Lịch sử 11 Kết nối tri thức Bài 11: Cuộc cải cách của Minh Mạng (Nửa đầu thế kỉ XIX)

- Năm 1802, triều Nguyễn được thành lập, quản lý đất nước từ Bắc đến Nam sau thời gian chiến tranh và chia cắt. Dưới triều vua Gia Long, nhà Nguyễn tập trung ổn định đất nước và thống nhất lãnh thổ.

- Bộ máy hành chính nhà nước thời kỳ này chưa hoàn chỉnh. Ở trung ương, cơ quan chưa đầy đủ. Ở địa phương, vẫn có Bắc Thành và Gia Định Thành, tổ chức hành chính giữa các khu vực thiếu thống nhất. Quan lại chủ yếu do các võ quan nắm giữ.

- Vua Minh Mạng sau khi lên ngôi (1820) thi hành các biện pháp cải cách nhằm khắc phục phân quyền, thiếu thống nhất và tập trung quyền lực, hoàn thiện bộ máy nhà nước.

Vua Minh Mạng (1791 – 1841)

Lược đồ hành chính Việt Nam (sau cải cách Minh Mạng)

- Trọng tâm cuộc cải cách của vua Minh Mạng là hành chính.

- Vua Minh Mạng tiến hành cải tổ Văn thư phòng và thành lập Cơ mật viện nhằm tập trung quyền lực ở trung ương.

+ Vào năm 1820, vua Minh Mạng đổi tên Thị thư viện thành Văn thư phòng.

+ Năm 1829, thành lập Nội các thay thế cho Văn thư phòng như một cơ quan hành chính trung ương.

+ Năm 1834, lập Cơ mặt viện như cơ quan tư vấn tối cao cho nhà vua về các văn để quản sự quan trọng.

- Nội các và Cơ mật viện là hai cơ quan tham mưu và tư vấn cao cấp của vua về hành chính, chính trị và an ninh, quân sự.

- Cải cách quan trọng khác là hoàn thiện cơ cấu và chức năng của lục Bộ, cũng như cải tổ các cơ quan chuyên môn như Quốc tử giám và Hàn lâm viện.

- Vua Minh Mạng cũng thực hiện chế độ giám sát và thanh tra chéo giữa các cơ quan trung ương thông qua hoạt động của Đô sát viện và lục Khoa.

- Vua Minh Mạng tiến hành cải cách hành chính ở địa phương bằng cách chia đất nước thành 30 tỉnh và phủ Thừa Thiên. Tổng đốc và Tuần phủ là các chức vụ đứng đầu tỉnh, trong đó Tổng đốc phụ trách 2 tỉnh và Tuần phủ kiêm quản các tỉnh còn lại.

+ Năm 1831, vua Minh Mạng xóa bỏ Bắc Thành, chia lãnh thổ thành 18 tỉnh.

+ Năm 1832, xoá bỏ Gia Định Thành, chia lãnh thổ vào Nam thành 12 tỉnh.

- Vua Minh Mạng thực hiện cải cách đối với vùng dân tộc thiểu số, chuyển các động, sách thành xã và loại bỏ chế độ cai trị của các tù trưởng địa phương.

- Ông cũng cải tổ chế độ hồi tỵ, mở rộng phạm vi và áp dụng quy định nghiêm ngặt hơn.

- Cuộc cải cách của vua Minh Mạng đã đạt được nhiều kết quả như xây dựng chế độ quân chủ trung ương tập quyền, thống nhất hành chính địa phương, tổ chức bộ máy nhà nước gọn nhẹ và chặt chẽ, cụ thể hóa chức năng và nhiệm vụ của các cơ quan.

- Cuộc cải cách quan trọng đã đóng góp quan trọng trong việc hoàn thành thống nhất đất nước về mặt hành chính và cải thiện hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

- Cuộc cải cách của vua Minh Mạng để lại bài học kinh nghiệm quan trọng cho tổ chức hoạt động của bộ máy nhà nước. Đặc biệt, cách thức phân chia đơn vị hành chính cấp tỉnh thời Minh Mạng là một trong những di sản lớn nhất của cuộc cải cách, vẫn còn giá trị đến ngày nay.

Lăng Minh Mạng (Thừa Thiên Huế)

Hướng dẫn giải:

Thông qua cuộc cải cách ấy, em thấy sự phân chia của vua Minh Mạng được dựa trên cơ sở khoa học, phù hợp về mặt địa lí, dân cư, phong tục tập quán địa phương phù hợp với phạm vi quản lí một tỉnh. Là cơ sở để phân chia các tỉnh như ngày nay. Vì vậy, cải cách của Minh Mạng được đánh giá rất cao.

Qua bài học này, các em sẽ rút ra được những điểm quan trọng như sau:

- Trình bày được bối cảnh lịch sử, nội dung, kết quả, ý nghĩa cuộc cải cách của Minh Mạng.

- Có ý thức trân trọng giá trị các cuộc cải cách trong lịch sử dân tộc.

Như vậy là các em đã xem qua bài giảng Bài 11 chương trình Lịch sử lớp 11 Kết nối tri thức. Để củng cố kiến thức bài học mời các em tham gia bài tập trắc nghiệm Trắc nghiệm Lịch sử 11 Kết nối tri thức Chủ đề 5 Bài 11.

• Câu 1:

  Nội dung nào sau đây phản ánh đúng tình trạng bộ máy chính quyền nhà Nguyễn dưới thời Gia Long và những năm đầu thời Minh Mạng?

  • A. Quyền lực của nhà vua và triều đình trung ương được tăng cường tuyệt đối.
  • B. Tính phân quyền còn đậm nét với sự tồn tại của Bắc Thành và Gia Định Thành.
  • C. Tổ chức hành chính giữa các khu vực trong cả nước được củng cố, thống nhất.
  • D. Quan lại trong bộ máy nhà nước chủ yếu do các quý tộc và quan văn nắm giữ.

• Câu 2:

  Nội dung nào sau đây không phản ánh đúng tình trạng bộ máy chính quyền nhà Nguyễn dưới thời Gia Long và những năm đầu thời Minh Mạng?

  • A. Tính phân quyền còn đậm nét với sự tồn tại của Bắc Thành và Gia Định Thành.
  • B. Quyền lực của nhà vua và triều đình trung ương được tăng cường tuyệt đối.
  • C. Tổ chức hành chính giữa các khu vực trong cả nước thiếu tính thống nhất.
  • D. Quan lại trong bộ máy nhà nước chủ yếu do các võ quan nắm giữ.

• Câu 3:

  Dưới thời vua Minh Mệnh, chức quan đứng đầu các tỉnh được gọi là gì?

  • A. Tổng trấn.
  • B. Tổng đốc.
  • C. Tuần phủ.
  • D. Tỉnh trưởng.

Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!

Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Lịch sử 11 Kết nối tri thức Chủ đề 5 Bài 11 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.

Giải Câu hỏi mục 1 trang 69 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Giải Câu hỏi 1 mục 2 trang 71 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Giải Câu hỏi 2 mục 2 trang 71 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Giải Câu hỏi mục 3 trang 72 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Luyện tập 1 trang 72 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Luyện tập 2 trang 72 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Vận dụng trang 72 SGK Lịch sử 11 Kết nối tri thức – KNTT

Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Lịch Sử HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!

Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!