Phân tích hình tượng cái bao trong truyện ngắn Người trong bao

a. Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Sê-khốp (những nét chính về cuộc đời, các sáng tác chính, đặc điểm sáng tác,...).

- Giới thiệu khái quát về truyện ngắn "Người trong bao" (hoàn cảnh ra đời, khái quát giá trị nội dung và giá trị nghệ thuật của tác phẩm,...).

- Nêu vấn đề nghị luận: Hình tượng cái bao trong truyện ngắn "Người trong bao".

b. Thân bài:

* Cái bao là một hình tượng mang ý nghĩa tả thực - là một vật dụng được Bê-li-cốp dùng để đựng các vật dụng của mình.

* Cái bao còn là hình ảnh mang ý nghĩa biểu tượng:

- Chiếc bao là hình ảnh tượng trưng cho lối sống thu mình, hèn nhát và luôn sống trong nỗi sợ hãi của Bê-li-cốp:

+ Chân dung của Bê-li-cốp luôn được giấu kín sau nhiều lớp bao: Cái mặt được giấu sau một chiếc cổ áo bành tô lúc nào cũng được bẻ đứng lên, mắt đeo kính râm, tai nhét bông, chân đi giày cao su,...

+ Nơi ở: Căn phòng chật như cái hộp và những ô cửa thì lúc nào cũng kín mít.

+ Suy nghĩ của Bê-li-cốp cũng được giấu trong bao.

+ Bê-li-cốp với lối sống, lối suy nghĩ trong bao của mình là một điển hình cho một bộ phận người tri thức Nga.

- Hình tượng chiếc bao trong tác phẩm còn là hình ảnh tượng trưng cho chế độ Nga hoàng chuyên chế bảo thủ, trì trệ đã bóp nghẹt cuộc sống của con người.

c. Kết bài:

- Khái quát về hình tượng cái bao trong truyện ngắn "Người trong bao" và nêu cảm nghĩ, bài học cho bản thân từ hình tượng ấy.

Đề bài: Em hãy viết một bài văn ngắn phân tích hình tượng cái bao trong truyện Người trong bao.

Gợi ý làm bài:

Để truyền tải được những quan niệm, những tư tưởng đặc biệt cho tác phẩm văn học của mình đòi hỏi nhà văn phải tạo ra được những nét riêng biệt, cá tính cho phong cách của mình. Phương tiện quan trọng và sinh động nhất để nhà văn giao tiếp với người đọc chính là những hình tượng nghệ thuật. Trong lịch sử văn học thế giới, đã từng xuất hiện rất nhiều những hình tượng nghệ thuật mang tính điển hình, mang sức sống và sức cuốn hút đầy mạnh mẽ với độc giả. Hình tượng chiếc bao trong truyện ngắn “Người trong bao” của đại thi hào Nga Sê-khốp là trường hợp như vậy. “Chiếc bao” đã trở thành hình tượng kinh điển của nền văn học thế giới, nó vượt qua ý nghĩa thẩm mĩ thông thường mà đã trở thành biểu tượng cho một lối sống, một kiểu người.

Hình tượng nghệ thuật là sản phẩm sáng tạo của người nghệ sĩ. Trong  văn học, hình tượng nghệ thuật được tạo nên từ ngôn từ, tạo dựng lên trong tâm trí người đọc một hình tượng đặc sắc, mang đến những ấn tượng mạnh mẽ. Đó có thể là hình tượng con người mang tính điển hình như: Chí Phèo, Huấn Cao, lão Đôn-ki-hô-tê….đó cũng có thể là những hình tượng về tinh thần: tiếng đàn của Lorca…, là những hình tượng vật chất hữu hình nhưng lại ngầm truyền tải những tư tưởng vô hình nhưng có ý nghĩa sâu xa như: chiếc bánh bao tẩm máu trong “Thuốc” hay hình tượng chiếc bao trong truyện ngắn “Người trong bao” của Sê-khốp.

Chiếc bao là hình ảnh xuyên suốt truyện ngắn Người trong bao, nó không chỉ là hình ảnh tả thực về thứ vật dụng mà Bê-li-cốp yêu thích và thường xuyên mang theo bên người mà còn là phương tiện nghệ thuật để Sê-khốp truyền tải nhiều bài học nhân sinh sâu sắc hơn thế.

Trước hết, chiếc bao xuất hiện với tư cách là hình ảnh thực, đó là thứ vật dụng mà Bê-li-cốp sử dụng để đựng các loại đồ dùng: chiếc đồng hồ, con dao, chiếc ô…Cuộc sống sinh hoạt của Bê-li-cốp luôn gắn liền với chiếc bao, hắn ta mang theo đến bất cứ đâu, bất cứ khi nào. Chiếc bao cũng là nơi Bê-li-cốp che đậy nỗi sợ hãi cuộc sống của mình, không chỉ cất giữ những đồ dùng trong chiếc bao mà ngay cả khuôn mặt Bê-li-cốp cũng luôn được giấu kín sau chiếc áo bành tô cao cổ, căn phòng của hắn cũng ngột ngạt, bí bách như một chiếc bao.

Từ hình ảnh tả thực về thứ vật dụng yêu thích của Bê-li-cốp, nhà văn Sê-khốp đã xây dựng lên một hình tượng đặc sắc. Chiếc bao đã không chỉ giới hạn trong hình ảnh tả thực mà đã trở thành hình tượng kinh điển cho một lối sống tiêu cực – lối sống thu mình trong vỏ ốc, sợ hãi cuộc sống; cho một kiểu người thụ động, e dè trước những tác động của cuộc sống mà trở nên nhu nhược, yếu đuối, đáng khinh.

Sở dĩ Bê-li-cốp luôn mang theo những chiếc bao bởi hắn có nỗi sợ khủng khiếp với cuộc sống, chiếc bao là nơi hắn che đậy nôi sợ của bản thân, là nơi hắn có thể ẩn nấp khỏi cuộc sống xung quanh, không chỉ đồ dùng mà ngay cả bản thân hắn cũng cho vào chiếc bao ấy. Thông qua hình tượng chiếc bao, nhà văn Sê-khốp đã lên án mạnh mẽ đối với chế độ Nga hoàng, đồng thời thể hiện tấm lòng nhân đạo của mình đối với những con người phải sống trong bầu không khí ngột ngạt, tù túng ấy.

Chiếc bao không chỉ biểu tượng cho nỗi sợ cuộc sống mà còn là biểu tượng của chế độ sa hoàng chuyên chế, bảo thủ nặng nề đã bọt nghẹt con người ta, khiến cho cuộc sống vốn đầy hi vọng trở nên nặng nề, tràn ngập những nỗi sợ hãi và lo lắng. Cũng chính chiếc bao vô hình ấy đã giết chết Bê-li-cốp một cách lặng lẽ mà tàn độc, khi còn sống mọi thứ đều có thể khiến hắn sợ hãi mà sống một cách giáo điều, cứng nhắc, ngay cả khi chết đi thứ mà hắn khao khát, thứ khiến hắn cảm thấy hạnh phúc lại là chiếc quan tài.

Hình tượng chiếc bao không chỉ biểu tượng cho chế độ Nga hoàng chuyên chế ngột ngạt, u ám mà còn là lối sống tiêu cực tồn tại ở một bộ phận trí thức Nga đương thời. Tuy nhiên, đặt hình tượng chiếc bao trong bối cảnh hiện đại thì có thể thấy lối sống Bê-li-cốp vẫn còn tồn tại trong mỗi con người. Để sống vui vẻ, hạnh phúc đòi hỏi chúng ta phải phá bỏ những chiếc bao, vượt qua những nỗi sợ hãi để hướng đến sự tự do, thoải mái.

Sê-khốp là nhà văn nổi tiếng người Nga với hàng trăm tác phẩm truyện ngắn độc đáo, hấp dẫn đặt ra nhiều vấn đề có ý nghĩa xã hội và nhân bản sâu xa. Và có thể nói, truyện ngắn "Người trong bao" sáng tác năm 1898 là một trong số những tác phẩm xuất sắc nhất của ông. Truyện ngắn "Người trong bao" đã xây dựng được hình tượng nhân vật độc đáo, chi tiết nghệ thuật đặc sắc và hình tượng cái bao là một chi tiết nghệ thuật, một hình tượng như thế.

Như chúng ta đã biết, cái bao là một vật dụng gần gũi, phổ biến trong đời sống của con người, được dùng để đựng, gói đồ vật, hàng hóa và trong truyện ngắn "Người trong bao", hình tượng cái bao trước hơn hết là một vật dụng mang ý nghĩa như thế. Cái bao được nhân vật Bê-li-cốp đựng những đồ vật cần thiết trong cuộc sống của mình "ô hắn để trong bao, chiếc đồng hồ quả quýt cũng để trong bao bằng da hươu" và đến cả chiếc dao dùng để gọt bút chì cũng được Bê-li-cốp để ở trong bao. Như vậy, trong tác phẩm, trước hơn hết là hình ảnh mang ý nghĩa tả thực.

Nhưng không dừng lại ở đó, trong truyện ngắn "Người trong bao", hình ảnh chiếc bao còn là hình ảnh xuyên suốt và mang ý nghĩa tượng trưng. Trước hết, chiếc bao là hình ảnh tượng trưng cho lối sống thu mình, hèn nhát và luôn sống trong nỗi sợ hãi của Bê-li-cốp. Không chỉ dùng bao để cất, đựng những đồ vật của mình như chiếc ô, dao gọt bút chì, chiếc đồng hồ mà ngay cả đến bản thân của Bê-li-cốp cũng được giấu kĩ trong một "cái bao". Đọc những câu văn tác giả Sê-khốp miêu tả nhân vật Bê-li-cốp chúng ta sẽ dễ dàng nhận ra dường như nhân vật đang giấu mình trong một chiếc bao kín mít từ đầu cho tới chân - cái mặt được giấu sau một chiếc cổ áo bành tô lúc nào cũng được bẻ đứng lên, mắt đeo kính râm, tai nhét bông, chân đi giày cao su và tay lúc nào cũng cầm ô. Không chỉ qua chân dung của nhân vật, nơi ở của Bê-li-cốp cũng ở trong bao bởi đó là một căn phòng chật như cái hộp và những ô cửa thì lúc nào cũng kín mít. Và như vậy, qua những chi tiết trên có thể thấy nhân vật Bê-li-cốp được bao bọc bởi rất nhiều lớp bao, từ chiếc áo chần bông, cái kính râm, đôi giày cho đến căn phòng nơi hắn sống. Thêm vào đó, ngay cả ý nghĩ của mình, Bê-li-cốp cũng cho nó vào trong bao. "Đối với hắn, chỉ có những chỉ thị, thông tư, những bài báo cấm đoán điều này, điều nọ mới là cái rõ ràng". Cái bao ấy là do chính nhân vật tự tạo ra cho mình ấy chính là một lớp vỏ để che giấu những nỗi sợ hãi, hèn nhát của hắn, để bảo vệ hắn trước những âu lo, khó chịu của cuộc sống bên ngoài, để hắn có thể sống, có thể sống đắm chìm trong quá khứ với những lạc hậu và bảo thủ. Có thể nói, Bê-li-cốp với lối sống, lối suy nghĩ trong bao của mình là một điển hình cho một bộ phận người tri thức Nga. Đó chính là lối sống hèn nhát, bảo thủ, luôn sống thu mình trong nỗi sợ hãi, lo âu và chính điều đó khiến cho cuộc sống của họ ngày càng trở nên tù túng, ngột ngạt. Không chỉ dừng lại ở đó, hình tượng chiếc bao trong tác phẩm còn là hình ảnh tượng trưng cho chế độ Nga hoàng chuyên chế bảo thủ, trì trệ đã bóp nghẹt cuộc sống của con người, khiến cho cuộc sống của họ ngày càng trở nên ngột ngạt, tù túng hơn.

Tóm lại, hình tượng cái bao trong truyện ngắn "Người trong bao" là một sáng tạo nghệ thuật độc đáo của Sê-khốp. Đồng thời, qua hình tượng cái bao, tác giả đã phê phán những con người có lối sống trì trệ, bảo thủ, hèn nhát, luôn sống trong nỗi sợ hãi và tự tạo ra một chiếc vỏ bọc cho chính mình.

-----Mod Ngữ văn biên soạn và tổng hợp-----