phối hoạt động của các chủ thể kinh tế.
1.2. Ưu điểm của cơ chế thị trường
Câu 1: Em hãy đọc trường hợp 1 trang 24, SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo và trả lời các câu hỏi sau:
- Xác định những tác động từ cơ chế thị trường đến Doanh nghiệp T.
- Nếu các biện pháp mà Doanh nghiệp T đã thực hiện dưới sự tác động của cơ chế thị trường. Các biện pháp đó mang lại những hiệu quả gì cho Doanh nghiệp T?
Trả lời:
- Những tác động từ cơ chế thị trường đến doanh nghiệp T:
+ Sự cạnh tranh của các doanh nghiệp trong và ngoài nước vào các sản phẩm trứng gia cầm kích thích phát triển sản xuất của doanh nghiệp T.
+ Cơ chế thị trường kích thích sự đổi mới, đầu tư công nghệ sản xuất, đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà của doanh nghiệp T.
+ Thực hiện phân phối các sản phẩm ra thị trường trong nước và các quốc gia vùng lãnh thổ khác.
- Các biện pháp:
+ Đổi mới, đầu tư công nghệ sản xuất nhằm nâng cao chát lượng sản phẩm.
+ Đầu tư dây chuyền kĩ thuật xử lí trứng gà bằng ozon và tia cực tím trước khi đóng hộp.
+ Kí kết nhiều đơn hàng cho thị trường trong nước và quốc tế.
- Các biện pháp đó làm cho doanh thu của Doanh nghiệp T không ngừng tăng lên và khẳng định được vị thế của mình trên thị trường.
Câu 2: Em hãy đọc trường hợp 2 trang 24, SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo và trả lời các câu hỏi sau:
- Cho biết điều gì đã giúp cho công ty bánh kẹo C ngày càng phát triển. Chia sẻ hiểu biết của em về ưu điểm của cơ chế thị trường.
Trả lời:
- Áp lực cạnh tranh trên thị trường đã giúp cho công ty bánh kẹo C ngày càng phát triển.
- Hiểu biết về ưu điểm của cơ chế thị trường:
+ Cơ chế thị trường kích thích hoạt động của các chủ thể kinh tế và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động tự do của họ.
+ Sự tác động của cơ chế thị trường sẽ đưa đến sự thích ứng tự phát giữa khối lượng và cơ cấu của sản xuất với khối lượng và cơ cấu nhu cầu của xã hội. Nhờ đó con người mới có thể thỏa mãn tốt hơn nhiều loại sản phẩm, đa dạng về chủng loại cũng như cơ cấu sản phẩm.
+ Cơ chế thị trường kích thích đổi mới kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, cạnh tranh càng cao đòi hỏi giảm chi phí cá biệt càng lớn bằng cách áp dụng các phương pháp đổi mới, kỹ thuật và công nghệ sản xuất, đổi mới sản phẩm, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lý kinh doanh, nâng cao hiệu quả kinh tế.
+ Cơ chế thị trường thực hiện phân phối các nguồn lực kinh tế một cách tối ưu. Các nguồn lực sản xuất tự điều tiết và di chuyển đến nơi nào được sử dụng với hiệu quả cao nhất, tuân theo các nguyên tắc của thị trường.
+ Sự điều tiết của cơ chế thị trường mềm dẻo có khả năng thích nghi cao trước sự biến đổi các điều kiện kinh tế – xã hội, làm thích ứng giữa sản xuất xã hội với nhu cầu xã hội.
1.3. Nhược điểm của cơ chế thị trường
Câu hỏi: Em hãy đọc các trường hợp trang 25, SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo và trả lời các câu hỏi sau:
- Nêu nhược điểm của cơ chế thị trường trong các trường hợp trên.
- Kể tên các nhược điểm khác của cơ chế thị trường mà em biết.
Trả lời:
- Nhược điểm của cơ chế thị trường trong các trường hợp:
+ Trường hợp 1: Gây suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường
+ Trường hợp 2: Hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh
- Các nhược điểm khác của cơ chế thị trường mà em biết
+ Nguy cơ khủng hoảng, lạm phát
+ Sự phân hóa giàu nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh.
|
- Cơ chế thị trường là hệ thống các quan hệ mang tính tự điều chỉnh tuân theo yêu cầu của các quy luật kinh tế như quy luật cạnh tranh, cung - cầu, giá cả,... chi phối hoạt động của các chủ thể kinh tế. - Ưu điểm của cơ chế thị trường: + Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế; + Thúc đẩy các doanh nghiệp cải tiến, phát minh và ứng dụng thành tựu của khoa học - công nghệ, đổi mới tổ chức sản xuất và quản lý kinh doanh; + Phát huy và phân phối các nguồn lực kinh tế một cách tối ưu + Phát huy tối đa tiềm năng của mọi chủ thể, vùng miền, thúc đẩy liên kết kinh tế trong nước và hội nhập quốc tế. - Nhược điểm của cơ chế thị trường: + Có thể dẫn tới suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường và các hiện tượng cạnh tranh không lành mạnh. + Sự vận động của cơ chế thị trường cũng tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng, có thể dẫn đến lạm phát. + Sự phân hoá giàu - nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh. |
|---|
Bài tập minh họa
Bài tập: Em hãy xem một bản tin về sự biến động thị trường hàng hoá nào đó và cho biết tình hình sản xuất, nhu cầu tiêu dùng, giá cả thị trường của hàng hoá được thể hiện như thế nào trong bản tin?
Hướng dẫn giải:
- Đọc một bản tin về sự biến động thị trường
- Chỉ ra tình hình sản xuất, nhu cầu tiêu dùng, giá cả thị trường của hàng hoá đó
Lời giải chi tiết:
Bản tin về giá xăng dầu
Chỉ trong vòng 1 tháng, giá xăng dầu ở Việt Nam đã tăng 3 lần liên tiếp. Chuyên gia kinh tế TS. Nguyễn Bích Lâm, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê nhận định, khi giá xăng dầu liên tục tăng cao sẽ làm giảm hiệu quả và có thể vô hiệu hoá chính sách tài khóa cắt giảm 2% thuế VAT đang triển khai nhằm kích cầu tiêu dùng, kích thích tăng trưởng và giảm áp lực lạm phát, dẫn tới không đạt được mục tiêu tăng trưởng, thất thu ngân sách nhưng lạm phát vẫn gia tăng.
Mặc dù, giá dầu thô đã tăng trên 60% trong hơn một năm qua, đạt mức 94 USD/thùng, nhưng các nhà khai thác đã không tăng sản lượng. Một yếu tố quan trọng đẩy giá dầu leo thang là việc Liên minh giữa Tổ chức các nước xuất khẩu dầu lửa và đồng minh (OPEC+) tuyên bố giữ nguyên kế hoạch tăng sản lượng nhằm hưởng lợi từ mức giá cao, thay vì tăng sản lượng cao hơn như kêu gọi của các nước tiêu thụ dầu lớn như Mỹ và Ấn Độ.
Bên cạnh đó, thế giới đang hứng chịu cuộc khủng hoảng năng lượng và đối mặt với mùa đông 2021-2022 khắc nghiệt, lạnh sớm nên các nước đang tăng cường dự trữ xăng dầu càng làm giá dầu gia tăng.
- Dựa vào bản tin trên, chúng ta có thể thấy:
+ Tình hình sản xuất: tăng sản lượng nhằm hưởng lợi từ mức giá cao, thay vì tăng sản lượng cao hơn như kêu gọi của các nước tiêu thụ dầu lớn như Mỹ và Ấn Độ.
+ Nhu cầu tiêu dùng: cao, giá cả cũng leo thang.
+ Giá cả thị trường: Chỉ trong vòng 1 tháng, giá xăng dầu ở Việt Nam đã tăng 3 lần liên tiếp.
3. Luyện tập và củng cố
Qua bài học Bài 4: Cơ chế thị trường, các em cần:
- Nêu được khái niệm cơ chế thị trường.
- Nêu được ưu điểm và nhược điểm của cơ chế thị trường.
- Tôn trọng tác động khách quan của cơ chế thị trường.
3.1. Trắc nghiệm Bài 4: Cơ chế thị trường - Giáo dục KT và PL
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Bài 4 cực hay với 10 câu hỏi có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Giá cả.
- B. Cạnh tranh.
- C. Cung - cầu.
- D. Cả A, B, C đều đúng.
-
- A. Kích thích hoạt động và tạo động lực sáng tạo cho các chủ thể kinh tế.
- B. Phát huy tối đa tiềm năng của mọi chủ thể, vùng miền.
- C. Phát huy và phân phối các nguồn lực kinh tế tối ưu.
- D. Cả A, B, C đều đúng.
-
- A. Có thể dẫn tới suy thoái tài nguyên, ô nhiễm môi trường.
- B. Tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng, có thể dẫn đến lạm phát.
- C. Phân hoá giàu - nghèo giữa những người sản xuất, kinh doanh.
- D. Cả A, B, C đều đúng.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Bài 4 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Luyện tập 1 trang 25 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo
Luyện tập 2 trang 26 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo
Luyện tập 3 trang 26 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo
Vận dụng 1 trang 26 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo
Vận dụng 2 trang 26 SGK Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo
Giải bài tập Củng cố 1 trang 24 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 2 trang 24 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 3 trang 24 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 4 trang 25 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 5 trang 25 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 6 trang 25 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 7 trang 25 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 8 trang 26 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 9 trang 26 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Củng cố 10 trang 26 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Luyện tập 1 trang 26 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Luyện tập 2 trang 27 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Luyện tập 3 trang 28 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Luyện tập 4 trang 28 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Luyện tập 5 trang 29 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
Giải bài tập Vận dụng trang 29 SBT Giáo dục kinh tế và pháp luật 10 Chân Trời Sáng Tạo - CTST
4. Hỏi đáp Bài 4: Cơ chế thị trường - Giáo dục KT và PL
Trong quá trình học bài và thực hành bài tập, có điểm nào còn thắc mắc các em có thể đặt câu hỏi trong mục Hỏi đáp để được sự hỗ trợ từ cộng đồng HỌC247.
