Thơ Nguyễn Khuyến chẳng có mấy bài vui bởi tâm trạng ông mang nặng nỗi buồn trước tình cảnh đất nước đau thương, trước thói đời éo le, bạc bẽo; nhất là từ khi cáo quan về sống ẩn dật ở quê nhà. Tuy vậy, nội dung bài giảng Bạn đến chơi nhà thuộc sách Chân trời sáng tạo do HỌC247 biên soạn và tổng hợp dưới đây sẽ giúp các em cảm nhận được nốt vui bất chợt làm bừng sáng cái thông minh, dí dỏm vốn có trong tính cách cụ Tam Nguyên khi một người bạn đến chơi nhà. Mời các em cùng tham khảo
Tóm tắt bài
1.1. Tìm hiểu chung
1.1.1. Tác giả
- Nguyễn Khuyến (1835 – 1909).
- Quê quán: Bình Lục – Hà Nam.
- Là người thông minh, học giỏi, đỗ đầu ba kỳ thi” Hương, Hội, Đình. → Tam Nguyên Yên Đổ.
=> Nguyễn Khuyến là nhà thơ lớn của dân tộc.
Nhà thơ Nguyễn Khuyến (1835 – 1909)
1.1.2. Tác phẩm
a. Thể loại:
Tác phẩm Bạn đến chơi nhà thuộc thể loại Thơ trào phúng - Thất ngôn bát cú Đường luật.
b. Xuất xứ và hoàn cảnh sáng tác:
Bài thơ được sáng tác trong thời gian Nguyễn Khuyến cáo quan về ở ẩn ở Yên Đổ.
c. Bố cục văn bản:
- Phần 1 (6 câu đầu): Giới thiệu tình huống bạn đến chơi.
- Phần 2 (6 câu tiếp): Hoàn cảnh gia đình khi bạn đến chơi.
- Phần 3 (Câu cuối): Khẳng định tình bạn chân thành.
1.2. Đọc hiểu văn bản
1.2.1. Đặc trưng của thể loại thơ trào phúng trong bài thơ
- Bố cục, mạch cảm xúc:
+ Câu thơ đầu: Giới thiệu tình huống bạn đến chơi = > Niềm vui hồ hơi khi bạn đến chơi
+ 6 câu tiếp: Hoàn cảnh tiếp đãi bạn = > Tiếng cười hóm hỉnh, đùa vui trước hoàn cảnh eo le
+ Câu cuối: Quan niệm về tình bạn => Trân trọng, tình cảm sâu sắc của mình dành cho bạn
= > Tạo ra một kết cấu độc đáo, 1/6/1 phá bỏ ràng buộc về bố cục 2/2/2/2 của thể thơ
- Cách xưng hô: “bác” thể hiện sự thân mật, gần gũi, tôn trọng.
- Liệt kê các từ ngữ: hình ảnh: trẻ đi vắng, chợ xa, ao sâu nước cả, vườn ruộng, cải chửa ra cây, cà mới nụ, bầu rụng rốn, mướp đương hoa, trầu không có.
- Thủ pháp trào phúng: Phóng đại, lối nói hóm hỉnh
- Tiếng cười trào phúng: tự trào (cười mình) một cách hóm hỉnh đùa vui.
=> Nhận xét: Tuy không có gì tiếp đãi bạn nhưng tác giả có một tình cảm chân thành, thân thiết.
1.2.2. Tình cảm chân thành, thiết tha của tác giả dành cho bạn
* Câu đầu: Giới thiệu tình huống bạn đến chơi nhà.
“Đã bấy lâu nay, bác tới nhà”
- Thời gian: đã bấy lâu nay →Thời gian rất lâu không gặp
- Cách xưng hô: Bác → thân mật, gần gũi, tôn trọng
→ Nhận xét: Câu thơ bộc lộ sự hồ hởi, vui mừng khi bạn đến chơi nhà.
Tình huống bạn đến chơi nhà
* Sáu câu thơ tiếp: Hoàn cảnh tiếp đãi bạn
- Trẻ - đi vắng → không có người sai bảo
- Chợ - xa → không dễ mua thức ăn ngon đãi bạn
- Thịt cá:
+ Cá: ao sâu, nước cả
+ Gà: vườn rộng, rào thưa
=> Không bắt được
- Rau quả:
+ Cải: chửa ra cây
+ Cà: mới nụ
+ Bầu: vừa rụng rốn
+ Mướp: đương hoa
=> Không dùng được
- Lễ nghi tiếp khách: trầu → không có (nói quá)
=> Nhận xét:
- Liệt kê theo giá trị giảm dần, có cũng như không, ngôn ngữ giản dị, tiếng cười tự trào hóm hỉnh.
- Tình bạn chân thành, cao đẹp vượt trên cả vật chất và mọi lễ nghi thông thường.
1.3. Tổng kết
1.3.1. Về nội dung
Qua tiếng cười tự trào, hóm hỉnh đùa vui tác giả đã bày tỏ sự trân trọng, yêu quý sâu sắc của mình dành cho bạn.
1.3.2. Về nghệ thuật
- Sử dụng phá cách thể thơ Thất ngôn bát cú với lời thơ mộc mạc, giản dị, gần gũi.
- Sử dụng linh hoạt thủ pháp nghệ thuật trào phúng.
Bài tập minh họa
Tình cảm, cảm xúc của tác giả được thể hiện như thế nào trong bài thơ? Nêu bằng chứng để làm rõ ý kiến của em.
Lời giải chi tiết:
- Tình cảm trân trọng, yêu quý bạn.
- Phân tích: Dù tác giả than cảnh khó không có gì thết đãi bạn ở bảy câu thơ đầu, nhưng câu thơ cuối với cách dùng đại từ “ta” độc đáo đã cho thấy tình cảm thắm thiết của tác giả với bạn, tuy hai mà là một: ta với ta.
Lời kết
Học xong bài Bạn đến chơi nhà, các em cần:
- Nhận biết và phân tích được tác dụng của một số thủ pháp nghệ thuật chính trong thơ trào phúng.
- Nhận biết và phân tích được chủ đề, thông điệp mà văn bản muốn gửi đến người đọc thông qua hình thức nghệ thuật.
- Phân tích được một số căn cứ để xác định chủ đề.
Soạn bài Bạn đến chơi nhà - Ngữ văn 8 tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
Bài thơ Bạn đến chơi nhà ca ngợi tình bạn chân thành thắm thiết, đậm đà, mộc mạc và tràn đầy niềm vui dân dã của tác giả. Để nắm được nội dung và ý nghĩa của bài học này, các em có thể tham khảo bài soạn:
- Soạn văn đầy đủ Bạn đến chơi nhà
- Soạn văn tóm tắt Bạn đến chơi nhà
Hỏi đáp bài Bạn đến chơi nhà - Ngữ văn 8 tập 2 Chân Trời Sáng Tạo
Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.
Một số bài văn mẫu về văn bản Bạn đến chơi nhà
Với việc tạo ra một tình huống hóm hỉnh khi bạn đến chơi để rồi kết bằng bằng câu kết “Bác đến chơi đây, ta với ta!” chứa đựng trong đó một tình bạn đậm đà, thắm thiết. Để hiểu hơn về bài học này, các em có thể tham khảo một số bài văn mẫu dưới đây:
-- Mod Ngữ văn 8 HỌC247
