Phân tích vẻ đẹp của viên quản ngục trong tác phẩm Chữ người tử tù.

Trong hoàn cảnh đề lao, người ta sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc, tính cách dịu dàng và lòng biết giá người, biết trọng người ngay của viên quản ngục này là một âm thanh trong trẻo chen giữa một bản đàn mà nhạc luật đều hỗn loạn xô bồ.

Nguyễn Tuân viết truyện Chữ người tử tù năm 1939 đăng trên tạp chí Tao Đàn, năm 1940, in trong tác phẩm Vang bóng một thời. Đoản thiên tiểu thuyết này có khoảng 2800 chữ, xứng đáng là một tờ hoa, trang hoa đích thực.

Bên cạnh Huấn Cao - tử tù cho chữ, là nhân vật viên quản ngục - người xin chữ đã được Nguyễn Tuân miêu tả một cách đặc sắc, đầy ấn tượng.

Ngục quan có một ngoại hình ưa nhìn. Đầu đã điểm hoa râm, râu đã ngả màu. Bộ mặt tư lự, nhăn nheo, có một đời sống nội tâm sâu sắc, cả nghĩ. Sau khi nhận được phiến trát của Sơn Hưng Tuyên Đốc bộ đường về chuyện nhận sáu tên tử tù, trong đó có Huấn Cao, người đứng đầu bọn phản nghịch lại có tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp đã làm cho ngục quan nghĩ ngợi. Hình ảnh ngục quan thao thức giữa đêm khuya khi đĩa đầu sở đã vợi lần mực dầu, lúc đầu thì tư lự, càng về khuya thì trên mặt ông chỉ còn là mặt nước ao xuân, bằng lặng, kín đáo và êm nhẹ. Việc nhận tù sắp tới đã gây ra nhiều xáo động ghê gớm trong tâm tư vị ngục quan này. Ông là một con người từng trải, có tính cách dịu dàng khác hẳn với những kẻ sống bằng tàn nhẫn, bằng lừa lọc trong chốn đề lao.

Quản ngục không phải là một hung thần với bàn tay vấy máu. Ông cũng là một nhà Nho biết đọc vỡ nghĩa sách thánh hiền có nhiều đức độ. Kín đáo và thận trọng trong cử chỉ, ngôn ngữ. Cách dò hỏi viên thư lại về tử tù: "Tôi nghe ngờ ngợ Huấn Cao...". Qua câu nói của viên thơ lại, ông nghĩ: có lẽ lão bát này cũng là một người khá đây (...). Một kẻ biết kính mến khí phách, một kẻ biết tiếc, biết trọng người có tài, hẳn không phải là kẻ xấu hay vô tình. Ngục quan muốn biệt đãi Huấn Cao, nhưng vẫn sợ viên thơ lại cáo giác nên ông rất cảnh giác, thận trọng: để mai ta dò ý tứ hắn lần nữa xem sao rồi sẽ liệu.

Làm quản ngục có thể thét ra lửa, bộ hạ tay chân là bọn côn đồ "lũ quay quắt, tàn nhẫn, lừa lọc" nhưng ông lại khác lạ. Tính cách thì dịu dàng, tấm lòng thì nhân hậu, bao dung biết giá người, biết trọng người ngay. Lúc nhận tù, ngục quan thật đáng trọng, với cặp mắt hiện lành, với lòng kiêng nể được giữ kín đáo, lại còn có biệt nhỡn đối với Huấn Cao. Trước thái độ nhâng nháo, hách dịch, tàn nhẫn của bọn lính ngục, ông chỉ nhẹ nhàng mà nghiêm trang nói: "việc quan, ta đã có phép nước. Các chú chớ nhiều lời".

Văn chương lãng mạn tiền chiến thường sử dụng thủ pháp tương phản đối lập để làm nổi bật nghịch lí của hoàn cảnh, bi kịch của số phận. Nguyễn Tuân cũng vậy, qua hình ảnh nhận tù, đã tương phản giữa ngục quan với lũ lính ngục, đối lập cái thuần khiết với cái cặn bã, giữa người có tâm điền tốt với lũ quay quắt. Qua đó làm nổi bật nhân cách tốt đẹp của quản ngục, khác nào "âm thanh trong trẻo chen giữa một bản đàn đều hỗn loạn, xô bồ".

Mọi cái tốt đẹp và cái xấu xa đều được bộc lộ ở hành động. Nửa tháng tử tù Huấn Cao sống trong trại giam đã được thầy quản biệt đãi như một thượng khách. Trước mỗi bữa cơm tù, Huấn Cao được dâng rượu với thức nhắm; đó là món quà mà viên quản ngục biếu tử tù dùng cho ấm bụng. Sự biệt đãi ấy đã thể hiện thái độ tâm phục, lòng biết giá người và trọng người ngay của ngục quan đối với Huấn Cao.

Xưa nay, bậc quân tử lấy chữ lễ trọng giao tiếp, tự biết mình và biết người trong quan hệ. Tiếp cận với tử tù, quản ngục chân thành ngỏ ý: "... Ngài có cần thêm gì nữa xin cho biết. Tôi sẽ cố gắng chu tất...". Ngục quan liền bị tử tù nặng lời khinh bạc xua đuổi: "Ta chỉ muốn có một điều là nhà ngươi đừng đặt chân vào đây". Trước tình huống ấy, người nắm uy quyền trong tay rất bình tĩnh, không nổi trận lôi đình để trả thù, không giở trò tiểu nhân để thị oai. Ngục quan chỉ lễ phép lui ra sau khi nói: "Xin lĩnh ý". Huấn Cao và bạn tù của ông vẫn được tiếp tục biệt đãi, cơm rượu lại có phần hậu hơn trước. Tại sao ngục quan lại xử sự như thế? Vì xét về vị thế, ông ta chỉ tự coi mình là kẻ tiểu lại giữ tù, còn Huấn Cao là một anh hùng tài tử đầu đội trời, chân đạp đất, chọc trời khuấy nước nổi danh trong thiên hạ về cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp. Vả lại, quản ngục còn hi vọng chờ cho Huấn Cao dịu bớt tính nết để xin chữ. Nếu được Huấn Cao cho chữ thì ông rất mãn nguyện. Nguyễn Tuân đã làm nổi bật bao phẩm chất của quản ngục: bình tĩnh, lễ độ, nhẫn nhục. Quản ngục đã lấy câu châm ngôn của cổ nhân để ứng xử: "Tiểu bất nhẫn bất thành đại sự". Ngục quan không lớn vì quyền uy mà đẹp ở nhân cách, ở tâm thế của một kẻ sĩ biết đọc vở nghĩa sách thánh hiền.

Ngục quan có một tâm hồn trong sáng thanh cao, biết trọng người tài và rất yêu cái đẹp. Mặc dù đã chọn nhầm nghề,nhưng thiết nghĩ trên cõi đời này đã có chúa ngục nào có cái sở nguyện cao quý như ông? Cái ao ước của ông thật thanh cao, sang trọng. Ông ao ước có một ngày nào đó được treo ở nhà riêng câu đối do chính tay Huấn Cao viết. Ông say mê, khao khát vì chữ Huấn Cao đẹp và vuông lắm. Với viên quản ngục, có vinh hạnh nào hơn nếu có được chữ ông Huấn Cao mà treo, đó là một báu vật trên đời. Vì thế, khi chưa xin được chữ, quản ngục sống trong tâm trạng đầy bi kịch. Nỗi khổ tâm của ông là có Huấn Cao trong tay, dưới quyền mình mà không dám giáp mặt vì ông cảm thấy nhân cách tử tù xa cách ông quá nhiều, ông càng khổ tâm, lo lắng hơn khi biết chỉ vài ngày nữa Huấn Cao sẽ bị hành hình; nếu không xin được chữ thì ông ân hận suốt đời. Có thể nói đó là một bi kịch cao quý được Nguyễn Tuân cảm nhận ở phương diện văn hóa nghệ thuật.

Trước khi ra pháp trường, qua lời viên thơ lại, Huân Cao thấu hiểu nỗi lòng của viên quản ngục, đã nói: "Ta cảm cái tấm lòng biệt nhỡn liên tài của các người. Nào ta có biết đâu một người như thầy Quản đây mà lại có sở thích cao quý như vậy. Thiếu chút nữa, ta đã phụ mất một tấm lòng trong thiên hạ". Chính nhân cách cao quý của ngục quan đã làm Huấn Cao xúc động và quý trọng. Cảnh cho chữ diễn ra trong phòng giam tử tù là sự kì ngộ giữa khách anh hùng tài tử với kẻ biệt nhỡn liên tài. Trước cái đẹp của thư pháp, ngục quan đã trở thành tri âm, tri kỉ của tử tù. Ngục quan khúm núm cất những đồng tiền kẽm đánh dấu trên ô chữ và lắng nghe lời khuyên chân thành của tử tù nên lui về quê nhà để giữ lấy thiên lương trong sạch, rồi hãy nghĩ đến chuyện chơi chữ. Ngục quan đã vái người tù một vái và nói qua dòng nước mắt: "Kẻ mê muội này xin bái lĩnh". Tất cả đã thể hiện vẻ đẹp tâm hồn của ngục quan dưới ánh sáng của thư pháp và thiên lương.

Cảnh cho chữ thật cảm động. Nhân vật quản ngục là một trong những thành công của Nguyễn Tuân trong nghệ thuật miêu tả và xây dựng nhân vật ở phương diện tài hoa nghệ sĩ rất độc đáo. Yêu cái đẹp với tấm lòng biệt nhỡn liên tài là tính cách, tâm hồn của ngục quan. Ngoại hình, ngôn ngữ, tâm tư tình cảm đến cử chỉ, hành động của ngục quan đã được Nguyễn Tuân miêu tả với tất cả sự chắt lọc của một ngòi bút tài hoa, đã làm thể hiện lên một con người có cốt cách tốt đẹp: "nhất sinh đê thủ bái mai hoa" - không cúi đầu trước cường quyền, chỉ cúi đầu trước hoa mai, trước cái đẹp trong đời.

Có thể nói, nhân vật quản ngục là con người tài hoa, con người thức tỉnh, con người vang bóng trong Vang bóng một thời của Nguyễn Tuân.

Sau khi đã Vẻ đẹp của viên quản ngục trong bài văn chữ người tử tù các em có thể đi vào Tại sao nói cảnh cho chữ trong tác phẩm Chữ người tử tù là một cảnh tượng xưa nay chưa từng có hoặc tham khảo Phân tích nhân vật quản ngục trong truyện ngắn Chữ người tử tù nhằm củng cố kiến thức của mình.

Với sự tài hoa uyên bác của mình Nguyễn Tuân đã tạo cho mình một phong cách độc đáo, một nhà văn lớn luôn đi tìm cái đẹp và hướng tới một vẻ đẹp chân thiện mĩ. Lời văn của ông là cả một trang anh hùng lẫm liệt với bao thuần khiết. Chữ người tử tù như một tia sáng lóe lên giữa trang sử tráng kiện. Và bằng ngòi bút sắc sảo của mình tác giả đã vẽ rõ nét nhân vật Viên quản ngục lửng lơ giữa ranh giới của thiện-ác, đẹp-không đẹp trong truyện ngắn "chữ người tử tù" (trong tập Vang bóng một thời).

Truyện ngắn chữ người tử tù trong tập "Vang bóng một thời" của nhà văn Nguyễn Tuân kể về những thói quen xưa cũ lúc bấy giờ. Câu chuyện xoay quanh về cuộc gặp gỡ đầy bất ngờ giữa Huấn Cao người đại diện cho cái đẹp, cho sự hoàn mĩ và Viên quản ngục kẻ nhân danh cho cả một hệ thống tồi tàn, áp bức lúc bấy giờ. Nơi luôn tăm tối và nặng mùi của sự thống trị, khổ sai đầy mục nát chợt lấp loáng một sự tinh khiết, thuần thúy đầy thanh cao, như một nốt nhạc du dương, êm đềm giữa bản nhạc xô bồ. Có lẽ cái đẹp của nghệ thuật đã làm thức tỉnh sự sống xanh tươi còn lại trong tâm hồn Viên quản ngục, mà trước đó nó đã bị bóng tối của cả một chế độ đen tối che khuất. Huấn Cao văn võ song toàn, một người anh hùng hiên ngang, chợt xuất hiện với "cái tài viết chữ rất nhanh và rất đẹp" được coi như một tia sáng chiếu thẳng đến tâm hồn người quản ngục, vốn đã chấp nhận "an phận thủ thường", núp bóng cam chịu với số phận để được yên ổn "Chuyện triều đình quốc gia chúng ta biết gì mà bàn bạc cho thêm lời". Cái luật lệ, khuôn khổ phong kiến ấy dường như đã biến Viên quản ngục trở thành một cỗ máy, chỉ làm việc theo đúng những quy tắc lập trình đã được đặt ra.

Viên quản ngục là một người có sở thích cao quý, thích cái đẹp. Ông yêu cái đẹp, yêu thích những nét chữ đẹp đẽ do Huấn Cao viết. Cái đẹp như được đánh thức giữa những cám dỗ tầm thường của vàng bạc, hư danh, giữa những sự tối tăm của ngục tù. Dường như là sự tồn tại của hai tâm hồn trong cùng một thể xác, hai bộ mặt giữa một cuộc đời đầy cam chịu của Viên quản ngục. Mặc dù là một tên quản ngục, đại diện cho sự hà khắc, cay nghiệt nhưng hình như ông chưa đánh mất đi hẳn sự thanh cao, lương thiện còn sót lại trong người ông. Ông luôn cố gắng giữ niềm hi vọng và sở nguyện cao quý để có thể xin được chữ của Huấn Cao. Có lẽ tất cả cái bóng tối kia ngục tù kia cũng không thể làm lu mờ đi tâm hồn vốn có đầy chân thành của con người.

Viên quản ngục đã say mê cái đẹp, cảm thấy vui mừng khi có phiến tráp báo rằng tên tội phạm nguy hiểm của triều đình sẽ được đưa đến đây trong vài ngày nữa, viên quản ngục rất vui mừng khi sắp được gặp người mà ông quý mến, nể phục. Ông trân trọng những con người tài giỏi như Huấn Cao và cũng cảm thấy đầy tiếc nuối khi cái chết đã cận kề với một con người đầy tài hoa ấy. Mặc dù Huấn Cao có tài bẻ khóa rất giỏi khiến ai cũng phải dè chừng, nhưng ông lại chẳng mấy bận tâm ngoài việc làm sao có thể xin chữ của Huấn Cao. Dùng mọi cách để có thể lại gần, lân la làm quen và ông đã bị khước từ kèm theo những lời sỉ nhục, hắt hủi của Huấn Cao, nhưng ông vẫn cố gắng lấy lòng của Huấn Cao và ông sẵn sàng hạ thấp bản thân mình như một kẻ bề tôi "y chỉ lễ phép lui ra với một câu: Xin lĩnh ý". "Quản ngục mong mỏi một ngày gần đây ông Huấn Cao sẽ dịu bớt tính nết, thì y sẽ nhờ ông viết, ông viết cho...cho mấy chữ trên chục vuông lụa trắng đã mua và can lại kia. Thế là y mãn nguyện". Cái đẹp trong ông như lấn át đi tất cả, phá vỡ đi lớp vỏ bọc đầy mùi lạnh lùng, tanh hôi, ông trân trọng vô cùng những con người tài giỏi.

Qua cách đối xử của Viên quản ngục với Huấn Cao tác giả đã khắc họa rõ từng đường nét của cái đẹp. Khẳng định rằng ở đâu đó trong cái vẻ thô bạo, giữa cảnh ngục tù tăm tối vẫn tồn tại những mảnh tâm hồn lương thiện, hiền lành. Khi đã hiểu ra được điều ấy, Huấn Cao đã quyết định cho chữ. Viên quản ngục cảm thấy vui mừng khôn xiết, trái tim ông chợt thức tỉnh như cánh đồng khô cằn giữa cơn mưa rào, ông nhận ra được nhiều điều sai trái, nhận ra được một lối thoát chật hẹp trong tâm hồn mịt mờ tăm tối và ông đã hứa rằng sau khi nhận chữ của Huấn Cao thì sẽ trở về quê nhà để sống một cuộc sống an bình, vun đắp cái lương thiện, trong sáng trong con người ông. "Ngục quan cảm động, vái người tử tù một cái, chắp tay nói một câu mà dòng nước mắt khẽ rỉ vào khóe miệng làm cho nghẹn ngào: Kẻ mê muội này xin bái lĩnh". Đó hẳn là một cuộc hội ngộ đầy tri ân và kết thúc bằng dòng nước mắt nghẹn ngào.

Tác giả Nguyễn Tuân đã tạo xây dựng nên nhân vật của mình với đầy sáng tạo và sinh động, cho ta thấy rõ được lí tưởng cao đẹp của vị anh hùng Huấn Cao, sự đẹp đẽ thanh cao và cái thiên lương trong con người Viên quản ngục, dường như vẫn được nâng niu, trân trọng giữa những sự tàn ác, xô bồ đầy tăm tối.