Cô bé bán diêm - Ngữ văn 6 Tập 2 Chân trời sáng tạo

a. Tác giả, tác phẩm:

* Tác giả:

- An-đéc-xen (1805 - 1875) là nhà văn người Đan Mạch nổi tiếng với loại truyện kể cho trẻ em.

- Nhiều truyện của ông được biên soạn lại từ những truyện cổ tích, nhưng cũng có những truyện do ông sáng tạo ra.

- Một số tác phẩm quen thuộc như: Cô bé bán diêm, Bầy chim thiên nga, Nàng tiên cá, Bộ quần áo mới của hoàng đế, Nàng công chúa và hạt đậu…

* Tác phẩm:

- Hoàn cảnh sáng tác: Truyện được xuất bản lần đầu tiên năm 1848 trong phần năm của quyển Nye Eventyr (Những truyện cổ tích mới) với nhan đề Den Lille Pige Med Svovlstikkerne (Cô gái bé nhỏ với những que diêm).

- Tóm tắt: Trong đêm giao thừa rét mướt, một cô bé đầu trần, chân đi đất, bụng đói nhưng phải đi bán diêm. Cô bé ấy đã mồ côi mẹ và ngay cả bà nội - người yêu thương em nhất cũng đã qua đời. Em không dám về nhà vì sợ bố sẽ đánh em. Vừa lạnh vừa đói, cô bé ngồi nép vào một góc tường rồi khẽ quẹt một que diêm để sưởi ấm. Que diêm thứ nhất cho em có cảm giác ấm áp như ngồi bên lò sưởi. Em vội quẹt que diêm thứ hai, một bàn ăn thịnh soạn hiện lên. Đến quẹt que diêm thứ ba thì một cây thông Noel. Quẹt que diêm thứ tư được thắp lên, lần này là bà nội với khuôn mặt hiền từ hiện ra. Những ảo ảnh đó nhanh chóng tan đi sau sự vụt tắt của que diêm. Em vội vàng quẹt hết cả bao diêm để mong níu bà nội lại. Cuối cùng, cô bé bán diêm đã chết rét trong đêm giao thừa lạnh giá.

b. Đại ý:

Văn bản Cô bé bán diêm là câu chuyện kể về hình ảnh cô bé bán diêm nghèo khổ, cô đơn, bất hạnh trong đêm giao thừa. Qua đó tác giả muốn gửi gắm một thông điệp giàu tính nhân đạo: hãy yêu thương và để trẻ thơ được sống hạnh phúc.

c. Bố cục:

- Gồm 3 phần:

• Phần 1: Từ đầu đến "Lúc này đôi bàn tay em đã cứng đờ ra" -> Hình ảnh cô bé bán diêm trong đêm giao thừa.
• Phần 2. Tiếp theo đến "Họ đã về chầu thượng đế" -> Các lần em bé quẹt que diêm và mộng tưởng thành sự thật.
• Phần 3. Còn lại -> Cái chết thương tâm của cô bé bán diêm.

a. Hình ảnh cô bé bán diêm trong đêm giao thừa:

- Hoàn cảnh:

• Mẹ mất, bà nội - người yêu thương nhất cũng vừa mới qua đời.
• Phải sống với người bố và bị bắt đi bán diêm để kiếm tiền.

- Thời điểm bán diêm: Đêm giao thừa rét mướt.

- Không gian bán diêm: Cửa sổ của các nhà đều sáng rực, trong phố sực nức mùi ngỗng quay.

- Hình ảnh cô bé bán diêm:

• Ngồi nép vào một góc tường, giữa hai ngôi nhà.
• Nghĩ đến nếu không bán được diêm mà trở về nhà sẽ bị bố đánh.
• Thu đôi chân cho đỡ lạnh nhưng càng lúc càng rét buốt hơn.
• Đôi bàn tay cứng đờ ra vì lạnh giá.

=> Sự nghèo khổ thiếu thốn không chỉ về vật chất mà còn là về tinh thần, thiếu đi tình yêu được bao bọc của những người thân trong gia đình.

b. Các lần em bé quẹt que diêm và tưởng tượng thành sự thật:

- Cô bé đã trải qua 4 lần quẹt diêm với những tưởng tượng lần lượt xuất hiện:

• Lần thứ nhất: Mơ ước có lò sưởi - mong muốn lúc này có được sự ấm áp.
• Lần thứ hai: Mơ ước căn phòng có bàn ăn, trên bàn có ngỗng quay - mong muốn được no bụng.
• Lần thứ ba: Mơ ước có cây thông Noel - mong muốn được đón giao thừa như mọi người.
• Lần thứ tư: Mơ ước được gặp lại bà - mong muốn được che chở, yêu thương.
• Lần cuối cùng: Quẹt toàn bộ số diêm còn lại - để gặp lại bà và đi theo bà đến nơi hạnh phúc.

=> Những mong muốn của cô bé là hoàn toàn chính đáng.

c. Cái chết thương tâm của cô bé bán diêm:

- Em bé bán diêm đã chết.

- Nguyên nhân: vì đói, rét.

- Cái chết của em được miêu tả nhẹ nhàng, thanh thản. Đó là cái chết của 1 người toại nguyện “đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười” (bởi em đã được về với bà ở thế giới khác chẳng còn đói rét, buồn đau)

→ Em thật tội nghiệp. Người đời đối xử với em quá lạnh lùng, chỉ có mẹ, bà em là thương em, nhưng đều đã mất. Người cha đối xử với em thiếu tình thương, khách qua đường chẳng đoái hoài nên em chẳng bán được diêm, những người nhìn thấy thi thể em vào ngày mồng 1 tết cũng lạnh lùng như thế.

- Cái chết của em bé:

• Nói lên số phận bất hạnh của những con người đau khổ.
• Tố cáo sự thờ ơ của xã hội, cảnh tỉnh thói vô tâm, ích kỉ của con người.

- Thái độ của tác giả:

• Vô cùng cảm thông, thương xót. Ông thấu hiểu sâu sắc tình cảnh của em rồi cùng em đi vào những mộng tưởng đẹp đẽ. Và chính ông đã tiễn đưa em với những giọt nước mắt và nụ cười an ủi cùng bà.
• Tác giả muốn gửi gắm chúng ta: Con người phải biết yêu thương đùm bọc nhau.  

- Về nội dung: Tác phẩm Cô bé bán diêm của An-đéc-xen truyền cho chúng ta lòng thương cảm sâu sắc đối với một em bé bất hạnh.

- Về nghệ thuật: Nghệ thuật kể chuyện hấp dẫn, đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng, với các tình tiết diễn biến hợp lí.

Bài tập: Em hãy liệt kê những chi tiết tiêu biểu trong truyện Cô bé bán diêm.

a. Hướng dẫn giải:

- Đọc kĩ lại văn bản Cô bé bán diêm để giải bài tập này.

- Chi tiết tiêu biểu trong truyện được thể hiện qua 5 lần quẹt diêm.

b. Lời giải chi tiết:

- Lần quẹt diêm đầu tiên: Em mộng tưởng ra ngôi nhà có lò sưởi.

- Làn quẹt diêm thứ 2: Em mộng tưởng ra căn phòng có bàn ăn, có ngỗng quay.

- Lần quẹt diêm thứ 3: Em mộng tưởng thấy cây thông nô-en và nến sáng lung linh.

- Lần quẹt diêm thứ 4: Em mộng tưởng em thấy bà nội mỉm cười với em.

- Lần quẹt diêm thứ 5: Em quẹt hết những que diêm còn lại vì em muốn níu giữ bà ở lại, bà cầm tay em và hai bà cháu vụt bay.

- Học xong bài này, các em cần nắm:

+ Những hiểu biết bước đầu về "người kể chuyện cổ tích" An-đéc-xen.

+ Nghệ thuật kể chuyện, cách tổ chức các yếu tố hiện thực và mộng tưởng trong tác phẩm.

+ Lòng thương cảm của tác giả đối với em bé bất hạnh.

Bài học Cô bé bán diêm nhằm thể hiện ước mơ sao cho trẻ em được ấm no, hạnh phúc của tác giả. Để hiểu hơn về bài học này, mời các em cùng tham khảo thêm bài soạn tại đây:

• Soạn bài chi tiết Cô bé bán diêm
• Soạn bài tóm tắt Cô bé bán diêm

Khi gặp bất cứ khó khăn gì trong việc tìm hiểu bài học này, các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.

Văn bản Cô bé bán diêm đã gửi đến bạn đọc một câu chuyện đầy xúc động về cô bé bán diêm trong đêm mùa đông lạnh lẽo. Để cảm nhận được rõ nét về câu chuyện này, các em có thể tham khảo thêm một số bài văn mẫu hay dưới đây: