Với mục đích đồng hành cùng các em học sinh lớp 6, HOC247 xin giới thiệu đến các em tài liệu Lịch sử và Địa lí 6 Bài 19: Vương quốc Chăm - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X SGK Kết nối tri thức, nhằm giúp các em có thể nắm vững kiến thức cũng như tăng thêm hứng thú học tập. Hi vọng tài liệu này sẽ giúp ích nhiều cho các em. Chúc các em có kết quả học tập tốt.
1.1. Quá trình hình thành và bước đầu phát triển của vương quốc Chăm-pa
1.2. Hoạt động kinh tế và tổ chức xã hội
1.3. Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu
2.2. Quá trình hình thành và bước đầu phát triển của vương quốc Chăm-pa
2.3. Hoạt động kinh tế và tổ chức xã hội
2.4. Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu
4. Hỏi đáp Bài 19: Vương quốc Chăm - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Quá trình hình thành và bước đầu phát triển của vương quốc Chăm-pa
a. Vương quốc Chăm-pa ra đời
- Thời kì Bắc thuộc, nhà Hán đã thiết lập ách cai trị đối với vùng đất ở phía Nam dãy Hoành Sơn nước ta, đặt tên gọi là quận Nhật Nam.
- Năm 192, dưới sự lãnh đạo của Khu Liên, người dân Tượng Lâm (huyện xa nhất của quận Nhật Nam) đã nổi dậy lật đồ ách cai trị ngoại bang, lập ra nước Lâm Áp (tên gọi ban đầu của Vương quốc Chăm-pa).
b. Chặng đường mười thế kỉ đầu tiên
+ Vuơng quốc Chăm-pa phát triển qua nhiều giai đoạn, gắn liền với vai trò của những vùng địa lí khác nhau.
+ Trước thế kỉ VIII, người Chăm đã xây dựng một vương quốc khá hùng mạnh ở ven sông Thu Bồn, với kinh đô là Sin-ha-pu-ra (ở Trà Kiệu, Duy Xuyên, Quảng Nam ngày nay)
+ Thế kỉ VIII, kinh đô của Chăm-pa dịch chuyển về phía nam với tên gọi Vi-ra-pu-ra (ở vùng đất Phan Rang, Ninh Thuận ngày nay).
+ Thế kỉ IX, người Chăm lại chuyển kinh đô về Đồng Dương (Thăng Bình, Quảng Nam ngày nay), có tên là In-đra-pu-ra.
1.2. Hoạt động kinh tế và tổ chức xã hội
a. Hoạt động kinh tế
+ Nông nghiệp trồng lúa nước, mỗi năm 2 vụ, sử dụng công cụ bằng sắt, dùng trâu bò kéo cày, biết làm ruộng bậc thang, sáng tạo xe guồng nước.
+ Sản xuất các mặt hàng thủ công (đồ gốm, trang sức, dụng cụ sản xuất)
+ Khai thác các nguồn lợi tự nhiên trên rừng, khai thác lâm thổ sản (trầm hương, ngà voi, sừng tê,...)
+ Ngoài ra họ còn trồng cây ăn quả (cau, dừa, mít)
+ Người Chăm-pa cũng buôn bán với nhân dân các quận ở Giao Châu, Trung Quốc và Ấn Độ.
+ Đi biển.
b. Tổ chức xã hội
- Trong xã hội Chăm-pa, vua thường được đồng nhất với một vị thần, có quyền lực tối cao.
- Dưới vua là tể tướng và hai quan đại thần, một văn, một võ. Dưới đại thần là quan đứng đầu ba cấp: châu-huyện-làng.
- Các tầng lớp trong xã hội Chăm-pa bao gồm: tăng lữ, quý tộc, dân tự do và một bộ phận nhỏ nô lệ.
1.3. Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu
a. Chữ viết
Sáng tạo ra chữ viết riêng cho dân tộc minh là thành tựu văn hoá nổi bật của người Chăm. Sau một thời gian mượn chữ Phạn để ghi chép, từ thế kỉ thứ IV, người Chăm đã cải biên chữ viết của người Án Độ để tạo thành hệ thống chữ Chăm cổ.
b. Tín ngưỡng, tôn giáo
Người Chăm xưa theo nhiều tín ngưỡng thờ thần Mặt Trời, thần Núi, thần Nước, thần Lúa,..) và du nhập một số tôn giáo lớn từ bên ngoài (Phật giáo và Ấn Độ giáo,...)
Sự đa dạng về tín ngưỡng và tôn giáo góp phần tạo ra những thành tựu đặc sắc về kiến trúc và điêu khắc Chăm-pa. Nhiều di sản tiêu biểu còn ton tại đến ngày nay như Thánh địa Mỹ Sơn, Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam) và nhiều đền tháp Chăm khác ở ven biển miền Trung nước ta.
c. Xã hội
Nhiều lễ hội được tổ chức trong năm đã minh chứng cho sự phong phú về đời sống văn hoá tinh thần của người Chăm xưa. Các lễ hội thường mang ý nghĩa nguyện cầu cho cuộc sống tốt đẹp, mùa màng bội thu, xã hội yên bình và hưng thịnh... tiêu biểu nhất là lễ hội Ka-tê.
Bài tập minh họa
2.1. Câu hỏi mở đầu
Dưới đây là một đài thờ Trà Kiệu, một kiệt tác điêu khắc Chăm-pa (thế kỉ IX). Hình ảnh này gợi cho em suy nghĩ gì về trình độ kĩ thuật cũng như đời sống văn hóa của cư dân Chăm-pa xưa?
Hướng dẫn giải:
Dựa vào thông tin trong bài
Lời giải chi tiết:
Sơ lược về Đài thờ Trà Kiệu:
- Đài thờ Trà Kiệu được làm bằng chất liệu đá sa thạch, có kích thước: cao 128cm, dài 190cm, rộng 190 cm, có niên đại thế kỷ VII-VIII.
- Kết cấu đài thờ gồm 3 phần:
+ Phần thứ nhất là bệ hình vuông có chạm khắc chi tiết trên 4 mặt, ở giữa có ô lõm để đặt phần bệ đỡ chiếc Lin-ga phía trên.
+ Phần thứ 2 là hai thớt tròn đặt chồng lên nhau. Thớt dưới đường kính 138 cm, cao 38cm, có chạm nổi cánh sen ở mặt trên. Thớt trên cùng cỡ, có vòi nhô ra 41 cm, mặt dưới chạm cánh sen.
+ Phần thứ ba là chiếc lin-ga đặt xuyên qua hai thớt tròn của phần thứ hai.
- Tinh hoa nghệ thuật của đài thờ Trà Kiệu tập trung phần bệ vuông phía dưới, với bốn cạnh có chạm khắc rất tinh xảo:
+ Một cạnh của bệ chạm khắc 11 nhân vật hình dáng gần giống nhau, trong tư thế múa.
+ Ba cạnh còn lại chạm khắc các nhân vật với các hình dáng, tư thế khác nhau, cảnh sinh hoạt tôn thờ của các vị thần…
=> Theo các nhà nghiên cứu, 4 cảnh chạm khắc quanh đài thờ mô phỏng theo những trích đoạn trong sử thi Ra-ma-y-a-na của Ấn Độ.
Nhận xét:
- Đài thờ Trà Kiệu là hiện vật tiêu biểu cho sự tồn tại của một khu kinh thành và thờ tự của Chămpa có tên gọi là Sin-ha-pu-ra (Trà Kiệu, Duy Xuyên, Quảng Nam hiện nay)
- Đài thờ Trà Kiệu cho thấy:
+ Nghệ thuật điêu khắc của cư dân Chăm-pa đã đạt đến trình độ điêu luyện, rất tinh xảo; thể hiện một phong cách nghệ thuật Chăm-pa rất đặc sắc.
+ Là một trong những thành tựu tiêu biểu phản ánh sự giao lưu, ảnh hưởng của văn hóa Ấn Độ (thể hiện qua: ngẫu tượng Linga – Yoni; sử thi Ra-ma-y-a-na…).
2.2. Quá trình hình thành và bước đầu phát triển của vương quốc Chăm-pa
Câu 1
Vương quốc Chăm-pa được hình thành ở đâu và từ khi nào?
Hướng dẫn giải:
Nghiên cứu nội dung kiến thức trong SGK về vương quốc Chăm-pa
Lời giải chi tiết:
Thời kì Bắc thuộc, nhà Hán đã thiết lập ách cai trị đối với vùng đất ở phía Nam dãy Hoành Sơn nước ta, đặt tên gọi là quận Nhật Nam. Năm 192, dưới sự lãnh đạo của Khu Liên, người dân Tượng Lâm (huyện xa nhất của quận Nhật Nam) đã nổi dậy lật đồ ách cai trị ngoại bang, lập ra nước Lâm Ấp (tên gọi ban đầu của Vương quốc Chăm-pa), khu vực thuộc các tỉnh: Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định của Việt Nam hiện nay.
Câu 2
Hãy giới thiệu khái quát các giai đoạn phát triển của Vương quốc từ thế kỉ I đến thế kỉ X.
Hướng dẫn giải:
Xem nội dung về Champa
Lời giải chi tiết:
- Quá trình ra đời:
+ Thời kì Bắc thuộc, nhà Hán đã thiết lập sách thống trị đối với vùng đất phía Nam dãy Hoành Sơn của nước ta, đặt tên là quận Nhật Nam.
+ Năm 192, dưới sự lãnh đạo của Khu Liên, người dân Tượng Lâm (huyện xa nhất của quận Nhật Nam) đã nổi dậy lật đổ sách cai trị ngoại bang, lập ra nhà nước Lâm Ấp.
- Quá trình phát triển từ thế kỉ II đến thế kỉ X:
+ Trong các thế kỉ III – X, nhà nước Lâm Ấp tiếp tục mở rộng lãnh thổ về phía Nam, kéo dài đến Ninh Thuận, Bình Thuận ngày nay. Trong quá trình đó, khoảng thế kỉ VII, tên gọi Lâm Ấp được đổi thành Chăm-pa.
+ Từ sau thế kỉ X, Chăm-pa tiếp tục phát triển và từng bước được sáp nhập, trở thành một bộ phận của đất nước Việt Nam.
2.3. Hoạt động kinh tế và tổ chức xã hội
Câu 1
Nêu những hoạt động kinh tế chính của cư dân Chăm-pa?
Hướng dẫn giải:
Nội dung về vương quốc Chăm-pa:
+ Nông nghiệp
+ Thủ công nghiệp
+ Khai thác
+ Thương nghiệp
Lời giải chi tiết:
Những hoạt động kinh tế chính của cư dân Chăm-pa:
+ Nông nghiệp trồng lúa nước, mỗi năm 2 vụ, sử dụng công cụ bằng sắt, dùng trâu bò kéo cày, biết làm ruộng bậc thang, sáng tạo xe guồng nước.
+ Sản xuất các mặt hàng thủ công (đồ gốm, trang sức, dụng cụ sản xuất)
+ Khai thác các nguồn lợi tự nhiên trên rừng, khai thác lâm thổ sản (trầm hương, ngà voi, sừng tê,...)
+ Ngoài ra họ còn trồng cây ăn quả (cau, dừa, mít)
+ Người Chăm-pa cũng buôn bán với nhân dân các quận ở Giao Châu, Trung Quốc và Ấn Độ.
Câu 2
Hãy vẽ sơ đồ mô tả các thành phần trong xã hội Chăm-pa và nhận xét.
Hướng dẫn giải:
Xem nội dung về Champa.
Lời giải chi tiết:
2.4. Một số thành tựu văn hóa tiêu biểu
Câu 1
Kể tên một số thành tựu văn hóa tiêu biểu của người Chăm trong 10 thế kỉ đầu Công nguyên
Hướng dẫn giải:
Nội dung về vương quốc Chăm-pa:
+ Chữ viết
+ Tín ngưỡng và tôn giáo
+ Lễ hội:
Lời giải chi tiết:
a) Chữ viết
Sáng tạo ra chữ viết riêng cho dân tộc minh là thành tựu văn hoá nổi bật của người Chăm. Sau một thời gian mượn chữ Phạn để ghi chép, từ thế kỉ thứ IV, người Chăm đã cải biên chữ viết của người Án Độ để tạo thành hệ thống chữ Chăm cổ.
b) Tín ngưỡng và tôn giáo
Người Chăm xưa theo nhiều tín ngưỡng thờ thần Mặt Trời, thần Núi, thần Nước, thần Lúa,..) và du nhập một số tôn giáo lớn từ bên ngoài (Phật giáo và Ấn Độ giáo,...)
Sự đa dạng về tín ngưỡng và tôn giáo góp phần tạo ra những thành tựu đặc sắc về kiến trúc và điêu khắc Chăm-pa. Nhiều di sản tiêu biểu còn ton tại đến ngày nay như Thánh địa Mỹ Sơn, Phật viện Đồng Dương (Quảng Nam) và nhiều đền tháp Chăm khác ở ven biển miền Trung nước ta.
c) Lễ hội:
Nhiều lễ hội được tổ chức trong năm đã minh chứng cho sự phong phú về đời sống văn hoá tinh thần của người Chăm xưa. Các lễ hội thường mang ý nghĩa nguyện cầu cho cuộc sống tốt đẹp, mùa màng bội thu, xã hội yên bình và hưng thịnh... tiêu biểu nhất là lễ hội Ka-tê.
Câu 2
Dựa vào hình 6, em có nhận xét gì về những công trình kiến trúc tiêu biểu của người Chăm xưa?
Hướng dẫn giải:
Xem nội dung về Champa,
Lời giải chi tiết:
+ Kiến trúc Chăm có từ thế kỷ thứ I sau công nguyên, là sự phát triển nghệ thuật sớm nhất ở khu vực Đông Nam Á, chịu ảnh hưởng tư tưởng đạo giáo Ấn Độ.
+ Nghệ thuật Chăm để lại dấu ấn mạnh mẽ trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng, trên văn bia, kiến trúc và điêu khắc.
+ Những tháp Chàm đậm vẻ uy nghiêm, thần bí đã hàm chứa rất nhiều giá trị nghệ thuật.
+ Tháp chùa có một dáng vẻ kiến trúc độc đáo, xây dựng bằng gạch đất nung, phản ánh trình độ một dân tộc có nền văn hóa cao.
Luyện tập
Sau bài học này, các em có thể đạt được những yêu cầu sau:
+ Mô tả được sự thành lập, quá trình phát triển của Vương quốc Chăm-pa.
+ Trình bày được những nét chính về tổ chức xã hội và kinh tế của Chăm-pa.
+ Nhận biết được một số thành tựu văn hóa của Vương quốc Chăm-pa.
3.1. Trắc nghiệm
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Bài 19: Vương quốc Chăm - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Các bức chạm nổi, phù điêu
- B. Các tháp Chăm
- C. Khu di tích thánh địa Mỹ Sơn.
- D. Phố cổ Hội An
-
- A. Chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của văn hóa Hinđu giáo và Phật giáo.
- B. Sự du nhập mạnh mẽ của Nho giáo có nguồn gốc từ Trung Hoa.
- C. Phổ biến tín ngưỡng sùng bái tổ tiên, thờ cúng tổ tiên, các anh hùng dân tộc
- D. Sáng tạo chữ viết riêng dựa trên chữ Phạn của người Ấn Độ.
-
- A. Phát triển khai thác lâm thổ sản và xây dựng đền tháp.
- B. Chủ yếu là nông nghiệp trồng lúa nước sử dụng sức kéo trâu bò.
- C. Chăn nuôi, làm các mặt hàng thủ công và đánh cá.
- D. Đúc đồng, làm gốm phát triển mạnh.
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Bài 19: Vương quốc Chăm - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Giải bài 1 phần Luyện tập và vận dụng trang 90 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 2 phần Luyện tập và vận dụng trang 90 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 3 phần Luyện tập và vận dụng trang 90 SGK Lịch sử và Địa lí 6 Kết nối tri thức
Giải bài 1.1 trang 55 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1.2 trang 55 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1.3 trang 55 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 2 trang 55 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 1 trang 56 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 2 trang 56 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 3 trang 56 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 4 trang 57 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 5 trang 57 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 6 trang 57 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 7 trang 57 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Giải bài 8 trang 57 Sách bài tập Lịch sử 6 Kết nối tri thức - KNTT
Hỏi đáp Bài 19: Vương quốc Chăm - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch sử và Địa Lí HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
