Soạn bài Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận - Ngữ văn 11

• So sánh
• Phân tích
• Bình luận
• Bác bỏ
• Chứng minh
• Giải thích

Câu 1: Tìm hiểu sự vận dụng các thao tác lập luận trong đoạn trích "Thi nhân Việt Nam" của Hoài Thanh - Hoài Chân (SGK trang 112).

a. Đoạn trích viết về vấn đề gì? Quan điểm của tác giả đối với vấn đề đó như thế nào?

• Nội dung:  Ảnh hưởng của thơ Pháp đối với các nhà thơ của phong trào Thơ Mới ở Việt Nam.
• Quan điểm của tác giả : Thừa nhận sự ảnh hưởng ở những mức độ nhất định ‘‘tính chất Pháp’’ đối với các nhà thơ mới của Việt Nam, song tác giả cũng khẳng định sự ảnh hưởng đó không làm mất đi bản sắc Việt Nam của các nhà thơ.

b. Trong đoạn trích, tác giả sử dụng các thao tác lập luận chủ yếu nào? Ngoài ra, tác giả còn sử dụng thao tác lập luận nào nữa không?

• Thao tác lập luận chủ yếu : Phân tích, so sánh
• Thao tác kết hợp : bác bỏ, bình luận.

c. Có thể quan niệm 1 bài văn càng sử dụng nhiều thao tác lập luận thì càng có sức hấp dẫn không? Phải xuất phát từ đâu để có thể chọn chính xác các thao tác lập luận và vận dụng các thao tác đó trong một bài văn cụ thể? Và phải dựa vào đâu để đánh giá mức độ thành công của việc kết hợp các thao tác lập luận khác nhau.

• Không thể quan niệm như vậy. Việc kết hợp nhiều thao tác lập luận phải phù hợp thì mới có hiệu quả.
• Phải căn cứ vào mục đích nghị luận, vấn đề đặt ra để chọn các thao tác lập luận và kết hợp các thao tác đó phù hợp.
• Để đánh giá hiệu quả việc vận dụng các thao tác : dựa vào cách lập luận, giải quyết vấn đề có trọn vẹn không, việc vận dụng có làm cho sự diễn đạt và đoạn văn hấp dẫn hơn không.

Câu 2: Trình bày một luận điểm trong bài văn nghị luận bàn về một trong những phẩm chất mà người thanh niên ngày nay phải có, cần tiến hành theo các bước sau:

a. Bước thứ nhất

• Xác định chủ thể của bài văn: chọn vấn đề sẽ bàn (phẩm chất theo bạn đó là gì? sự năng động, sự nhạy bén, sáng tạo, có tri thức...)
• Xây dựng dàn ý:
  • Những yêu cầu của thời đại hôm nay đối với người thanh niên.
  • Để đáp ứng yêu cầu đó của thời đại, người thanh niên cần có phẩm chất ...
  • Người thanh niêm cần làm gì để có được phẩm chất ấy, cũng như duy trì và phát triển nó?

b. Bước thứ hai

• Suy nghĩ cách trình bày một luận điểm trong phần thân bài của dàn ý vừa xây dựng:
  • Chọn luận điểm nào để trình bày?
  • Luận điểm đó nằm ở vị trí nào trong bài văn?
  • Viết câu chủ đề.
  • Tổ chức các luận cứ theo hình thức lập luận nào để có thể làm nổi bật nhất luận điểm vừa được nêu ra? (phân tích, bác bỏ, so sánh hay bình luận).
  • Nên sử dụng kèm theo các thao tác lập luận.

c. Bước thứ ba

• Từ các bước chuẩn bị trên, các em tập viết thành một (hoặc một số) đoặn văn. (Chú ý tính liên kết giữa câu với câu, đoạn với đoạn; thể hiện rõ phong cách ngôn ngữ chính luận.
• Trình bày bài tập trước lớp, chỉnh sửa theo ý kiến góp ý của tập thể để viết bài đạt chất lượng cao hơn.

Câu 3: Luyện tập sau tiết học

a. Viết đoạn văn triển khai một luận điểm khác của dàn ý đã xây dựng.

• Cho các vấn đề sau:

  • Một bài thơ (bài hát, bộ phim) đang gây nhiều tranh cãi.

  • Vấn đề tiếp thu những tinh hoa của văn hóa nhân loại trong bối cảnh thế giới đang có xu hướng trở thành một ngôi nhà chung.

  • Nên hay không nên bàn về những nhược điểm của người Việt Nam?

Dựa vào quy trình luyện tập trên lớp, hãy viết một bản nghị luận ngắn, có sử dụng kết hợp các thao tác lập luận về một trong các vấn đề trên.

• Chọn đề 3: Có thể trình bày theo các ý sau
  • Nêu những vẻ đẹp của người Việt Nam (Dũng cảm trong chiến đấu, cần cù trong lao động, giàu nhân ái...).
  • Khẳng định:
    • Đó là niềm tự hào dân tộc.
    • Sự ngưỡng mộ của bạn bè trên thế giới.
    • Những phẩm chất giúp chúng ta xây dựng và bảo vệ đất nước.
  • Người Việt Nam vẫn còn nhiều nhược điểm (ví dụ: sự trì trệ bảo thủ trong công việc; đấu tranh chống ngoại xâm thì xả thân quên mình nhưng đấu tranh chống tiêu cực còn kiêng nể, né tránh...). Chỉ ra tác hại của những nhược điểm.
  • Khẳng định quan điểm: cần bảo vệ nhược điểm của người Việt Nam. Đó là một cách "cải tạo quốc dân tính" như nhà văn Lỗ Tấn (Trung Quốc) đã từng làm.

b. Viết đoạn văn có sử dụng kết hợp ít nhất 2 thao tác lập luận nhằm thuyết phục đọc giả theo quan điểm của anh (chị).

Từ những phân tích trên, có thể thấy ý chí cố gắng rèn luyện, vươn lên trong học tập và công việc là phẩm chất cần thiết, có ý nghĩa vô cùng quan trọng với thanh niên trong thời đại ngày nay.

Ý chí cố gắng rèn luyện, vươn lên  giúp mỗi người có tinh thần cầu tiến tạo động lực để cá nhân mỗi thanh niên phấn đấu đáp ứng được những yêu cầu trong công việc và học tập. Thật vậy, trong xã hội hiện nay, không chỉ riêng học tập, mà trong cả việc làm, những yêu cầu xung quanh các vấn đề đó càng ngày càng nhiều, những yêu cầu cũng càng ngày càng phức tạp. Nếu không có ý chí vươn lên, thì khi gặp một vấn đề khó khăn, người ta sẽ dễ nản lòng, không muốn tiếp tục phấn đấu. Việc luôn cố gắng rèn luyện, phấn đấu vươn lên sẽ để tại ấn tượng đẹp trong mắt những người xung quanh – đó là ấn tượng về sự nhiệt huyết, chăm chỉ và tinh thần cầu tiến.

Bên cạnh đó, ý chí cố gắng rèn luyện, vươn lên giúp thanh niên có thể đạt được những thành công xứng đáng trong sự nghiệp. Như đã nói, phẩm chất này giúp thanh niên có tinh thần cầu tiến, tạo động lực để mỗi cá nhân không ngừng phấn đấu – chính điều này sẽ góp phần quan trọng trong việc tạo nên thành công cho mỗi người : thành công trong chiếm lĩnh, làm chủ tri thức, thành công trong sự nghiệp của mình…

Ngoài ra, để nắm vững kiến thức bài học, các em có thể tham khảo thêm bài giảng Luyện tập vận dụng kết hợp các thao tác lập luận.

Nếu có thắc mắc cần giải đáp các em có thể để lại câu hỏi trong phần Hỏi đáp, cộng đồng Ngữ văn HỌC247 sẽ sớm trả lời cho các em.