Dân chủ là một thể chế mà quyền thay đổi luật pháp và cơ cấu chính quyền thuộc về người dân. Trpng hệ thống này, luật pháp được đặt ra do người dân hay những dân biểu được người dân bầu ra và mọi hoạt động đều tuân theo luật pháp.

Bản chất của nền dân chủ XHCN được thể hiện:

* Bản chất chính trị:

- Dưới sự lãnh đạo duy nhất của Đảng của giai cấp công nhân trên mọi lĩnh vực, thể hiện quyền làm chủ của nhân dân, thể hiện qua các quyền dân chỉ, làm chủ quyền con người, thỏa mãn ngày càng cao hơn các nhu cầu về lợi ích của toàn thể nhân dân chứ không phải chỉ riêng của giai cấp công nhân.

- Chế độ dân chủ XHCN, nhà nước XHCN thực chất là của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

- Nền dân chủ XHCN là chế độ mà nhân dân tham giá ngày càng nhiều vào công việc của nhà nước. Nó vừa có bản chất giai cấp công nhân vừa có tính thần nhân dân rộng rãi và tính thần dân tộc sâu sắc.

* Bản chất kinh tế

- Nền dân chủ XHCN dựa trên độ công hữu về TLSX chủ yếu của toàn XH đáp ứng sự phát triển ngày càng cao của LLSX dựa trên cơ sở KH - CN hiện đại nhằm thỏa mãn nhu cầu ngày càng cao những vật chất và tinh thần của toàn thể nhân dân lao động.

- Bản chất kinh tế của nền dân chủ XHCN dù khác nhau về bản chất kinh tế của các chế độ tư hữu trước đây, song nó cũng có sự kế thừa và phát triển mọi thành tựu nhân loại đã đạt được đồng thời lọc bỏ các nhân tố tiêu cực, kìm hãm của các chế độ kinh tế trước.

* Bản chất tư tưởng văn hóa:

- Nên dân chủ XHCN lấy hệ tư tưởng Mác - Lê nin làm nền tảng chủ đạo đối với mọi hình thức, ý thức khác trong XH mới như: văn học, giáo dục, đạo đức.

- Đồng thời, nền dân chủ XHCN kế thừa phát huy những tinh hoa văn hóa truyền thống của các dân tộc, tiếp thu các tiến bộ XH mà nhân loại đã tạo ra. Chính vì vậy. đời sống văn hóa tư tưởng của nền dân chủ XHCN rất phong phú, đa dạng và ngày càng trở thành một nhân tố quan trọng hàng đầu, trở thành mục tiêu, động lực cho quá trinhf xây dựng XHCN. 

 So sánh dân chủ tư sản với dân chủ xã hội chủ nghĩa: