Qúa trình sinh sản ở động vật gồm những hình thức nào? Sinh sản ở động vật diễn ra như thế nào? Hãy cùng HOC247 tham khảo nội dung Bài 27: Sinh sản ở động vật trong chương trình Sinh học 11 Kết nối tri thức để tìm hiểu các kiến thức về sinh sản ở động vật.
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Sinh sản vô tính ở động vật
- Phân đôi:
+ Là hình thức sinh sản mà một cá thể mẹ phân đôi thành 2 cá thể có kích thước gần bằng nhau.
+ Sinh sản bằng hình thức phân đôi gặp nhiều ở loài động vật thuộc ngành ruột khoang: hải quỳ, san hô,...
- Nảy chồi: Là mình thức sinh sản mà chồi mọc ra từ cơ thể mẹ, lớn dần lên, sau đó tách ra thành cơ thể mới. Có ở bọt biển, ruột khoang.
Hình 1. Sinh sản bằng nảy chồi ở thuỷ tức
- Phân mảnh: Là hình thức sinh sản mà cơ thể mới phát triển từ mảnh tách ra từ cơ thể mẹ. Gặp ở Giun dẹp, Bọt biển, sao biển.
- Trinh sinh: Là hình thức sinh sản, trong đó cơ thể mới phát triển từ trứng không được thụ tinh. Gặp ở các loài chân đốt như ong, kiến, rệp.
Hình 2. Sinh sản bằng phân mảnh ở sao biển
1.2. Sinh sản hữu tính ở động vật
1.2.1. Các hình thức sinh sản hữu tính
- Đẻ trứng:
+ Trứng được con cái đẻ vào môi trường nước, con được xuất tinh dịch lên trứng để thụ tinh.
+ Trứng thụ tinh với tinh trùng bên trong cơ thể con cái, sau đó đẻ trứng đã thụ tinh vào môi trường.
- Đẻ trứng thai (noãn thai sinh): Trứng thụ tinh với tinh trùng tạo thành hợp tử trong cơ thể con cái. Hợp tử được giữ lại và phát triển trong ống dẫn trứng của con cái nhờ chất dinh dưỡng của noãn hoàng. Gặp ờ một số lời cá, bò sát và một số lời chân khớp.
- Đẻ con: Trứng thụ tinh với tinh trùng tạo thành hợp tử trong cơ thể con cái. Hợp tử phát triển trong tử cung nhờ lấy chất dinh dưỡng từ cơ thể mẹ qua nhau thai. Có ở Thú (trừ thú mỏ vịt) và người.
1.2.2. Quá trình sinh sản hữu tính ở người
Hình 3. Quá trình sinh sản hữu tính ở người
- Hình thành tinh trùng và trứng:
+ Quá trình sinh tinh: tinh trùng hình thành trong ống sinh tinh của 2 tinh hoàn, bắt đầu từ tinh nguyên bào, trải qua quá trình nguyên phân và giảm phân.
+ Quá trình sinh trứng: diễn ra trong 2 buồng trứng của nữ giới.
- Thụ tinh: Là sự kết hợp giữa tinh trùng đơn bội (n) và tế bào trứng đơn bội (n) tạo thành hợp tử lưỡng bội (2n). Thụ tinh diễn ra trong ống dẫn trứng, tại ⅓ ống dẫn trứng tính từ loa vòi trứng.
- Phát triển phôi thai: Hợp tử phân bào liên tiếp trên đường di chuyển về phía tử cung làm tổ. Trong 8 tuần đầu, các tế bào hợp tử phân chia và phân hóa tạo thành mô và cơ quan (giai đoạn phôi). Sau giai đoạn phôi là hoàn thiện các cơ quan nên gọi là giai đoạn thai.
- Đẻ con: Sau 9 tháng 10 ngày phát triển trong tử cung người mẹ, con sẽ được sinh ra. Oxytocin kích thích tử cung co bóp, kích thích nhau thai tiết ra prostagladin làm tử cung co bóp mạnh hơn → đẩy thai nhi ra ngoài.
1.2.3. Cơ chế điều hòa sinh sản
- Cơ chế điều hòa sinh tinh: Cơ chế điều hòa sinh tinh được kiểm soát nhờ liên hệ ngược. Nồng độ testosterone trong máu tăng lên sẽ gây ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên, giảm tiết GnRH, FSH và LH.
- Cơ chế điều hòa sinh trứng: Cơ chế điều hòa sinh trứng được kiểm soát nhờ liên hệ ngược. Nồng độ progesterone và estrogen trong máu tăng gây ức chế vùng dưới đồi và tuyến yên, làm giảm tiết GnRH, FSH và LH.
Hình 4. Sơ đồ cơ chế điều hoà sinh trứng
- Ảnh hưởng của thần kinh và môi trường sống đến quá trình sinh tinh và sinh trứng:
+ Căng thẳng kéo dài gây rối loạn sản xuất hormone, làm giảm sản sinh tinh trùng và rối loạn chu kỳ trứng chín và rụng
+ Thiếu ăn, suy dinh dưỡng, chế độ ăn uống không hợp lí, béo phì gây rối loạn chuyển hóa làm giảm sản sinh tinh trùng và rối loạn chu kỳ trứng chín và rụng
+ Lối sống ít vận động, thường xuyên mặc quần lót chật làm giảm khả năng sản sinh tinh trùng
+ Nghiện thuốc lá, rượu, ma túy gây rối loạn chuyển hóa làm giảm sản sinh tinh trùng, chu kỳ kinh nguyệt không đều.
1.3. Ứng dụng
1.3.1. Một số biện pháp điều khiển số con ở động vật
- Thụ tinh nhân tạo
- Thay đổi yếu tố môi trường
- Nuôi cấy phôi
1.3.2. Một số biện pháp điều khiển giới tính ở động vật
- Sử dụng các kĩ thuật như lọc, li tâm, điện di để tách tinh trùng thành hai loại (X và Y).
- Nuôi cá rô phi bằng 17-methyltestosterone phối hợp với vitamin C.
- Chiếu tia tử ngoại lên tằm.
1.3.3. Một số thành tựu trong thụ tinh ống nghiệm
- Năm 1998, ba em bé thụ tinh trong ống nghiệm đã được chào đời.
- Là phương pháp cho trứng và tinh trùng thụ tinh trong ống nghiệm để tạo ra phôi, sau đó phôi được chuyển vào tử cung của phụ nữ để làm tổ và phát triển thành thai nhi.
1.3.4. Sinh đẻ có kế hoạch ở người và các biện pháp tránh thai
- Là điều chỉnh số con, thời điểm sinh con và khoảng cách sinh con sao cho phù hợp với việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội.
- Hiện nay, mỗi cặp vợ chồng nên có 2 con. Phụ nữ không nên đẻ sớm, không nên đẻ muộn, không nên đẻ dày.
- Các biện pháp tránh thai
Hình 5. Một số biện pháp tránh thai ở người
|
- Các hình thức sinh sản vô tính là phân đôi, nảy chồi, phần mảnh và trinh sinh. - Các hình thức sinh sản hữu tính là đẻ trứng, đẻ trứng thai và thai sinh. - Quá trình sinh sản hữu tính ở người gồm các giai đoạn: hình thành giao tử thụ tinh, phát triển phôi thai và đẻ con. - Thụ tinh là sự kết hợp giữa một trứng đơn bội và một tinh trùng đơn bội tạo thành hợp, tử lưỡng bội. - Hệ nội tiết đóng vai trò chính trong điều hoà sinh sản ở động vật. - Các biện pháp điều khiển sinh sản ở động vật (điều khiển số con hoặc điều khiển giới tính) thông qua sử dụng hormone, chất kích thích tổng hợp, thay đổi yếu tố môi trường, nuôi cấy phôi, thụ tinh nhân tạo, thụ tinh trong ống nghiệm, ... - Sinh đẻ có kế hoạch là điều chỉnh số con, thời điểm sinh con và khoảng cách sinh con sao cho phù hợp với việc nâng cao chất lượng cuộc sống của mỗi cá nhân, gia đình và xã hội. - Sử dụng các biện pháp tránh thai tránh được việc phá thai và sinh con ngoài ý muốn. |
Bài tập minh họa
Bài 1: Giải thích vì sao sinh sản vô tính ở động vật, các cá thể con giống nhau và giống cá thể mẹ về các đặc điểm di truyền?
Hướng dẫn giải
Trong sinh sản vô tính ở động vật, các cá thể con giống nhau và giống cá thể mẹ về đặc điểm di truyền vì vật chất di truyền của cơ thể mẹ được truyền đạt nguyên vẹn cho cơ thể con qua cơ chế nguyên phân.
Bài 2: Trình bày diễn biến của quá trình thụ tinh?
Hướng dẫn giải
- Quá trình thụ tinh diễn ra theo trình tự như sau:
(1) Tinh trùng đi qua lớp tế bào hạt.
(2) Đầu tinh trùng giải phóng enzyme giúp tinh trùng đi qua màng sáng.
(3) Tinh trùng gắn vào thụ thể trên màng sinh chất của tế bào trứng, gây ra phản ứng vỏ, ngăn không cho các tinh trùng khác xâm nhập vào tế bào trứng; màng tinh trùng hòa nhập với màng trứng.
(4) Nhân tinh trùng xâm nhập vào tế bào trứng và kết hợp với nhân của tế bào trứng tạo thành hợp tử.
Luyện tập Bài 27 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Học xong bài này các em cần biết:
- Phân biệt được các hình thức sinh sản vô tính ở động vật.
- Phân biệt được các hình thúc sinh sản hữu tính ở động vật.
- Trình bày được quá trình sinh sản hữu tính ở động vật.
- Phân tích được cơ chế diều hoà sinh sản ở động vật.
- Trình bày được một số ứng dụng về diều khiển sinh sản ở động vật và sinh đó có kế hoạch ở người.
- Nêu được một số thành tựu thụ tinh trong ống nghiệm.
- Trình bày được các biện pháp tránh thai.
3.1. Trắc nghiệm Bài 27 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Kết nối tri thức Chương 4 Bài 27 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Tạo ra số lượng lớn con cháu trong thời gian ngắn
- B. Đảm bảo sự ổn định về mặt di truyền qua các thế hệ cơ thể
- C. Cá thể có thể sống độc lập, đơn lẻ vẫn sinh sản bình thường
- D. Có khả năng thích nghi cao với sự thay đổi của điều kiện môi trường
-
- A. Tạo ra các thế hệ con cháu không đồng nhất về mặt di truyền, nên thích ứng khác nhau trước điểu kiện môi trường thay đổi
- B. Tạo ra các thế hệ con cháu đồng nhất về mặt di truyền, nên thích ứng đồng nhất trước điều kiện môi trường thay đổi
- C. Tạo ra các thế hệ con cháu đồng nhất về mặt di truyền, nên thích ứng kém trước điều kiện môi trường thay đổi
- D. Tạo ra các thế hệ con cháu đồng nhất về mặt di truyền, nên thích ứng chậm chạp trước điều kiện môi trường thay đổi
-
- A. Các cá thể giống hệt nhau về kiểu gen
- B. Các cá thể khác nhau về kiểu gen
- C. Do thời tiết khắc nghiệt
- D. Tất cả lí do đã cho đều sai
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Bài 27 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Kết nối tri thức Chương 4 Bài 27 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Mở đầu trang 170 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 171 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 171 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 175 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 175 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 3 trang 175 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 177 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 177 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 179 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 179 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 1 trang 180 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 2 trang 180 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Giải Câu hỏi 3 trang 180 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Luyện tập 1 trang 181 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Luyện tập 2 trang 181 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Luyện tập 3 trang 181 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Luyện tập 4 trang 181 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Luyện tập 5 trang 181 SGK Sinh học 11 Kết nối tri thức – KNTT
Hỏi đáp Bài 27 Sinh học 11 Kết nối tri thức
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Sinh Học 11 HỌC247
