Cùng HOC247 củng cố các kiến thức về sinh trưởng và phát triển như vai trò, đặc điểm, các hình thức ở thực vật, các giai đoạn sinh trưởng và phát triển ở động vật qua nội dung của bài Ôn tập chủ đề 3: Sinh trưởng và phát triển ở sinh vật trong chương trình Sinh học 11 Cánh diều. Nội dung chi tiết mời các em tham khảo nội dung bài giảng dưới đây!
Tóm tắt lý thuyết
1.1. Khái quát chung
- Sinh trưởng là sự tăng về khối lượng và kích thước của các cơ quan hoặc cơ thể. Ví dụ: sự tăng kích thước lá, sự dải ra của rễ, tăng chiều cao cây.
- Phát triển là sự biến đổi về cấu trúc và chức năng của tế bào, mô, cơ quan và cơ thể, diễn ra trong quá trình sống của sinh vật.
- Các dấu hiệu đặc trưng của sinh trưởng: là tăng tế bào (khối lượng, kích thước, số lượng) dẫn đến tăng khối lượng, kích thước cơ thể.
- Các dấu hiệu đặc trưng của phát triển: là phân hoá tế bào, phát sinh hình thái, thay đổi chức năng sinh lí của cơ thể. Sự phát triển của các cơ quan, hệ cơ quan trong cơ thể có thời điểm bắt đầu và tốc độ khác nhau tuỳ theo từng giai đoạn.
- Sinh trưởng và phát triển có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Sinh trưởng tạo tiền để cho phát triển và ngược lại, phát triển là điều kiện thúc đẩy sự sinh trưởng.
Hình 1. Sinh trưởng và phát triển ở cây lạc (đậu phộng)
1.2. Qúa trình sinh trưởng và phát triển ở thực vật
- Quá trình sinh trưởng, phát triển của cơ thể thực vật bắt đầu trong các mô phân sinh và diễn ra tại một số vị trí, cơ quan xác định. Sinh trưởng, phát triển ở thực vật có thể diễn ra trong suốt vòng đời nhờ khả năng phân chia liên tục của các tế bào phân sinh.
- Cơ sở của sinh trưởng, phát triển ở thực vật là quá trình nguyên phân của tế bào phân sinh, sự kéo dài và biệt hoả tế bào. Sinh trưởng ở thực vật gồm sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp.
- Sinh trưởng sơ cấp là sự sinh trưởng được khởi đầu do sự phân chia của các tế bào mô phân sinh đỉnh, làm tăng chiều dài của thân và rễ.
- Sinh trưởng thứ cấp là sự sinh trưởng theo chiều ngang, được khởi đầu do sự phân chia của các tế bào mô phân sinh bên, làm tăng dường kính của thân và rễ cây thân gỗ Hai lá mầm. Mô phân sinh bên gồm tầng phát sinh mạch dẫn và tầng sinh vỏ tham gia tạo nên sinh trưởng thứ cấp.
Hình 2. Sinh trưởng sơ cấp và sinh trưởng thứ cấp ở cây Hai lá mầm
1.3. Qúa trình sinh trưởng và phát triển ở động vật
- Quá trình sinh trưởng và phát triển ở động vật gồm nhiều giai đoạn nối tiếp nhau, đặc điểm của mỗi giai đoạn phụ thuộc vào yếu tố di truyền và các yếu tố môi trường.
- Quá trình sinh trưởng và phát triển ở động vật gồm hai giai đoạn chính: giai đoạn phôi và giai đoạn hậu phôi.
- Các hình thức phát triển ở động vật bao gồm:
+ Phát triển qua biến thái: Biến thái hoàn toàn (Con non mới nở có hình dạng, cấu tạo và sinh lí rất khác so với con trưởng thành. Cơ thể con non phải trải qua nhiều biến đổi mới trở thành con trưởng thành) và biến thái không hoàn toàn (Con non mới nở đã có hình dạng, cấu tạo và sinh li gần giống con trưởng thành nhưng cần trải qua nhiều lần lột xác mới biến đổi thành con trưởng thành) .
+ Phát triển không qua biến thái: Con non mới nở hoặc mới sinh có hình thái, cấu tạo và sinh lí tương tự con trưởng thành.
Hình 3. Vòng đời của gà (a) và muỗi (b)
1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật
1.4.1. Các nhân tố bên trong
- Thực vật: Tuổi cây, tương quan dinh dưỡng, tương quan hormone.
Hình 4. Các nhân tố chi phối sự ra hoa ở thực vật
- Động vật:
+ Hormone: Động vật không xương sống (ecdysteroid và juvenile) và động vật có xương sống (GH, thyroxine, testosterone, estrogen).
+ Di truyền
+ Giới tính
1.4.2. Các nhân tố bên ngoài
- Thực vật:
+ Ánh sáng: thời gian chiếu sáng (quang chu kì), phổ ánh sáng, cường độ ánh sáng.
+ Nhiệt độ thấp (xuân hoá), nhiệt độ cao.
+ Dinh dưỡng.
+ Hormone ngoại sinh.
- Động vật: Dinh dưỡng, điều kiện môi trường, tác nhân gây bệnh.
Bài tập minh họa
Bài 1: Vì sao khi trồng chè người dân thường cắt ngắn bớt thân, cành chè vào tháng 11 đến tháng 1 hằng năm?
Hướng dẫn giải
Đốn chè có mục đích cắt bỏ những cành chè già cỗi, tăm hương sâu bệnh, để thay bằng những cành non sung sức hơn. Nhằm tạo cho cây chè có bộ khung tán to khoẻ, có nhiều vị trí bật búp, tạo tán cao hợp lý, tăng năng suất thu hái búp.
Bài 2: Tại sao trong khẩu phần ăn của người nếu thiếu iodine sẽ dẫn đến bệnh bướu cổ?
Hướng dẫn giải
Ở người bị thiếu iodine dẫn đến hormone thyroxine tiết ra không hoạt động chức năng, làm kích thích nang tuyến giáp phát triển gây bướu cổ, quá trình trao đổi chất diễn ra rất chậm. Người bệnh có biểu hiện tăng cân, tim đập nhanh, khó thở, …
Luyện tập Ôn tập chủ đề 3 Sinh học 11 Cánh diều
Học xong bài này các em cần biết:
- Trình bày được vai trò, đặc điểm và các nhân tố ảnh hưởng đến qúa trình sinh trưởng và phát triển ở sinh vật.
- Nêu được các hình thức của quá trình sinh trưởng và phát triển ở thực vật và động vật.
3.1. Trắc nghiệm Ôn tập chủ đề 3 Sinh học 11 Cánh diều
Các em có thể hệ thống lại nội dung kiến thức đã học được thông qua bài kiểm tra Trắc nghiệm Sinh học 11 Cánh diều Ôn tập chủ đề 3 cực hay có đáp án và lời giải chi tiết.
-
- A. Càng cao trong bậc tiến hóa, cấu tạo của cơ thể càng phân hóa, tổ chức thần kinh càng hoàn thiện
- B. Hệ thần kinh phát triển theo hướng từ chỗ không có hệ thần kinh đến HTK dạng lưới rồi đến HTK dạng chuỗi hạch và cuối cùng là HTK dạng ống.
- C. Tổ chức thần kinh càng tiến hóa thì phản ứng của cơ thể ngày càng có tính định khu và ít tiêu tốn năng lượng
- D. Ở động vật đã có hệ thần kinh, hiện tượng cảm ứng được thực hiện qua cơ chế phản xạ
-
- A. Được hình thành trong quá trình sống và không bền vững
- B. Không di truyền được, mang tính cá thể
- C. Có số lượng hạn chế
- D. Thường do vỏ não điều khiển
-
- A. Ảnh hưởng của nhiệt độ chủ yếu thông qua ảnh hưởng đến hoạt tính enzim
- B. Đối với vật nuôi khi nhiệt độ xuống thấp sẽ làm cơ thể mất nhiều năng lượng để duy trì thân nhiệt làm vật nuôi chậm lớn
- C. Ở côn trùng nhiệt độ môi trường tăng lên (trong giới hạn sống của chúng) thì tuổi thọ bị rút ngắn lại
- D. Nhiệt độ ảnh hưởng đến tốc độ các quá trình sinh lí, sinh hóa trong cơ thể
Câu 4-10: Mời các em đăng nhập xem tiếp nội dung và thi thử Online để củng cố kiến thức về bài học này nhé!
3.2. Bài tập SGK Ôn tập chủ đề 3 Sinh học 11 Cánh diều
Các em có thể xem thêm phần hướng dẫn Giải bài tập Sinh học 11 Cánh diều Ôn tập chủ đề 3 để giúp các em nắm vững bài học và các phương pháp giải bài tập.
Giải Bài tập 1 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 2 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 3 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 4 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 5 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 6 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Giải Bài tập 7 trang 131 SGK Sinh học 11 Cánh diều - CD
Hỏi đáp Ôn tập chủ đề 3 Sinh học 11 Cánh diều
Trong quá trình học tập nếu có thắc mắc hay cần trợ giúp gì thì các em hãy comment ở mục Hỏi đáp, Cộng đồng Sinh học HOC247 sẽ hỗ trợ cho các em một cách nhanh chóng!
Chúc các em học tập tốt và luôn đạt thành tích cao trong học tập!
-- Mod Sinh Học 11 HỌC247
